XVI. YÜZYIL SONLARINDA SULTAN II. MURAD VAKFI’NIN RUMELİ’DEKİ YAĞCI REAYASI

Yıl 2018, Sayı: 29, 41 - 64, 29.12.2018

Ahmet Köç

https://doi.org/10.20427/turkiyat.468705

Öz

Sultan II.
Murad’ın Edirne’deki imaretine sadeyağ temin etmeleri için Balkanlarda 22
kazada yaşayan yaklaşık iki bin vakıf reayası yükümlü kılınmıştır. Vakfa ait
iki yağcı defterinde Balkanlardaki reayanın sayıları, yaşadıkları yerler ve
miktarları ayrı ayrı kaydedilmiştir. Şimdiye kadar değerlendirilmemiş olan TT.
d. 597 numaralı yağcı reayası defteri; H.989/1581-2 yılına ait olup yağcı
reayasının durumu hakkında ayrıntılı bilgiler vermektedir. Çalışmada
incelediğimiz ikinci yağcı defteri ise 7108 numaralı olup H.1002/1593-4 yılına
aittir. Kullanılan bu iki defter arasında reaya ile ilgili birtakım
farklılıklar vardır. Yağcı reayasının kaydedildiği birinci defterde reayanın
yaşadığı kazalar daha çok kırsal bölgelerde iken, ikinci defterde reayanın bir
kısmının yerleşik hayata geçmiş olduğu, bir kısmının Doğu Rumeli taraflarına
gittiği, diğer bir kısmının da vakıf yükümlülüğünden ayrılarak başka
yükümlülüklere kaydolduğu görülmektedir. Dolayısıyla Sultan II. Murad Evkafı’na
sadeyağ vermekle yükümlü olan bu kişilerin neden farklı yerlere gitme veya
farklı yükümlülüklere geçme ihtiyacı hissettikleri soruları üzerinden XVI.
yüzyıl sonlarında vakfın işleyişi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Sultan, II. Murad, Vakıf, Yağcı reaya

Peasants Providing Butter to the Pious Foundation of Sultan Murad II in Rumelia at the end of the XVIth Century

Öz

Approximately
two thousand peasants living in twenty-two locations in the Balkans and bound
to the pious foundation of Murat II’s imaret in Edirne were obliged to provide
butter to the foundation. In the two account books of the foundation, the
number of the peasants under this obligation; their habitation and the quantity
of butter they had to produce are recorded separately. The account book numbered
TT. d. 597 (H.989/1581-2) and the second one numbered 7108 (H.1002/1593-4)
provide detailed information about these peasants. Both account books have not
been examined previously and exhibit substantial differences essential to
understand the transition of the said obligation upon the peasants.

While in the
first account book, peasants obliged to provide butter to the foundation, live
mostly in rural areas, within ten or so years, in the second account book, some
of the peasants have adopted a sedentary life, some have moved to areas in
Eastern Rumelia, whereas others have traded their obligation to provide butter
to the foundation to other duties. Therefore, based on these observations, this
study will seek answers to the reasons behind the migration of peasants and
their opting to other obligations, in an effort to discuss the functioning of
pious foundations in the last part of the XVI^th century.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Sultan, Murad II, Pious Foundation, Peasants providing Butter

Kaynakça

• Orbay, K. (2011). “Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl Başlarında Üç Şerefeli Camii Vakfı”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 15, Ankara, 159-165. Gökbilgin, M. T. (2007). XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ayverdi, Ekrem H. (1972) Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri. İstanbul: Baha Matbaası.
• Barkan, Ömer L.(1963). “Saray Mutfağının 894-895(1489-1490) Yılına Ait Muhasebe Bilançosu”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23, (1962-1963), 380-398.