YABANCI SEYYAHLARIN GÖZÜNDEN FARKLI YÜZYILLARDA TÜRK YEMEK KÜLTÜRÜ

Yıl 2016, Sayı: 40, 11 - 31, 01.12.2016

Prof. Dr. Hayati Beşirli

https://doi.org/10.17133/tubar.270425

Öz

Seyahatnameler özellikle tarihçiler arasında önemli veri kay-nağı olarak kabul edilmektedir. Bu eserler ilk etnografik eser olma özeliği de göstermektedir. Seyahatnamelerde tarihî ve coğrafî bilgilerin dışında ekonomik, kültürel, antropolojik, filolojik bilgiler bulmak da olanaklıdır. Bu eserlerde seyyah karşılaştığı toplumda kendi kültüründen farklı olan un-surları daha ayrıntılı anlatmakta ve toplumsal yapı hakkında bilgiler ver-mektedir. Bu çalışmada yabancı seyyahların anlatılarında farklı Türk coğ-rafyalarındaki yemek kültürü değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme yapı-lırken coğrafi koşullar ve beslenme ilişkisi, Türk mutfak kültürünü oluştu-ran yiyeceklerin neler olduğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalış-mada üzerinde durulan bir diğer konuyu da gerek törensel yemeklere ilişkin ritüellerin gerekse gündelik hayata ilişkin alışkanlıkların seyahatnameler kapsamında ortaya konulması oluşturmaktadır. Çalışmada 13. Yüzyıl (Wil-helm Von Rubruk) 14. Yüzyıl (İbn Battuta, Johannes Schiltberger), 15. Yüzyıl (Ruy Gonzales De Clavijo), 17. Yüzyıl (Jean-Babtiste Tavernier) ve 19. Yüzyıl (Arminius Vámbéry) seyahatnameleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

mutfak, yemek, yemek kültürü, seyahatname, Türk kültürü, Türk dünyası yemek kültürü

Turkish Food Culture from The Perspective of Foreign Itinerants’ Perspective in Different Centuries

Öz

Itineraries are considered to be important data re-sources especially among historians. These are also the first ethnographic works. In the itineraries, besides historical and geographical data, eco-nomic, cultural, anthropological, philological data can also be found. In these works, the itinerants give detailed descriptions of the cultural differ-ences between their own culture and the one they have encountered, and inform about the social structures. In this paper, food culture of the Turkicworld in the foreigners’ narratives has beeen reviewed. While reviewing, connections between geographical conditions and nutrition, and the foods composing the Turkish cuisine will be determined. Another issue dealt with in this paper is to put forward the rituals and practices regarding the cere-monious foods and daily life respectively. In this paper, 13th century (Wil-helm Von Rubruk), 14th century (İbn Battuta, Johannes Schiltberger), 15th century (Ruy Gonzales De Clavijo), 17th century (Jean-Babtiste Tavernier) and 19th century (Arminius Vámbéry ) itineraries have been reviewed.

Anahtar Kelimeler

cuisine, food, food culture itinerary, Turkish culture, food culture of the Turkic world

Kaynakça

• AĞARI, Murat, (2008), “Önsöz”, İbn Hurdazbih Yollar ve Ülkeler Kitabı, Çeviri: Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• AKPINAR, Turgut, (2012), “VÁMBÉRY, Arminius”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 42, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2012, , s. 501-502.
• AYAN, Ergin, (2011), “Moğol Devri Avrupalı Seyyahlara Göre Karadeniz’in Ku-zeyi”, Karadeniz Araştırmaları 2011, Sayı 30, s. 43-70.
• AYKUT, A.Sait, (1999), “İBN BATTÛTA”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 19, Türkiye Diyanet Vakfı İstanbul, s.361-368.
• BEYDİLLİ, Kemal, (2009), “SCHILTBERGER, Hans Johannes”, TDV İslâm An-siklopedisi, C.36, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, s. 228.
• DOĞRUL, Ö. Rıza, (1993), ‘Timur Devrine Umumî Bakış”, Anadolu Orta Asya ve Timur, Ses Yayınları, İstanbul.
• Ebu Abdullah Muhammed Ibn Batuta Tanci, (2000), İbn Battuta Seyahatnamesi, Çeviri: A. Sait Aykut. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• İZGİ, Özkan. (1989), Çin Elçisi Wang Ten-Te'nin Uygur Seyahatnamesi, Türk Ta-rih Kurumu, Ankara.
• Ruy Gonzales de Clavijo, (1993), Anadolu Orta Asya ve Timur, Tercüme: Ömer Rıza Doğrul Sadeleştiren: Kâmil Doruk, Ses Yayınları, İstanbul.
• SCHİLTBERGER, Johannes, (1997), Türkler ve Tatarlar Arasında(1394-1427), Çeviri: Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• TAVERNİER, J. Baptiste, (1980), XVII Asır Ortalarında Türkiye Üzerinden İran’a Seyahat, Çeviri: Ertuğrul Gültekin, Tercüman 1001 Temel Eser, İs-tanbul.
• VAMBERY, Arminius, (1993), Bir Sahte Dervişin Orta Asya Gezisi, Hazırlayan: N. Ahmet Özalp, Ses Yayınları, İstanbul.
• WİLHEM von Rubruk, (2012), Moğolların Büyük Hanına Seyahat, Çeviri: Ergin Ayan. Ay Işığı Kitapları, İstanbul.
• YAZICI, Hüseyin, (2009), “Seyahatname” , TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 37, Tür-kiye Diyanet Vakfı, İstanbul, s. 9-11.
• YILMAZ, Salih, (2005), “Armin Vamberyn’in Türkistan Seyahatnamesi ve Kara-kalpak Türklerine Dair Kayıtlar”, BELLETEN, C. LXIX, No. 255, Türk Tarih Kurumu, s. 599-628