An Evaluation of Akhi Evran Waqf and Waqfıyyas from Socio-Cultural Perspective

Yıl 2018, Sayı: 50, 9 - 22, 31.12.2018

Rifat İlhan Çelik

https://doi.org/10.16971/vakiflar.506504

Cited By: 2

Öz

One of the most important sources of concrete information about Akhi culture and tradition is The Akhi Evran Waqfıyyas. These Waqfıyyas contain social, cultural, religious, economic and political information of their time period. During Turkish Seljukid period, many waqfıyyas with extensive facilities were established by İzzeddin Keykavus and Alaeddin Keykubat. Motivations behind establishing such foundations included benevolence, humanitarianism, generosity and the idea of performing good deeds for the hereafter.

Kırşehir Akhi Evran Waqfıyya that has a great importance in terms of Akhi Evran and Akhism studies was written up in Arabic in Hijri 676 / AD 1277. Copies of this waqfıyya have been preserved to our present day. In this study, the information obtained from the copies of five different waqfıyya was evaluated by making comparisons. Based on these copies, 27 separate settlements and their names were identified.

In these waqfıyyas, Sheikh Nasuruddin Akhi Evran was described as a person with excellent morality, the most virtuous in the world and Pîr-i Pîrân (master of masters). Having realized that the world was mortal, Akhi Evran donated all his wealth and possessions to these waqfs, thus ensuring their sustainability through legal registration.

Anahtar Kelimeler

Akhi Evran Waqfıyyas, Turkish Seljuk Waqfıyyas, Kırşehir, Social-Cultural Life, History of Kırşehir

Ahi Evran Vakfı ve Vakfiyelerinin Sosyo-Kültürel Açıdan Değerlendirilmesi / An Evaluation of Akhi Evran Waqf and Waqfıyyas from Socio-Cultural Perspective

Öz

Ahi kültürü ve geleneği hakkında somut bilgi veren en önemli kaynaklardan birisi de Ahi Evran vakfiyeleridir. Bu vakfiyeler dönemin sosyal, kültürel, dinî, ekonomik ve siyasî yapısı hakkında bilgiler ihtiva etmektedirler. Türkiye Selçukluları zamanında en çok İzzeddin Keykâvus ve Alâeddin Keykubat tarafından geniş olanaklara sahip vakıflar kurulmuştur. Bu vakıf kurmanın temelinde iyilikseverlik, yardımseverlik, cömertlik, dünyada hayır ederek ahiret için sevap kazanma düşüncesi vardır.

Ahi Evran ve Ahilik çalışmaları açısından büyük bir öneme sahip olan Kırşehir Ahi Evran vakfiyesi Hicri 676/Miladi 1277 tarihinde Arapça olarak tanzim edilmiştir. Günümüze bu vakfiyenin suretleri ulaşmıştır. Bu çalışmada beş ayrı vakfiyenin suretlerinin mukayesesi yapılmak suretiyle bilgiler değerlendirilmiştir. Buna göre yirmi yedi ayrı yerleşim yeri ve mevki adları tespiti yapılmıştır.

Vakfiyelere göre Ahi Evran güzel ahlak sahibi, zamanın kutbu, dünyanın en olgun şahsiyeti, Pîr-i Pîrân (Pirlerin Piri) Şeyh Nasurüddin Ahi Evran’dır. O dünyanın fani olduğunu anladıktan sonra malını mülkünü vakfedip, kendi tasarrufundan çıkarmış, sürekliğini sağlamış ve bu durumu hukuken tescil ettirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahi Evran Vakfiyesi, Türkiye Selçuklu Vakıfları, Kırşehir, Sosyal-Kültürel Hayat

Kaynakça

• Barkan, Ömer Lütfi (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler Kolonizatör Türk Dervişleri”, Vakıflar Dergisi, S. II., s. 279-386.
• Bayram, Sadi (1997). “Ahilik, Ahi Evran-ı Veli Vakfiyesi ve Ahi Vakıfları”. XIV. Vakıf Haftası, Ahi Evran Sempozyumu, Ankara. (http://www.sadibayram.com/?page=makaleler&mid=356&id=2 Erişim Tarihi: 15.10.2018)
• Berki, Ali Himmet (2013). Vakıf Hukuku Yazıları. Haz. Hüseyin Çınar. Ankara: VGM Yayınları.
• Bir Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak Vakıflar (1993). Düzl. İbrahim Ateş. Ankara: Yoksullara Yardım ve Eğitim Vakfı Kültür Yayınları 2.
• Cantay, Gönül (2002). “Tarihi Belge Olarak Yapı Kitabeleri ve Vakfiyeleri”. XIII. Türk Tarih Kongresi. Ankara: T.T.K. Yayınları, s. 1281 - 1286. Cunbur, Müjgan (1986). “Ahiler’in Kurduğu Yerleşim Merkezleri”. Türk Kültürü. S. 277. Ankara. s. 312 - 319.
• Çağatay, Neşet, (1993). “Türk Vakıflarının Özellikleri”. X. Türk Tarih Kongresi (22-26 Eylül 1986). C. IV. Ankara: T.T.K. Yayınları. s. 1615 - 1623. Demir, Mustafa (2002). “Türkiye Selçuklu Vakıfları”. Türkler. C. VII. İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları. s. 272 - 280.
• İnançalp, Muallim Cevdet (2008). İslâm Fütüvveti ve Türk Ahiliği. Çev. Cezair Yarar, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (2018). “Pir Kültü İtibari ile Ahilik Kurumu,” III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (XIII. Yüzyıla Kadar Türk ve Ahiliğin Temelleri). Kırşehir: Sarıyıldız Ofset, s. 857-877.
• Karaköse, Hasan (2011). “Ahi Evran Vakfı Hakkında İki Arapça Vakfiye Bir Berat”. I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu. Kırşehir: SFN Televizyon Tanıtım, Tasarım Yayıncılık. s. 637- 655.
• Kayaoğlu, İsmet (2002). “Selçuklu Vakfiyeleri ve İçerdikleri Sosyal Motifler”. Türkler. C. VII. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 281 - 285.
• Kazıcı, Ziya (2010). İslâm Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Vakfı Yayınları.
• Kırşehir Müzesindeki Ahilik Belgeleri, (Ahi Şecerenâmeleri, Beratlar, Vakfiyeler) (2008). Haz. M. Fatih Köksal, Orhan Kurtoğlu, Hasan Karaköse, Özer Şenödeyici. Kırşehir: Kırşehir Valiliği Yayınları.
• Kozak, İbrahim Erol (1985). Bir Sosyal Siyaset Müessesesi Olarak Vakıf. İstanbul: Akabe Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1943). “Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları I”. Belleten. C. XXVII. Ankara: TTK Yayınları. s. 379 - 522.
• Köprülü, M. Fuad (2005). İslâm ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad (2013). Vakıfların Hukuki Mahiyeti. Haz. Yahya Kemal Taştan, Ankara: VGM Yayınları.
• Kunter, Halim Baki (1939). Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüd. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Ortaylı, İlber (2008). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Öztürk, Nazif (1983). Menşe’i ve Tarihi Gelişim Açısından Vakıflar. Ankara: VGM Yayınları.
• Saylam A. İstemi (2010). Vakfiyelere Göre Anadolu Beyliklerinde Sosyal ve Kültürel Hayat. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Şahin, Faruk (2012). Vakıf Şehri Kırşehir. Kırşehir: Kırşehir Belediyesi Yayınları.
• Şahin, İlhan (1985). “Ahi Evrân Vakfiyesi ve Vakıflarına Dair”. Türklük Araştırmaları Dergisi, I, 325-341.
• Şemseddîn Sâmi (1989). Kâmus-ı Türkî. İstanbul.
• Tarım, Cevat Hakkı (1938). Kırşehir Tarihi Üzerine Araştırmalar. Kırşehir: Vilayet Matbaası.
• Tarım, Cevat Hakkı (1948). Tarihte Kırşehrî-Gülşehri ve Babailer-Ahiler-Bektaşiler. İstanbul: Yeniçağ Matbaası.
• Temir, Ahmet (1989). Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin’in 1272 Tarihli Arapça-Moğolca Vakfiyesi. Ankara: TTK Yayınları
• Turan, Osman (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesîkalar. Ankara: T.T.K. Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (1971). “Vakıf Sistemi ve Türk Şehirciliği”. Vakıflar Dergisi. S. IX, Ankara, s. 13-37.
• Yediyıldız, Bahaeddin (1986). ”Vakıf”. İslâm Ansiklopedisi, C. XIII, s. 153-172.