Kalkınma Planları Temelinde Yükseköğretim Politika ve Hedefleri

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 437 - 449, 31.12.2022

Hamza Öz , Ersoy Karabay

https://doi.org/10.2399/yod.21.815607

Öz

Kalkınmayı ve ekonomik büyümeyi ön planda tutan bir ülke olarak Türkiye’nin beşeri sermayenin gelişimi için politika ve hedefler belirlemesi gerekmektedir. Bu bağlamda planlı kalkınma döneminin başlangıcından itibaren hazırlanan kalkınma planlarında yükseköğretim politika ve hedeflerinin analizi ile işe başlanması gerektiği düşünülmektedir. Bu araştırma, Türkiye’de yükseköğretim ile ilgili politika yapıcılara ve kalite sistem uygulayıcılarına rehberlik ederek alana katkı sağlayacaktır. Bu nedenle araştırmanın amacı, kalkınma planları temelinde yükseköğretim politika ve hedeflerinin belirlenmesi olmuştur. 1963–2019 yılları arasında Türkiye’de hazırlanan 11 kalkınma planında yükseköğretim politika ve hedeflerini belirleyen bu araştırma, nitel araştırma paradigmasına uygun olarak doküman inceleme modeline göre tasarlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Verilerin analizi sırasında öncelikle kalkınma planları içerik analizine tabi tutulmuş, yükseköğretim için belirlenen politika ve hedeflere ilişkin bulgular verilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda kalkınma planlarında belirlenen politika ve hedeflere (yükseköğretimin geliştirilmesi, yükseköğretimde yetiştirme, yükseköğretimde planlama, yükseköğretimde işbirliği ve yükseköğretimin finansmanı) ilişkin beş tema belirlenmiş ve temalara ilişkin verilere yer verilmiştir. Araştırma sonucunda kalkınma planlarında birbirini tekrarlayan politikalar ve hedefler tespit edilmiştir. Planların hazırlanmasında o günün hâkim felsefi paradigmasının takip edildiği ve paradigmatik bir körlüğün olmadığı gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda karar vericilerin kalkınma planlarında belirlenen politika ve hedeflere uymaya özen göstermeleri, araştırmacılara ise kalkınma planları ve Milli Eğitim Şurası kararlarını birlikte değerlendirerek araştırma yapmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, kalkınma planı, planlama, yükseköğretim

Higher Education Policy and Objectives Based on Development Plans

Öz

As a country prioritizing development and economic growth, Türkiye needs to set policies and targets for the development of human capital. To be able to do this, it is necessary to start with the analysis of the higher education (HE) policies and objectives in the development plans that have been prepared since the beginning of the planned development period. Aiming to determine HE policies and objectives on the basis of development plans, this study is expected to contribute to the field by guiding HE policymakers and quality system practitioners in Türkiye. Focusing on the HE policies and objectives in 11 development plans prepared in Türkiye from 1963 to 2019, the study was designed as a document review, following the qualitative research paradigm. The data obtained in the research were analyzed by applying the content analysis technique. During the analysis of the data, first of all, the development plans were subjected to content analysis, and the results related to the HE policies and targets were then identified and interpreted. The research revealed five themes related to the policies and objectives in the development plans (development of HE, support in HE, planning in HE, cooperation in HE, and financing of HE). Some policies and targets in the development plans were found to recur frequently. It was also observed that the dominant philosophical paradigm of the period was followed in the preparation of the plans, with no paradigmatic blindness. Based on the findings, decision-makers are suggested to adhere to the policies and objectives determined in the development plans, and researchers are suggested o conduct research by analyzing the development plans and the National Education Council decisions together.

Anahtar Kelimeler

Education, development plans, higher education, planning

Kaynakça

• 13 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, 24 Temmuz). Resmî Gazete, 30488. Erişim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.13.pdf (6 Kasım 2019).
• 641 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (2011, 8 Haziran). Resmî Gazete, 27958 Mük. Erişim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.641.pdf (6 Kasım 2019).
• 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu (1981, 6 Kasım). Resmî Gazete, 17506. Erişim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf (5 Kasım 2019).
• Akça, Y. , Şahan, G., & Tural, A. (2017). Türkiye’nin kalkınma planlarında eğitim politikalarının değerlendirilmesi. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 3. 394–403.
• Akyüz, Y. (1997). Türk eğitim tarihi: Başlangıçtan 1997’ye (6. baskı). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları No:1.
• Altınsoy, S. (2011). Yeni devlet üniversitelerinin gelişimi: Sorunlar ve politika önerileri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 98–104.
• Altundemir, M. E. (2012). Kalkınma planlarindan eğitime bakiş: kamusal mallar teorisi perspektifinden. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 7(1), 94–105.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. SPSS uygulamalı (6. baskı). Ankara: Sakarya Yayıncılık.
• Aslan, O., & Yılmaz, M. (2021). Türkiye cumhuriyeti kalkınma planları kapsamında eğitim yapılarının analizi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 114–132.
• Bloom, D. E., Hartley, M., & Rosovsky, H. (2007). Beyond private gain: The public benefits of higher education. In J. J. F. Forest, & P. G. Altbach (Eds.), International handbook of higher education. Springer International Handbooks of Education (Vol. 18, pp. 293–308). Dordrecht: Springer.
• Castells, M. (1994). The university system: Engine of development in the new world economy. Revitalizing Higher Education, 1994, 14–40.
• Çakmak, Ö. (2008). Eğitimin ekonomiye ve kalkınmaya etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 33–41.
• Dombaycı, M. E. (2008). Türkiye’de ortaöğretimde felsefe öğretiminin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Ercoşkun, B. (2019). Tarihsel bir perspektiften Türkiye’de liberalizm. Akademik Bakış Dergisi, 72, 105–122.
• Gümüş, E., & Şişman, M. (2012). Eğitim ekonomisi ve planlaması (1. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel yaklaşımın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 70–86.
• Kurul, N. (2012). Eğitim finansmanı (2. baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Küçüker, E. (2008). Kalkınma planları kapsamında yapılan eğitim planlarının analizi (1963–2005). Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı, Ankara.
• Küçüker, E. (2012). Türkiye de kalkınma planları kapsamında yapılan eğitim planlarının analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 9–21.
• Martı Emel, N. (2018). 1980’den günümüze Türk eğitim sisteminde yeniden yapılandırma girişimleri. Azerbaijan Journal of Educational Studies, 2, 139–150.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özcan, B., & Özçelebi, O. (2013). İhracata dayalı büyüme hipotezi Türkiye için geçerli mi? Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20(1), 1–14.
• Özsoy, C. (2008). Türk yükseköğrenim sisteminin durumu ve iktisadi büyüme performansına katkısı. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 31–48.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative evaluation and research methods (3rd ed.). London: Sage.
• Safi, İ. (2018). Neo-liberalizmin öncüsü Hayek’in toplumsal ve siyasal kuramı. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 1769–1793.
• Schreglmann, S. (2016). Türkiye’de üstün yetenekli öğrenciler ile ilgili yapılan yükseköğretim tezlerinin içerik analizi. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 14–26.
• Şimşek, H. (2014). Paradigmalar savaşı ve beşinci dalga (1. baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Şimşek, H. (2018). Türkiye’de devlet okulu neden hedefte? Yeni liberal ve yeni muhafazakâr taktikler (1. baskı). İstanbul: Gamze Yayıncılık.
• Tilak, J. B. (2000). Higher education in developing countries. Minerva, 38(2), 233–240.
• Topal, M. (2021). 2023 Eğitim vizyonu belgesiyle 11. Kalkınma Planı’nda eğitimle ilgili hedeflerin karşılaştırılarak değerlendirilmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 156–195.
• TDK (2019). Sözlükler. Erişim adresi https://sozluk.gov.tr/ adresinden (2 Aralık 2019). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). Kalkınma planları. Erişim adresi http://www.sbb.gov.tr/ (4–7.11.2019).
• Usta, M. E. (2015). Siyasi parti programlarına göre eğitim politikaları. Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 55–74.
• Uysal, D., & Ersun Aydemir, E. (2016). Türkiye’de yükseköğretim kavramı ve yükseköğretimin istihdam ve ekonomiye etkisinin analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 275–284
• Yavuz, M. (2012a). Neden yükseköğretim reformu? Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(3), 1–5.
• Yavuz, M. (2012b). Yükseköğretim yönetiminde yaşanan dönüşüm ve Türkiye için alternatif yönetim modeli önerisi. Ankara: TC. Kalkınma Bakanlığı.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yıldız, S., & Karakütük, K. (2017). Planlı dönemde eğitim planlaması çalışmalarının değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 703–725.
• YÖK (2007). Türkiye’nin yüksek öğretim stratejisi. Ankara: Yükseköğretim Kurulu.