Öğretim Elemanlarının Etik İlkelere Uygun Davranma Düzeyi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 3, 197 - 208, 01.12.2017

Semra Tican Başaran Necla Ekinci Serkan Arıkan

Öz

Araştırmanın amacı, öğretim elemanı ve öğrenci algılarına göre eğitim fakültesi öğretim elemanlarının eğitim-öğretim ve öğrenciye karşı sorumluluklarıyla ilgili etik ilkelere uygun davranma düzeylerini ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunu bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinde görevli 121 öğretim elemanı ve farklı programlara devam etmekte olan 339 dördüncü sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş olan Yükseköğretim Kurumları Etik Davranış İlkeleri temel alınarak geliştirilen veri toplama araçları ile toplanmıştır. Veri toplama araçları, belirlenen ilkelerden öğretim elemanın eğitim-öğretim ve öğrencilere karşı sorumlulukları boyutlarıyla sınırlıdır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde aritmetik ortalama, standart sapma ve MANOVA kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, öğretim elemanları ve öğrencilerin öğretim elemanlarının öğrencilere karşı sorumluluklarıyla ile ilgili etik ilkelere uygun davranma düzeyine ilişkin algılarının benzer, eğitim-öğretim sorumlulukları ile ilgili etik ilkelere uygun davranma düzeylerine ilişkin algılarının ise farklı olduğunu göstermiştir. Cinsiyet, kıdem ve akademik unvana göre öğretim elemanı algıları, cinsiyet ve akademik başarı değişkenlerine göre öğrenci algıları anlamlı bir farklılık göstermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Akademik etik, akademik etik ilkeler, akademik sorumluluklar, etik algı, yükseköğretimde etik.

A study on faculty members' level of compliance with ethical principles

Öz

The purpose of the study is to set out the extent to which academic staff in education faculty comply with the ethical principles on their responsibilities related to teaching and students according to perceptions of students and academic staff. Participants of the study were 121 academic staff and 339 senior students attending different programs in Education Faculty of a state university in western part of Turkey. We collected the data by the instruments developed on the basis of "Principles of Ethical Behaviors in Higher Education Institutions" determined by the Turkish Higher Education Council. Among these ethical principles, the data collection instruments used in the study were limited to academic staff's responsibilities related to teaching and students. We used weighted mean, standard deviation and MANOVA for the analysis of the data. Results showed that both academic staff and students have similar perceptions that academic staff in education faculty comply with the ethical principles on the responsibilities of academic staff related to students, while their perceptions were different for complying with the ethical principles on the responsibilities of academic staff related to teaching. The perceptions of academic staff in terms of sex, academic tenure and academic title, and the perceptions of students in terms of sex and academic achievement did not show significant difference.

Anahtar Kelimeler

Academic ethics, academic ethical principles, academic responsibilities, ethics in higher education, ethical perception.

Kaynakça

• Akdoğan, A. ve Demirtaş, Ö. (2014). Etik liderlik davranışlarının etik iklim üzerindeki etkisi: Örgütsel politik algılamaların aracı rolü. AKÜ İİBF Dergisi 16(1), 107–123.
• Arıkan, H. ve Yılmaz-Demir, G. (2009). Akademisyenlik ve etik: uygulamalar üzerine toplumsal bir değerlendirme. VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Ekim 2009, Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Arslan, M. (2005). İş ve meslek ahlakı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Aydın, İ. (2003). Tıp fakültelerinin eğitim işlevi ve etik: Tıp fakültesi öğren- cilerinin hak ve sorumlulukları. Tıp Eğitimi Dünyası Dergisi, 13, 2–7.
• Aydın, İ. (2010). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, İ. (2015). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, İ., Demirkasımoğlu, N. ve Alkın, S. (2012). Academic ethics in Turkish universities: Perceptions of academicians from engineering, medicine and education colleges. Eurasian Journal of Educational Research, 49, 41–60.
• Baskan, G. A. (2001). Türkiye’de yükseköğretimin gelişimi. Gazi Üniver- sitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 21–32
• Bentler, P. M., and Chou, C. (1987). Practical issues in structural equation modeling. Sociological Methods and Research, 16, 78–117.
• Berkman, Ü. (2015). Değişen etik anlayışı ve yolsuzlukla mücadele. 26 Aralık 2015 tarihinde <https://www.tbmm.gov.tr/etik_komisyonu/belgeler/ makale_DegisenEtikAnlayisiYolsuzluklaMucadele-UmitBerkman.pdf> adresinden erişildi.
• Brown, R. D., and Krager, L. (1985). Ethical issues in graduate education: Faculty and student responsibilities. The Journal of Higher Education, 56(4), 403–418.
• Burnaz, S., Atakan, M. G. S. ve Topçu, Y. İ. (2010). Have ethical percep- tions changed? A comparative study on the ethical perceptions of Turkish faculty members. Journal of Academic Ethics, 8, 137–151.
• Büken, N. Ö. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164–170.
• Byrne, B. M. (1998). Structural equation modeling with LISREL, PRELIS, and SIMPLIS: Basic concepts, applications, and programming. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Callahan, D. (1982). Should there be an academic code of ethics? The Journal of Higher Education, 53(3), 335–344.
• Cheung, G. W., and Rensvold, R. B. (2002). Evaluating goodness-of-fit indexes for testing measurement invariance. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 9(2), 233–255.
• Cronbach, L. J. (1971). Test validation. In R. L. Thorndike (Ed.), Educational measurement (2nd ed., pp. 443–507). Washington, DC: American Council on Education.
• Demirtaş, Z. ve Ersözlü, A. (2007). İlköğretim okullu öğretmenlerinin görüşleri bağlamında teftiş sürecinde etik (Tokat ili örneği). Doğu Anadolu Araştırmaları, 6(1), 89–94
• Demirtaş, Z., Şener, G. ve Karabatak, S. (2013). According to the students’ perceptions the levels of academic staff to comply with ethical codes. International Online Journal of Educational Sciences, 5(2), 506–519.
• EDMER (2012). Gençlerin gözüyle etik. 18 Aralık 2016 tarihinde c6475cdb7ee7/UserFiles/bulent/Gen%C3%A7lerin%20G%C3%B6z %C3%BCyle%20Etik%20-%2013.10.2012.pdf> adresinden erişildi.
• Eğri, T. ve Sunar, L. (2010). Türkiye’de iş ahlakı çalışmaları: mevcut durum ve yönelimler. İş Ahlakı Dergisi, 3(5), 41–67.
• Erdem, A. R. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25–32.
• Erdem, F., Ömüriş, E., Öz, Ö., Boz, H., Özmen, M. ve Kubat, U. (2014). Öğretim elemanlarının etik sorumlulukları üzerine üniversite öğrenci- lerinin algılamaları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 39–63.
• Fisher, C. B. (2003). Developing a code of ethics for academics commen- tary on ‘ethics for all: differences across scientific society codes’. Science and Engineering Ethics, 9, 171–179.
• Gedikoğlu, T. (2013). Yükseköğretimde akademik özgürlük. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 179–183.
• George, D., and Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon.
• Gerçek, H., Güven, M. H., Özdamar, Ş. O., Yanpar-Yelken, T. ve Korkmaz, T. (2011). Yükseköğretim kurumlarında etik ilkeler, sorum- luluklar ve davranış kuralları. Yüksek Öğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 80–88.
• Gözütok, F. D. (1999). Öğretmen adaylarının etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1–2), 83–99.
• Günay, D. (2011). Türk yükseköğretiminin yeniden yapılandırılması bağlamında sorunlar, eğilimler, ilkeler ve öneriler – I. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3), 113–121.
• Jöreskog, K. G., and Sörbom, D. (1999). LISREL 8.30. Chicago: Scientific Software International.
• Kelly, P. C., Bradley, R. A., and Demott, J. (2005). Mapping our progress: Identifying, categorizing and comparing universities’ ethics infrastruc- tures. Journal of Academic Ethics, 3, 205–229.
• Kline, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Kuçuradi, İ. (2003). Etik ve etikler. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7–9.
• Kuther, T. L. (2003). A profile of the ethical professor: Student Views. College Teaching, 51(4), 153–160.
• Maya, İ. (2013). Akademisyenlerin meslek ahlakına aykırı olan davranışlara ilişkin algıları (ÇOMÜ Eğitim Fakültesi örneği). Turkish Studies, 8(6), 491–509.
• Muthen, B. O., and Muthen, L. K. (2012). Mplus (Version 7.1). California, LA.
• National Education Association (NEA). (2011). Code of ethics. 2 Kasım 2016 tarihinde <http://www.nea.org/home/30442.htm> adresinden erişildi.
• Özcan, K. ve Balyer, A. (2012). Öğretim elemanları etik davranışları ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 345–376.
• Özder, H., Işıktaş, S. ve Erdoğan, F. (2014). Öğretim elemanlarının akademik etik kurallardan haberdar olma ve onaylama dereceleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 3(1), 22–37.
• Peterson, D. K. (2002). The relationship between unethical behavior and the dimensions of the ethical climate questionnaire. Journal of Business Ethics, 41(4), 313–326.
• Räsänen, R. (2000). Ethics, education and teacher education. In K. Kumpulainen (Ed), In search of powerful learning environments for teacher education in the 21st Century (pp. 127–136). 20 Aralık 2015 tarihinde <http://jultika.oulu.fi/files/isbn9514256212.pdf> adresinden erişildi.
• Schumacker, R. E., and Lomax, R. G. (2004). A beginners guide to structural equation modeling. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Tabachnick, B. G., and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. London: Pearson Education.
• Tepe, H. (2000). Etik ve meslek etikleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Trevino, L. K., Butterfield, K. D., and McCabe, D. L. (1998). The ethical context in organizations: Influences on employee attitudes and behav- iors. Business Ethics Quarterly, 8(3), 447–476.
• Ünal, M., Toprak, M. ve Başpınar, V. (2012). Bilim etiğine aykırı davranışlar ve yaptırımlar: sosyal ve beşeri bilimler için bir çerçeve önerisi. Amme İdaresi Dergisi, 45(3), 1–27.
• Valentine, S., and Barnett, T. (2003). Ethics code awareness, perceived eth- ical values and organizational commitment. Journal of Personal Selling & Sales Management, 23(4), 359–367.
• Varol, A. ve Şeker, S. (2008). Öğretim elemanlarının etik ihlalleri. Eğitim Bilimleri Bakış Açısıyla Türkiye Cumhuriyetinde Eğitimin Çağdaş Değerlerle İrdelenmesi Çalıştayı, 1–3 Mart, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Wilcox, J. R., and Ebbs, S. L. (1992). The leadership compass: Values and ethics in higher education. ASHE-ERIC Higher Education Report No. I. Washington, D.C.: The George Washington University, School of Education and Human Development.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2009). Öğretmen adaylarının mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri. İş Ahlakı Dergisi, 2(4), 71–88.
• YÖK (2014). Yüksek Öğretim Kurulunun 22.10.2014 tarih ve 79009489-339 sayı ile üniversitelere göndermiş olduğu resmi yazı.
• YÖK (2016). 2015–2016 öğretim yılı yükseköğretim istatistikleri. 27 Aralık 2016 tarihinde <https://istatistik.yok.gov.tr/> adresinden erişildi.
• Zumbo, B. D. (2005). Structural equation modeling and test validation. In B. S. Everitt & D. C. Howell (Eds), Encyclopedia of statistics in behavioral science (pp. 1951–1958). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.