BABALAR VE OĞULLAR METAFORUYLA “ÂSIM”A BAKMAK

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 1, 123 - 139, 26.03.2019

Muharrem Dayanç

Öz

1924 yılında kitap halinde neşredilen Mehmet Âkif Ersoy’un Safahat’ının Altıncı Kitabı’nı oluşturan
“Âsım”, 1919 yılında Sebîlürreşâd dergisinde tefrika edilmeye başlandığı
tarihten bugüne kadar Türk edebiyatı ve düşünce tarihinde iz bırakmış önemli
eserlerden biridir. Manzum bir tiyatro havasında ve daha çok diyalog
tekniğinden hareketle kurgulanan bu manzumenin hemen başında eşhâs-ı muhâvere
(şahıs kadrosu) okuyucuya tanıtılır ve bu kadro sırasıyla Hocazâde, Köse İmam,
Âsım ve Emin’den oluşur. Bu durum devri için alışılmış bir sanatçı tavrı
olmamakla birlikte okuyucuda bir tiyatro eseriyle karşı karşıya olduğu izlenimi
uyandırması bakımından ilginçtir. Bu dört şahsa, babalar ve oğullar metaforu
münasebetiyle dâhil edebileceğimiz, konuşmalarda çeşitli münasebetlerle zikri
geçen, Hocazâde’nin büyükbabası Nureddin Ağa, yine Hocazâde’nin babası ve Köse
İmam’ın hocası olan Hoca Tahir Efendi de eklenebilir. Şahsiyetlere dikkatle
bakıldığında bunlar arasında baba-oğul, hoca-talebe ilişkisi olduğu hemen fark
edilir. Bunun yanı sıra metni ilginç kılan niteliklerden biri de manzumenin
şahıs kadrosunun bir kısmının gerçek/yaşayan bir kısmının da hayali/ütopik
kahramanlardan oluşmasıdır. Manzumede gerçek hayatta var olan şahıslar, kurmaca
birtakım özelikler verilmek suretiyle idealize edilmiş ve ikincil bir hüviyetle
sembol karakterler haline getirilmiştir.

Bu yazıda, Safahat’ın
“Âsım” bölümünün kahramanları, babalar ve oğullar metaforundan hareketle, hem
kendi zamanları hem de tarihsel süreç içindeki niteliklerinden hareketle
yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Âkif Ersoy, Babalar ve Oğullar, Metafor

Kaynakça

• KAYNAKÇAAKPINAR, Burhan (2015). “Modernleşme Aracı Olarak Yurt Dışı Öğrenciler: Bitmeyen Serüven”. Eğitime Bakış -Eğitim Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi-, 34: 4-10. ALBAYRAK, Nurettin (1998). “Hüseyin Kâzım Kadri”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 18: 554-555.AYVAZOĞLU, Beşir (2012). Gel Söyleşelim Cümle Geçen Demleri. İstanbul: Timaş Yayınları.BERKES, Niyazi (2018). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY.ÇANTAY, Hasan Basri (1986). Âkifnâme. İstanbul: Ahmed Sait Matbaası.DAYANÇ, Muharrem (2018). “Halil Nihat’ın, Mehmet Âkif’in Âsım’ını Tanıtan Mizahî Bir Manzumesi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları/Journal of Language and Literature Studies, 17: 11-26.DEVELLİOĞLU, Ferit (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.ERDOĞAN, Aynur (2009). Türkiye’de Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusunun Sosyolojik Çözümlenmesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.ERİŞİRGİL, Mehmet Emin (2006). İslâmcı Bir Şairin Romanı Mehmet Akif. Haz. Aykut Kazancıgil-Cem Alpar, Ankara: Nobel Yayınları.ERSOY, Emin Âkif (2010). Babam Mehmet Âkif -İstiklâl Harbi Hatıraları-. Ankara: Kurtuba Kitap.ERSOY, Mehmet Âkif (1988). Safahat. Yayına Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.GÖKÇEK, Fazıl (2005). Mehmet Âkif’in Şiir Dünyası. İstanbul: Dergâh Yayınları.HAYBER, Abdülkadir (1993). Halide Edip, Yakup Kadri ve Reşat Nuri’nin Romanlarında Nesil Çatışmaları. İstanbul: MEB Yayınları.İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. c 1, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1: 1-91.KAPLAN, Mehmet (1985). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.KAPLAN, Mehmet (2011). Nesillerin Ruhu. İstanbul: Dergâh Yayınları.KUNTAY, Midhat Cemal (2012). Mehmed Âkif. İstanbul: Timaş Yayınları.ÖZTÜRK, Nurettin (2006). “Edebî ve Sosyal Boyutuyla Modern Türk Edebiyatında Tipler”, Türk Edebiyatı Tarihi 3, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 3: 435-461.ŞİŞMAN, Adnan (2004). Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri (1839-1876). Ankara: TTK Yayınları.UÇ, Himmet (2007). Mehmet Âkif ve Hikâye Sanatı. Ankara. UĞUR, Mücteba (1991). “Âsım b. Sâbit”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 3: 479-480.ÜLKEN, Hilmi Ziya (2018). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: TİB Yayınları.