One City Two Travelers: The City of Babadağı According to Ibrahim Hamdi and Evliya Chelebi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 25, 23.03.2019

Fatma Altıok

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.513897

Öz

The city
of Babadağı is located in Romania today, was under Ottoman rule in 1416 during
the period of Çelebi Mehmed period. This city was destroyed during the period of
Vlad Tepeş (Vlad the Impaler). But it was revived period of Bayezid II. The
city was named after Baba Saltuk as well as the name of Babadağı. Babadağı,
which has the status of an army city due to its location, remained under
Ottoman rule until 1878 with Berlin agreement. The city of Babadağı had a great
importance in terms of its location, demographic and cultural character, as
well as its harboring of Sarı Saltık, which is an important religious figure in
Ottoman culture.

The city
is frequently visited due to the fact that the road route is on a busy line.
Evliya Çelebi and Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi are two travelers who visit and
observe the city. Evliya Çelebi and İbrahim Hamdi who came to the city on an
eighty year apart observed two different city from different perspective. The
difference in their narratives about the city reveals the change and
transformation of the Ottoman Empire. Eighty-year process is also reflected in
the perception and expression of the two travelers. This article discusses the
similarities and differences between two travelers visiting Babadağı, a border
town, at different times and observations on the city.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi, Babadağı, Sarı Saltık

Tek Şehir İki Seyyah: İbrahim Hamdi ve Evliya Çelebi’ye Göre Babadağı Şehri

Öz

Günümüzde
Romanya’da bulunan Babadağı şehri 1416 yılında Çelebi Mehmed döneminde Osmanlı
hâkimiyetine girmiştir. Şehir, Eflak Prensi III. Vlad Tepeş (Kazıklı Voyvoda)
döneminde tahrip edilmiş; ancak daha sonra, II. Bayezid döneminde yeniden
canlandırılmıştır. Şehir ismini Sarı Saltuk’tan almış olup “Babadağı” adının
yanı sıra “Baba Saltuk” ismiyle de anılmıştır. Konumu itibariyle bir ordu şehir
vasfına sahip olan Babadağı, 1878 Berlin anlaşmasına kadar Osmanlı
hâkimiyetinde kalmıştır. Babadağı şehri, Osmanlı kültüründe önemli bir dini
figür olan Sarı Saltık’ı barındırmasının yanı sıra coğrafi konumu, demografik
niteliği ve kültürel vasfı itibariyle büyük bir öneme haizdi.

Şehir
bulunduğu yol güzergahının işlek bir hat üzerinde olması nedeniyle sık sık
ziyaret edilmiştir. Evliya Çelebi ve İbrahim Hamdi de şehri ziyaret eden ve
gözlemleyen iki seyyahtır. Seksen yıllık arayla şehre gelen seyyahlarımız şehri
farklı açılardan gözlemleyerek bir Babadağı resmi çizmişlerdir.  Onların şehre dair anlatılarındaki farklılık
Osmanlı Devleti’nin geçirdiği değişim ve dönüşümü gözler önüne sermektedir.
Aradaki seksen yıllık süreç her iki seyyahın şehri algılayış ve anlatımına da
yansımıştır. Bu makale iki seyyahın bir sınır şehri olan Babadağı’nı farklı
zamanlarda ziyaret ederek şehre dair anlatılarını, gözlemlerini ve
gözlemlerindeki benzerlik ve farklılıkları ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Bartınlı İbrahim Hamdi Efendi, Babadağı, Sarı Saltık

Kaynakça

• Ak, Mahmut, “İbrahim Hamdi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt 21, Ankara, 2000. Aktepe, Münir “Babadağı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Cilt IV, Ankara, 1991. Anetshofer, Helga, “Seyahatname’deki Sarı Saltık Menkıbeleri ve Bektaşi Sözlü Rivayeti” Ed. Nuran Tezcan), Doğumunun 400. Yılında Evliya Çelebi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2011. Bartınlı İbrahim Hamdi, Atlas, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi, 6244. Bıyık, Ömer, Bartınlı Es- Seyyid İbrahim Hamdi Efendi’nin Atlas’ında Eflak-Boğdan (Memleketeyn), Zafer Gölen, Balkan Tarihi, Cilt II, Osmanlı Mirasını ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları, 2016. Dankoff, Robert, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi Işığında Osmanlı Toplum Hayatı”, Çev. Nasuh Uslu, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 10, Ankara, 2002. Erkal, Mehmet, “Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 1993. Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz:Orhan Şaik Gökyay), 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1996 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Z. Kurşun Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 2. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 3. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 4. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman, İbrahim Sezgin), 5. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman), 6. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 7. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 8. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini,(Haz: Y. Dağlı, S.A. Kahraman R. Dankoff), 10. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007 Fidan, Fadimeana, “Osmanlı’da Zahire Mübaşiri Olmak: Ziştovili Hacı Ali Örneği (1749-1755)”, DTCF Dergisi,56-2, 2016. Gökçe, Turan, “Babadağı Kasabasının XIX. Ortalarındaki Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXV, Sayı.1, 2010. Kiel, Michael, “The Türbe of Sarı Saltık at Babadağı-Dobrudja”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1977-1978. Ocak, A. Yaşar, Osmanlı Sufiliğine Bakışlar-Makaleler, İncelemeler, 2010, İstanbul, Timaş Yayınları. Ocak, A. Yaşar, Sarı Saltık Popüler İslam’ın Destani Öncüsü (XIII. Yüzyıl), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2002, Ankara. Orhonlu, Cengiz, “XVIII. Yüzyılda Osmanlılarda Coğrafya ve Bartınlı İbrahim Hamdi’nin Atlası, Tarih Dergisi, XIV/19. Ökiç, M. Tayyib, “Sarı Saltık’a Ait Bir Fetva”, AÜİFD, Cilt I, 1952. Öztürk, Yücel, Özü’den Tuna’ya Kazaklar-1, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2004.