SÖZ VARLIĞINI BELİRLEMEYE VE GELİŞTİRMEYE YÖNELİK ARAŞTIRMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 4, 993 - 1032, 10.12.2018

Tuncay Türkben

Öz

Dil,
hem birey, hem de toplum için en etkili iletişim aracıdır. İnsanın duygu ve
düşüncelerini ifade etmesi, başkalarıyla iletişim kurması, kültürünü geleceğe
taşıması dil aracılığıyla mümkün olmaktadır. Bu nedenle dil öğretimi önem
taşımaktadır. Kişi, edindiği sözcüklerle ana dilini kullanmaktadır. Ana dilin
doğru, etkili ve güzel kullanımı da kişisel söz varlığının zenginliği ile
mümkün olmaktadır. Bu açıdan okul öncesi dönemden itibaren söz varlığını
zenginleştirecek çalışmaların yapılması ve gerekli materyallerin de bilimsel
ölçütler ışığında hazırlanması gerekmektedir. Dil ve zihinsel becerilerin
gelişiminde kilit rol oynayan söz varlığının kazandırılmasında Türkçe ders
kitaplarının ve öğrenme ortamında kullanılan strateji, yöntem ve tekniklerin
rolü büyüktür. Bu çalışmada da eğitim alanında söz varlığını belirlemeye ve
geliştirmeye yönelik lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Araştırma, betimleyici bir çalışma olup veriler doküman incelemesi yöntemi ile
toplanmıştır. İnceleme yapılırken YÖK tez veri tabanı üzerinde “söz varlığı”,
“kelime hazinesi”, “kelime serveti”, “sözcük dağarcığı”, “kelime öğretimi”,
“sözcük öğretimi” gibi kelime gruplarıyla tarama yapılmıştır. Çalışmalar
gerekli incelemelerin ardından farklı kategoriler altında toplanıp
değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara bakıldığında, Türkçe ders
kitaplarının büyük bir kısmı öğrencilerin söz varlığını geliştirmeye, yaş ve
gelişim seviyelerine uygun olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin söz varlığını
belirlemeye yönelik çalışmaların çoğunda da öğrencilerin sahip olduğu söz
varlığı açısından istenilen düzeyin altında olduğu görülmüştür. Öğrencilerin
söz varlığını geliştirmek için öğretim programlarının, ders kitaplarının
tekrardan yapılandırılması gerekmektedir. Kelime öğretimine yönelik farklı
strateji, yöntem ve tekniklerin kullanılması, kelime hazinesinin gelişmesine
katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, söz varlığı, lisansüstü çalışmalar

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin söz varlığı üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Butler, S. Vd. (2010). A Review of the Current Research on Vocabulary Instruction, Portsmouth, NH: National Reading Technical Assistance Center, RMC Research.
• Demir, C. ve Yapıcı, M. (2007). Ana Dili Olarak Türkçenin Öğretimi ve Sorunları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 9 (2), Afyonkarahisar.
• Demir, C. (2016). Türkçe Eğitim-Öğretim Programları ve Kişisel Söz Varlığı. Milli Eğitim, S.210, 141- 161
• Demirci, S. ve Baş, B. (2016). İlkokul 3.Sınıflarda Söz Varlığının Geliştirilmesi Üzerine Bir Eylem Araştırması. Milli Eğitim, S. 210, 215-235.
• Esgin, A. (2016). Yurt Dışında Yapılmış Söz Varlığı Çalışmalarının Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Eğitim, S. 210, 55- 83.
• Göçer, A. (2009). Türkçe Eğitiminde Öğrencilerin Söz Varlığını Geliştirme Etkinlikleri ve Sözlük Kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volum, (Sözlük Özel Sayısı), 4/4 Summer.
• Güneş, F. (2016). Türkçenin Öğretim Üstünlükleri ve Zenginlikleri. Milli Eğitim, S. 210, 93-113.
• Güneş, F. (2014). Türkçe Öğretimi Yaklaşımlar ve Modeller. Ankara: Pegem Akademi.
• Karatay, H. (2007). Kelime Öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.27(1), ss.141-153.
• Karatay, H. (2011). Okuma Eğitimi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kurudayıoğlu, M. ve Soysal T. (2016). Cumhuriyet Dönemi Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programlarının Söz Varlığının Geliştirilmesi Açısından İncelenmesi. Milli Eğitim, S. 210, 115-140.
• Onan, B. (2014). Anlama Sürecinde Türkçenin Yapısal İşlevleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu D. (2008). Türkçe Eğitiminde Kelime Hazinesinin Önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: V, Sayı: I, 30-45
• Temizkan, M. (2009). Metin Türlerine Göre Okuma Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• TDK (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.