Nogay Ulusunu Oluşturan Boylar ve Nogayların Kökeni Meselesinde Bu Boyların Önemi

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 29 - 40, 30.09.2018

Arzu Akpunar

Öz

Şimdiye
kadar tam olarak açıklanamayan ve tartışmalı bir konu olan Nogay ulusunun
kökeni ve ismi meselesi birçok kaynakta farklı yorumlar ve bilgiler altında
değerlendirilmektedir. Birçok kaynakta geçen farklı yorum ve bilgilere
dayanarak, Nogay ulusunun kökeni meselesinde etnik yapıyı oluşturan ve Nogay
ulusunu oluşturan boy ve kabileler hakkında bilgiler vermeye çalıştık. Altın
Orda Devleti’nde olduğu gibi Nogay Orda’da yer alan halkın çoğunluğu da Türk
unsurlardan oluşmaktadır. Bu sebeple aşağıda da göreceğimiz üzere Nogay ulusu
birçok boy ve kabile birliğine bölünmüş, birçok boy ve kabile birliğinden
teşekkül etmiştir. Meselenin tam olarak aydınlatılamamış olması da bu
çeşitlilikten kaynaklanmış olsa gerek. Çok sayıdaki boy ve kabilenin varlığı ve
bunların birbirleriyle iç içe girmiş olması karışıklık yaratmakta, olayın tam
bir açıklık kazanmasına mani olmakta ve ulusun ve boyların birbirinden bağımsız
olarak ele alınmasını imkansız hale getirmektedir. Diğer bir mesele ise Nogay
ulusundaki yönetici zümre olan Mangıtlar meselesidir. Mangıtlar farklı
araştırmacılar tarafından farklı şekilde yorumlanmaktadır. Mangıtların Türk
olduğunu ileri süren bilim adamlarının yanında Mangıtların Moğol olduklarına
dair bilgiler veren bilim adamları da bulunmaktadır. Durum böyleyken kesin
bilgiler vermek de imkansız hale gelmektedir. Bilim adamlarının mutabık
oldukları bir konu varsa o da Nogay Orda’daki halkın büyük çoğunluğunun Türklerden
oluşmuş olmasıdır. Kıpçak Bozkırlarındaki halkın hem Moğollardan önce hem de
Moğollardan sonra çoğunlukla Türklerden oluşması, etnonim olarak Türklerin
belirleyici bir rol oynamalarını sağlamıştır. Neticede bu durum Altın Orda
Devleti’nden sonra kurulan Nogayların birçok bilim adamı tarafından Nogay Türk
Hanlığı olarak değerlendirilmesine de sebebiyet vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Nogay, Nogay ulusu, Nogayların kökeni, boy, kabile

Kaynakça

• ALİYEVA, S.İ., “Nogaytsı Severnogo Kavkaza XV-XVII vv.: Rasseleniye, Status, Etnopolitiçeskiye Konturı”, Nogaytsı: XXI Vek, İstoriya. Yazık. Kutura. Ot İstokov-K Gryaduşemu, Çerkez, 2014.ARİSTOV, N.A., Trudı po İstorii i Etniçeskomu Sostavu Turksih Plemen, Bişkek, 2003.ARİSTOV, N.A., “Zametki ob Etniçeskom Sostave Turkskih Plemen i Narodnostey”, Jivaya Starina, San-Petersburg, 1896.BARTHOLD, V.V., Orta Asya: Tarih ve Uygarlık, (Çev.: Ahsen Batur), İstanbul, 2014.BARTHOLD, V.V., Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, (Hazırlayan: Kazım Yaşar Kopraman, İsmail Aka), Ankara, 2006.ÇOG, Mehmet, “Ortaçağ’da Kafkasya Havzasında Kıpçaklar”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı 19, 2015.ESİN, Emel, İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş, İstanbul, 1978.GOLDEN, Peter B., Türk Halkları Tarihine Giriş, Çev.: Osman Karatay, Ankara, 2002.GÖMEÇ, Saadettin, “Türk Tarihinde Peçenekler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 53, Sayı 1, 2013.GRİBOVSKİY, Vladislav, “Formuvannaya Lokalnoi Grupi Priçornomorskih Nogaytsıv u XVI.-XVII. st.”, Ukraina v Tsentralno-Shitniy Evropi, Sayı 4, 2004.İNAN, Abdulkadir, “Nayman Boyunun Soyu Meselesi”, Belleten, Cilt XXIV, Sayı 96, Ekim, 1960.KAFALI, Mustafa, Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İÜEF yayınları, İstanbul, 1976.KALMIKOV, İ.H., KEREYTOV, R.H., SİKALİYEV, A.İ., Nogaytsı, Çerkez, 1988.KEREYTOV, R.H., Nogaytsı: Osobennosti Etniçeskoy İstorii i Bıtovoy Kulturı, Stavropol, 2009.KUMEKOV, Bulat, “Etnokulturnıye Kontaktı Kıpçakı i Tatar (po Arabo-Persidskim İstoçnikam)”, İstoriko-Kulturnıye Naradov Altayskoy Yazıkovoy Obşnosti, Taşkent, 1986.KUMEKOV, Bulat, “Kıpçaki: Hozyaystvo, Obşestvennıy Stroy, Plemennoy Sostav”, İstoriya Tatar s Drevneyşih Vremen: Voljkaya Bulgariya i Velikaya Step, Cilt II, Kazan, 2006.KURAT, Akdes Nimet, IV.-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.KURAT, Akdes Nimet, Peçenek Tarihi, İstanbul, 1937.KUZEYEV, R.G., Proishojdeniye Başkirskogo Naroda, Moskova, 1974.TOGAN, İsenbike, “Çinggis Han ve Moğollar”, Türkler, Cilt 8, Ankara, 2002.TOGAN, Zeki Velidi, Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, 2.Baskı, Enderun Yay., İstanbul, 1981.TREPAVLOV, V.V., İstoriya Nogayskoy Ordı, Kazan, 2016.