“BİN HÜZÜNLÜ HAZ” - AHMET HÂŞİM’İN “O BELDE”Sİ: ÜTOPYA MI, POETİKA MI?

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 1, 209 - 237, 26.03.2019

Gökhan Reyhanoğulları

Öz

Temelde
sosyolojik terimler olan ütopya ile karşı-ütopyalar, kurgusal olma niteliği
açısından edebiyat alanında da yerlerini almışlardır. Ütopya ve
karşı-ütopyalardaki bir hayalî mekân yaratma arzusu ve bu mekânı görünür kılma
yönelimi, bu metinlerin gerçek ile gerçek olmayanı aynı düzlem içerisinde ele
alma gibi bir gerekliliği ortaya çıkarır. Bu açıdan edebî metinlerin kurgusal
düzlemleri dikkate alındığında bu yanyanalığın edebî metin için de geçerli
olduğu görülecektir. Dünya edebiyatlarında yerini aldığı gibi, Türk
edebiyatında da mevcut olan ütopik algıların Tanzimat’la birlikte oluştuğunu
söylemek mümkündür. Genel bağlamda roman ve öyküye daha çok uygun olan ütopyaların,
şiirde de denendiği söylenebilir. Ancak şiirin yapısal düzleminde ütopyalardan
beklenen özelliklerin şiirde yansıtılması oldukça güçtür. Ütopik algının şiirde
yoğunlaştığı Servet-i Fünûn döneminde de bir kaçış tematiği olarak ortaya
konulan arzu’lar, ütopik olarak değerlendirilmiştir. Fecr-i Âti şairi olarak
Ahmet Haşim de bu arzuları işaret eden birçok metin ortaya koymuştur. “O Belde”
şiiri, bu metinlerin en dikkat çekicisidir. Ancak bu metnin doğrudan bir ütopik
metin sayılması beraberinde bazı sorunsalarl getirmektedir. Çünkü metin, Ahmet
Haşim’in şiir sanatıyla ilgili yaklaşımlarını da içermektedir. Bu bağlamda
metnin, bu ütopik algıların dışında da değerlendirilebileceği
incelenecektir.  

Anahtar Kelimeler

Ahmet Haşim, O Belde, ütopya, karşı-ütopya, poetika

“THE PLEASURE OF A THOUSAND SORROWS” - THE “O BELDE” OF AHMET HAŞİM: UTOPIA OR POETICS?

Öz

Utopia
and anti-utopia, which are basically sociological terms, have taken their place
in literature in terms of their fictional nature. The desire to create a
imaginary space in utopia and anti-utopia, the tendency to make this space
visible, reveals the necessity of considering these texts in the same plane as
the real and the unreal. In this respect, when the fictional planes of literary
texts are taken into consideration, it will be seen that this association
applies to the literary text. As in world literature, it is possible to say
that these utopian perceptions in Turkish literature were formed together with
the Tanzimat. In general terms, it can be said that utopias, which are more
suitable for novels and stories, have also been tried in poetry. However, it is
very difficult to reflect the expected characteristics of utopias in the
structural plane of poetry. The desires which were revealed as an escape theme
in the period of Servet-i Fünun, where utopian perception was concentrated in
poetry, were evaluated as utopian. As a poet of Fecr-i Âti, Ahmet Haşim has
also revealed many texts pointing to these desires. The poem “O Belde” is the
most remarkable of these texts. However, the fact that this text is directly
considered a utopian text brings some problematic. Because the text includes
the approaches of Ahmet Haşim about the art of poetry. In this context, it will
be examined that the text can be evaluated outside these utopian perceptions.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Haşim, utopia, anti-utopia, poetics, “O Belde”

Kaynakça

• AHMET HAŞİM (2007), Göl Saatleri, İstanbul: YKY.
• AHMET HAŞİM (2008), Piyâle, İstanbul: YKY.
• Aktaş, Şerif (2011), Şiir Tahlili Teori- Uygulama, Ankara: Akçağ Yay.
• Akyüz, Kenan (1995), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Altıok, Metin (2019), Bir Acıya Kiracı, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Borlandi, Massimo –vd., (2011), Sosyolojik Düşünce Sözlüğü (çev. Bülent Arıbaş), İstanbul: İletişim Yay.
• Canbaz Yumuşak, Firdevs (2012), “Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği”, Bilig, S.61, s.47-70.
• Cevizci, Ahmet (2002), Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay.
• Çoban, Ahmet (2004), Göller ve Çöller Şairi Ahmet Hâşim, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dergâh Mecmuası (1921), “Düzeltme Metni”, S.2, C.1, s.110.
• Frye, Northrop (1971), “Edebiyatta Ütopya Türleri” (çev. Akşit Göktürk), Türk Dili Elestiri Özel Sayısı II, S.234, s.510-531.
• Kanter, M. Fatih (2011), “Tevfik Fikret ve Ahmet Haşim’in Şiirlerinde Ütaopya”, Turkish Studies, S. 6/3, s.963-972.
• Kaplan, Mehmet (2004), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-1, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2006), Şiir Tahlilleri-1, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kumar, Krishan (2005), Ütopyacılık (çev. Ali Somel), Ankara: İmge Kitabevi.
• Kumar, Krishan (2006), Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşıütopya (çev. Ali Galip), İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Küçükçoşkun, Yasemin (2006), 1980-2005 Dönemi Türk Edebiyatında Ütopik Romanlar ve Ütopyanın Kurgusu, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Maltaş Erol, Arzu – Görmez, Kemal (2016), “Ütopyalarda Mekân Tahayyülleri: Utopia’nın Mekânı”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18 (30), s.81-86.
• Marshall, Golden (1999), Sosyoloji Sözlüğü (çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mengüşoğlu, Takiyettin (1988), İnsan Felsefesi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Okay, Orhan (2011), Poetika Dersleri, İstanbul: Dergâh Yayınları,.
• Özgül, Metin Kayahan (tarihsiz), Türk Edebiyatında Siyâsî Rûyâlar, Ankara: Akçağ Yay.
• Öztürk, Nurettin (1992), Çağdaş Türk Edebiyatında Ütopya, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Rioy-Sarcey, Michéle, vd., (2003), Ütopyalar Sözlüğü (çev. Turhan Ilgaz), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Temizarabacı Yıldırmaz, Yasemin (2005), Ütopyanın Kadınları Kadınların Ütopyası, İstanbul: Sel Yayıncılık.