SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTSEL DRENAJ SİSTEMLERİNDE YAĞMUR HENDEKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 15 - 24, 31.12.2017

Uğur Ünal Dilek Eren Akyüz

Öz

Ülkemizde
artan su talebi ve kullanılabilir su kaynaklarımızın kısıtlı olduğu göz önüne
alındığında kişi başına düşen su miktarı azalmaktadır. Bu sebeple su kaynaklarımızın
akıllıca kullanılması gerekmektedir. Su kaynaklarımızı korumak ve onlardan daha
fazla yararlanmak için sürdürülebilir kentsel drenaj sistemleri (SKDS) kullanılmalıdır.
Bu sistemler genel olarak geçirimsiz yüzeylerin fazla olduğu kentsel alanlarda;
yağıştan daha fazla yararlanmak için geçirimliliğin artması amacına yönelik
olarak inşa edilirler. Yağmur hendekleri de SKDS’lerden biridir ve bu hendekler
ile yağmursuyunun boşa harcanmasının önüne geçilebilir. Yağmur hendekleri,
yağmursuyunu hendek içinde depolayarak yeraltına sızdıran böylece yeraltısu
kaynaklarımızı besleyerek sürdürülebilir tarıma imkân sağlayan çevre dostu bir
uygulamadır. Aynı zamanda bu hendekler su kalitesinin ve bioçeşitliliğin
artmasına da katkıda bulunur. Bu çalışmada yağmur hendeklerinin tipleri,
avantaj ve dezavantajları, performansları ve ülkemizdeki uygulamaları
açıklanarak bu hendeklerin ülkemizdeki kullanımlarının arttırılması
amaçlanmıştır. Yapılan literatür çalışması sonucunda; kuru tip yağmur
hendeklerinin yerleşim yerlerinde (özellikle üzeri bitki örtüsü ile kaplı),
ıslak tip yağmur hendeklerinin ise kırsal bölgelerde kullanımı tercih
edilmelidir. Yağmur hendeklerinden maksimum fayda elde edebilmek için boyuna
eğimleri %1 ile %4 arasında ve uzunluğu en az 30 m olmalıdır. Ayrıca trapez ya
da parabolik en kesitlerde inşa edilmesi arıtma ve taşıma kapasitesi açısından
tavsiye edilmektedir. Yağmur hendeklerinin artılarını daha anlaşılır hale
getirebilmek için geleneksel drenaj sistemleri ile karşılaştırılmış ve karşılaştırma
sonucunda yağmur hendeklerinin geleneksel sistemlere göre çok büyük
faydalarının olduğu gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yağmur hendeği, sürdürülebilir kentsel drenaj, yeşil alan, sürdürülebilir tarım

ASSESMENT OF SWALES IN SUSTAINABLE URBAN DRAINAGE SYSTEMS

Öz

The amount of water per capita is decreasing when we think both
increasing water demand and limited usable water resources in our country.
Therefore, our water resources need to be used cleverly. Sustainable urban
drainage systems (SKDS) should be used to protect our water resources and to
get more gain yield. These systems are generally located in urban areas where
there are many impervious surfaces and constructed with aim to increase their
permeability to get more benefit from precipitation. The swales are also one of
the SKDSs, and it can be avoided that these swales rain water are wasted.
Swales are an environmentally friendly practice that allows sustainable
agriculture by storing rainwater in the trench and leaching underground so that
we can feed our groundwater resources. At the same time, swales contribute to
increasing water quality and biodiversity. In this study, the types, advantages
and disadvantages of swales, their performances and applications in our country
are explained and aimed to increase the usage of swales in our country. As a
result of literature study; dry type swales should be used in settlements
(especially covered with vegetation) and wet type swales in rural areas. In
order to obtain maximum benefit from the swales, the longitudinal slopes should
be between 1% and 4% and the length should be at least 30 m. It is also
recommended to construct trapezoidal or parabolic cross-sections in terms of
treatment and transport capacity. To clarify the advantage of swales, it was
compared with traditional drainage systems. As a result of the comparison, the
swales have great benefits over traditional systems.

Anahtar Kelimeler

Swale, sustainable urban drainage, green area, sustainable agriculture

Kaynakça

• Auckland Regional Council (ARC), 1992. Stormwater Treatment Devices Design Guideline Manual. Technical Publication (10).
• Boston Water and Sewer Commission, 2013. Stormwater Best Management Practices (BMP): Guidance Document. Boston, USA.
• Butler, D. and Davies, J. W., 2004. Urban Drainage, 2nd edition, Spon Press Taylor & Francis Group London and Newyork.
• California Stormwater Quality Association, 2003. Stormwater Best Management Practice (BMP) Handbook: New Development and Redevelopment, Section Vegetated Swale.
• Caltrans, 2004. Best Management Practice Retrofit Pilot Program Final Report.California Department of Transportation, Report ID CTSW-RT-01-050,California, USA.
• Center for Watershed Protection (CWP), 1998. Better Site Design: A Handbook for Changing Development Rules in Your Community. Ellicott City, Maryland.
• Center for Watershed Protection, 1999. Design For Stormwater Filtering Systems. Ellicott, USA.
• Chester Country Conservation District, 2002. Chester Country Stormwater Best Management Practice Tour Guide.
• Department of Planning and Local Government, 2010. Water Sensitive Urban Design (WSUD) Technical Manual for the Greater Adelaide Region. Adelaide, South Australia.
• Dorman ME, Hartigan J, Steg RF and Quasebarth T.,1989. Retention, Detention and Overland Flow for Pollutant Removal From Highway Stormwater Runoff. Volume(1), FHWA/RD (89/202), Washington, USA.
• Harper H., 1988. Effects of Stormwater Management Systems on Groundwater Quality. Orlando, USA.
• Healty Waterways Partnership, 2006. Water Sensitive Urban Design (WSUD) Technical Design Guidelines for South East Queensland.
• Hengen, T. J., H. L. Sieverding and J. J. Stone 2016. Lifecycle Assessment Analysis of Engineered Stormwater Control Methods Common to Urban Watersheds. Journal of Water Resources Planning and Management 142(7).
• Kercher WC, Landon JC and Massarelli R.,1983. Grassy Swales Prove Cost-Effective for Water Pollution Control. Public Works(16), 53-55.
• Koon J., 1995. Evaluation of Water Quality Ponds and Swales in the Issaquah/East Lake Sammamish Basins. Washington Department of Ecology, Washington, USA.
• Mao, X. H., H. F. Jia and S. L. Yu,2017. Assessing the ecological benefits of aggregate LID-BMPs through modelling. Ecological Modelling 353: 139-149.
• Maryland Department of the Environment, 2000. Maryland Stormwater Design Manual. Baltimore, USA.
• Metropolitan Council & Barr Engineering Company, 2001a. Minnesota Urban Small Sites Best Management Practice (BMP) Manual: Stormwater Best management Practices for Cold Climates. Section Constructed Wetlads: Wet Swales. Minneapolis, St. Paul, USA.
• Metropolitan Council & Barr Engineering Company, 2001b. Minnesota Urban Small Sites Best Management Practice (BMP) Manual: Stormwater Best management Practices for Cold Climates. Section Detention Systems: Dry Swales. Minneapolis, St. Paul, USA.
• Urban Drainage and Flood Control District (UDFCD), 2010. Urban Storm Drainage Criteria Manual Volume 3: Stormwater Best Management Practices. Denver, Colorado,USA.
• URL-1: Marmariç Ekolojik Yaşam Derneği. Yağmur Hendeği ve Gölet. Erişim Tarihi: 14.08.2017.Marrnaric.org/marmaricte-permakultur-uygulamaları/yağmur-hendeği-ve-gölet/.
• URL-2: Bostancık. Yağmursuyu Toplama ve Depolama. Erişim Tarihi: 14.08.2017. bostancik.blogspot.com.tr.
• URL-3: Kır Çocukları. Tahtacıörencik’te Yağmur Hendekleri Çalışması I, II. Erişim Tarihi: 14.08.2017. https://kircocuklari.wordpress.com.
• URL-4: Marmariç Ekolojik Yaşam Derneği. Permakültür El Kitabı ve Marmariç Örneği. Erişim Tarihi: 14.08.2017. http://marmaric.org/permakultur_el_kitabi.pdf.
• Vermont Agency of Natural Resources (VANR), 2002. Vermont Stormwater Management Handbook: Stormwater Treatment Standards.
• Wang T, Spyridakis D, Mar B, and Horner R., 1981. Transport, Deposition and Control of Heavy Metals in Highway Runoff.University of Washington, Deparment of Civil Engineering, FHWA-WA-RD (39-10).
• Xu, C. Q., J. L. Hong, H. F. Jia, S. D. Liang and T. Xu, 2017. Life cycle environmental and economic assessment of a LID-BMP treatment train system: A case study in China. Journal of Cleaner Production 149: 227-237.