Yükseköğretimde Hesap Verebilirlik

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 3, 142 - 150, 01.12.2012

Tokay Gedikoğlu

Öz

Günümüzde toplumun hemen her kesimi daha yüksek bir yaşam standardına kavuşabilmek için kamu ve özel sektör kuruluşlarından daha iyi yönetim beklemektedir. Bu amaca yönelik olarak kurumsal yönetim/yönetişim yaklaşımı etkili bir araç olarak görülmektedir. Yükseköğretim kurumlarının da iyi yönetim sergileyebilmeleri ve misyonlarını tam olarak gerçekleştirebilmeleri için geleneksel anlayışların ötesinde hesap verebilir, işbirlikçi, katılımcı ve paylaşımcı yaklaşımlarla yönetilmeleri ve denetlenmeleri gerekmektedir. Bu çalışmada kurumsal yönetişimin önemli ilkelerinden olan hesap verebilirlik kavramı açıklanmış ve yükseköğretim bağlamında tartışılmıştır. Hesap verebilirlik bir şahsın eylemlerinin hesabını verme zorunluluğu veya sorumluluğu olarak tanımlanmaktadır. Hesap verebilirlik demokratik sistemlerin en önemli unsurlarından birisidir. Hesap verebilirlikte kim kime, ne için, kimin yararına, hangi araçlar kullanılarak ve hangi amaca yönelik olarak hesap vermelidir sorularının cevaplandırılması gerekmektedir. Genel olarak, hesap verebilirliğin dayandırılacağı en iyi gösterge ortaya konulan performanstır. Hesap verebilirlik sistemlerinin amacı düşük performansı cezalandırmak, yüksek performansı da ödüllendirmektir. Ancak, eğitimde hesap verebilirliğin, kuşkusuz, bunun ötesinde bir anlamı vardır. Eğitimde hesap verebilirlik girdilere, süreçlere ve çıktılara ilişkin verilerin toplanması ve bu verilerin okulların etkililik ve verimliliklerini belirlemek üzere kullanılması süreci olarak düşünülmelidir. Yükseköğretimde hesap verebilirlik uygulamaları hataları bulup cezalandırmaya değil, performansı artırmaya odaklanmalıdır. Elde edilen sonuçlar nicel ve nitel olarak kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Kurumsal etkililiğin arttırılmasına önem verilmelidir. Yükseköğretimde hesap verebilirlik yöneticilerin mali yönden hesap verebilirliklerinin yanı sıra, öğretim üyelerinin eğitim-öğretim, araştırma, yayın ve topluma hizmet alanlarındaki faaliyetlerini içeren akademik hesap verebilirliği de kapsamalıdır ve öğretim üyelerinin akademik özgürlükleri onlara kesinlikle hesap verebilirlik muafiyeti getirmemelidir. Üniversite yöneticileri ve öğretim üyeleri yönetsel ve akademik faaliyetleri ile ilgili olarak öğrencilere, velilere, hükümetlere ve kamuoyuna hesap vermelidirler.

Anahtar Kelimeler

Hesap verebilirlik, yükseköğretim, yükseköğretimde hesap verebilirlik.

Accountability in higher education

Öz

Today, almost everybody from different segments of the society expects better governance of institutions and firms in both public and private sectors to reach better living standards. To this end, corporate governance seems to be an effective approach. In order to adequately accomplish their missions and perform good governance, higher education institutions should also be administered and evaluated by means of accountable, cooperative, participative, and sharing approaches and methods. In this study, accountability, one of the important principles of corporate governance, is explained, and it is discussed in the context of higher education. Accountability is defined as being obliged or responsible to account for ones acts. Accountability is one of the indispensable means of democratic systems. In accountability, these questions need to be answered: who is responsible to whom, for what, for whose well-being, by employing which means, and towards what ends? In general, the best indicator that accountability can be based on is the performance demonstrated. Normally, the aim of accountability systems is to identify and punish low performance and reward high or satisfactory performance. However, accountability in the field of education has a deeper purpose than that. It should be considered as a process in which data related to input, processes, and output should be collected and employed in determining the efficiency and productivity of schools. Accountability in higher education should focus on increasing performance rather than penalizing faulty activities. In accountability activities, results obtained are to be shared with the public. Besides, increasing institutional effectiveness should gain high priority. In addition to financial accountability of administrators, accountability in higher education should also encompass the academic accountability of the faculty members, which include their activities in the fields of teaching, research, and social service. And academic freedom of the faculty should never bring them exemption from accountability. University administrators and the faculty should be accountable to the students, parents, peers, governments, and the general public with regard to their administrative and academic activities.

Anahtar Kelimeler

Accountability, accountability in higher education, higher education.

Kaynakça

• AAUP Bulletin (1978). Academic freedom and tenure – 1940 Statement of Principles and Interpretative Comments. AAUP Bulletin, May, 64.
• Alkış, A. (2006). Yönetim sorumluluğu modelinde hesap verme sorumluluğu. Kamu Hesaplarına Uzman Bakış, 1(2).
• Anderson, J. A. (2005). Accountability in education. Paris: The International Institute for Educational Planning (IIEP) Publication.
• Argüden, Y. (2007). Yönetim kurulu sırları, Önce Kalite Dergisi, Eylül, 18-22.
• Baraz, B. (2007). Kurumsal yönetişim çerçevesinde şeffaflık anlayışı. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 259, 85-98.
• Burke, J. C. (2005). The many faces of accountability. In J. C. Burke (Ed.), Achieving accountability in higher education (pp. 1-24). San Francisco, CA: Jossey-Bass/John-Wiley & Sons.
• Cahn, S. M. (1983). The ethical thicket of academic autonomy. The Chronicle of Higher Education, February 2.
• Daigle, S. L., and Cuocco, P. (2002). Public accountability and higher educa- tion: Soul mates or stange bedfellows? Center for Applied Research Bulletin, 2002(9), 1-14.
• Dinç, E. ve Abdioğlu, H. (2009). İşletmelerde kurumsal yönetim anlayışı ve muhasebe bilgi sistemi ilişkisi: İMKB-100 şirketleri üzerine ampirik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 157-184.
• Gedikoğlu, T. (2005). Avrupa Birliği sürecinde Türk eğitim sistemi: sorunlar ve çözüm önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 66-80.
• Kallison Jr. J. M., and Cohen, P. (2010). A new compact for higher education: Funding and autonomy for reform and accountability. Innovative Higher Education, 35, 37-49.
• Kirwan, W. E. (2007). Higher education’s “accountability” imperative: How the university system of Maryland responded? Change, 39(2).
• Lingenfelter, P. E. (2001). Focus on educational accountability. SHEEO Network News, 20(3), 1-7.
• Lingenfelter, P. E. (2003). Educational accountability: setting standards improving performance. Change, 35(2).
• Menteş, A. (2009). Kurumsal yönetişim ve Türkiye analizi. İstanbul: Derin Yayınları.
• Metz, T. (2011). Accountability in higher education: A comprehensive analyt- ical framework. Theory and Research in Education, 9(1), 41-58.
• Rezende, M. (2010). The effects of accountability on higher education. Economics of Education Review, 29(5), 842-856.
• Richardson, R. C., and Smalling, T. R. (2005). Accountability and gover- nance. In J. C. Burke (Ed.), Achieving accountability in higher education. Balancing public, academic and market demands (pp. 55-77). San Francisco, CA: Jossey-Bass/John-Wiley & Sons.
• Samsun, N. (2003). Hesap verebilirlik ve iyi yönetişim. İyi yönetişimin temel unsurları. Ankara: T. C. Maliye Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayını.
• Stensaker, B., and Harvey, L. (2011). Accountability: Understandings and challenges. In B. Stensaker, and L. Harvey (Eds.) Accountability in higher education. Global perspectives on trust and power. New York: Routledge.
• Wolff, R. A. (2005). Accountability and accreditation. In Joseph C. Burke (Ed.), Achieving accountability in higher education. Can reforms match increasing demands? (pp. 78-103). San Francisco, CA: Jossey-Bass/John- Wiley & Sons.