İSKİTLERDEN BÂCIYÂN-I RÛM’A, TÜRK KADINININ DÖNÜŞEN YAŞAM TARZI

Yıl 2018, Sayı: 29, 169 - 183, 29.12.2018

Emine Sonnur Özcan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.437624

Öz

İskit/Saka-Türk yaşam
tarzı ve dil birliğini kanıtlayan deliller ışığında iz sürüldüğünde, Türk
kadının Avrasya bozkırlarından Anadolu’ya, yaşamı ve toplumsal konumu nasıl bir
dönüşüm sergiler? Çalışmamızda bu sorunun cevabını bulmaya çalışırken, öncelikle
arkeolojik ve yazılı kaynaklara dayanarak İskitler ve diğer Türk
topluluklarındaki konargöçer kadınların ortak konumunu ele alacağız. Eş zamanlı
olarak, Türk soylu kadınların yüksek konumunun Eski Yunan ve diğer halkları
nasıl etkilediğini irdeleyeceğiz. Ardından, Türklerin Anadolu’da yerleşik
hayata geçmeden hemen önceki fetih ve gaza dönemlerinde destanlara ve tarihlere
yansıyan Türk kadının profiline bakacağız. Ve nihayet, yerleşik hayata
geçmelerine paralel olarak şehirlerde mukim olan kadınların önceki
atlı-arabalı, gerektiğinde savaşçı yaşam tarzlarının nasıl bir dönüşüme
uğradığını ve bu bağlamda Bâcıyân-ı Rûm’un olası niteliklerini değerlendirmeye
çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

İskitler, Türkler, Amazonlar, Türk kadını, Bâcıyân-ı Rûm

The Evolving Life Style of Turkish Women: From the Scythians to the Bâciyân-ı Rûm

Öz

Given the anthropological and linguistic
evidence that points to the Turkish origin of Scythian/Saka culture a question this paper addresses relates to
the evolution of Turkish women’s lifestyle and social position from the
Eurasian steppes to the Anatolian plateau. To answer this question, we will
primarily utilize archaeological and written sources to examine the common
position of nomadic women in Scythians and other Turkish societies.
Subsequently, we will examine the impact of the high position of ethnically
turkish women upon Greeks and other societies. Then, we will look at the
profile of Turkish women in Turkish legends and histories produced during the
conquest of Anatolia and before the Turks became sedentary. Finally, we will
attempt to reconstruct the possible features of Bâcıyân-ı Rûm by looking into
the transformation in the life-style of women from a nomadic life as occasional
mounted warriors to the life of sedentary Turkish women in Anatolian cities.

Anahtar Kelimeler

Scythians, Turks, Amazons, Turkish woman, Bâcıyân-ı Rûm

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2009/2). “Tarihçi Theophanes Confessor ve Eserinin Türk Tarihi Açısından Ehemmiyeti”, Sosyoloji Dergisi. 3. Dizi, 19. Sayı, s. 285-296.Ahmetov, S.-S. Bahadırova. (1198). “Karakalpak Türkleri Destanları ve Özetleri”, Aktaran: Ali Abbas Çınar, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Bahar, s. 140-171. Akkaya, Ş. (1950). ”Kitab-i Melik Danişmend Gazi–Danişmendname”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. Sayı: 1.2, s. 131-144.Anna Comnena. (2000). The Alexiad. Translated by Elizabeth A. S. Dawes, Ontario: In parentheses Publications Byzantine Series Cambridge.Âşık Paşazâde Târihi. (1914). İstanbul: Ma‘ârif-i ‘Umumiyye Nezareti, Matbaa-ı ‘Amire.Barkan, Ö.L. (1942). “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi. Sayı: 2, s. 279-304.Bayram, M. (2002). “Bacıyân-ı Rum (Anadolu Bacıları) ve Fatma Bacı”, Türkler Ansiklopedisi. c.6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 365-379.Dânişmend-nâme. (2004). Hazırlayan: Necati Demir, Ankara: Akçağ Yayınları. Dede Korkut Kitabı. (1971). Hazırlayan: Muharrem Ergin, İstanbul: MEB Basımevi.el-Cahız ve Türklerin Faziletleri. (2002). Tercüme: Ramazan Şeşen, İstanbul: İSAR.el-İdrîsî. (1988). Nuzhetu’l-Muştak fî İhtiraki’l-Âfak. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub.Herodotos. (2014). Tarih. Çeviren: Müntekim Ökmen, İstanbul: T. İş Bankası Yayınları.Homer. (1924). The Iliad with an English Translation by A.T. Murray. Cambridge: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. http://www.perseus.tufts.edu İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay. İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri. (2001). Tercüme: Ramazan Şeşen, Ankara: TTK Yayınları.Justinus. (1853). Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. Tercüme: John Selby Watson, Londra: Henry G. Bohn.Kimball, J. D. (2013). Savaşçı Kadınlar Amazonlar. İstanbul: İleri Yayınları.Köprülü, F. (1999). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara: TTK Yayınları.Köroğlu Destanı. (1984). Hazırlayan: Pertev Naili Boratav, İstanbul: Adam Yayıncılık.Manas Destanı. (1992). Hazırlayan: Abdülkadir İnan, İstanbul: MEB Yayınları.Mayor, A. (2014). The Amazons: Lives and Legends of Warrior Women across the Ancient World. New Jersey: Princeton University Press.----------------. “Ancient Amazons: Warrior Women in Myth and History”, The World Financial Review. March-April 2016, s. 56-59. ----------------. “Who Invented Trousers”, Natural History. October 2014, 28-33.Mélikoff, I. (1993). Uyur İdik Uyardılar. Türkçesi: Turan Alptekin, İstanbul: Cem Yayınevi.Ocak, A. Y. (1983). Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.---------------. (2000). Babaîler İsyanı. İstanbul: Dergâh Yayınları.Özcan, E. S. (2016). Kültür Tarihi Açısından İskit-Türk Aynılığı. İstanbul: Selenge Yayınları.---------------. (2013). “Anadolu’yla Tanışan Türklere Kültür Tarihi Açısından Bakışlar”, Mukaddime. Sayı: 8, s. 13-36.Pausanias. (1918). Description of Greece, Tercüme W.H.S. Jones, Londra: Ormerod.P'awstos Buzand's History of the Armenians. (1985). Translated by Robert Bedrosian, New York: Sources of the Armenian Tradition.Radloff, W. (2008). Türklük ve Şamanlık. İstanbul: Örgün Yayınevi.Seven Books of History against the Pagans. (2010). Tercüme: A. T. Fear, Liverpool: Liverpool University Press.Sultanova, R. (2011). From Shamanism to Sufism: Women, Islam and Culture in Central Asia. New York: I.B.Tauris.The Chronicle of John, Bishop of Nikiu. (1916). Tecüme: R. H. Charles, London: Williams & Norgate.The Complete Works of Venerable Bede. (1843). c. 6, Londra.The Texts and Versions of John de Plano Carpini and William de Rubruquis. (1903). Londra: Hakluyt Society.The Travels of Bertrandon de la Brocquiere to Palestine. (1807). Translated by Thomas Johnes, Hafod: Hafod Press.The Travels of Marco Polo the Venetian. (1892). Edited by Thomas Wright, London: George Bell & Sons.The Travels of Sir John Mandeville. (1900). London: Macmillan and Co. Limited.Theophylact Simocatta and the Persians. Fullerton: Sasanika Sources, California State University. http://www.sasanika.org/wp-content/uploads/Theophylact.pdf
• Unterländer, M. ve ekibi. (2017). “Ancestry and demography and descendants of Iron Age nomads of the Eurasian Steppe”, Nature. Mart, DOI: 10.1038/ncomms14615.Uygur, C. V. (2003). “Karakalpak Edebiyatında Kadın”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı: 13, Bahar, s. 251-280.Vilâyetnâme (Menakıb-ı Hacı Bektaş Veli). (2015). Yayına Hazırlayan: Esat Korkut, İstanbul: Can Yayınları.