Kiğı Piltan (Pilten) Bey Camisi.

Yıl 2019, Sayı: 51, 45 - 72, 30.06.2019

Celalettin Uzun Yaşar Uğurlu

https://doi.org/10.16971/vakiflar.588510

Öz

Bugün
Bingöl ilinin Kiğı ilçesinde bulunan camisi Akkoyunlu döneminde Pilten Bey
tarafından inşa ettirilm­iştir. Adını banisinden alan yapı Balaban Camisi
olarak da bilinmektedir. Osmanlı döneminde şehir halkına hizmet veren cami,
kaza merkezinde bulunan en büyük ibadethane olma özelliğini taşımaktadır. Bu
sebep­ten adı arşiv belgelerinde Câmi-i Kebîr olarak zikredilmektedir.

Bu
çalışmada bu kadim yapının Osmanlı dönemindeki işleyişi hakkında bilgi
verilmiştir. Bu çerçevede mimari özelliklerine değinilmiş ve doğal afetler
sebebiyle tarihi süreç içerinde geçirdiği onarımlardan bahsedilmiştir. Ayrıca
çalışmada camideki görevliler ve bunların aldıkları ücretler ile cami vakfına
tahsis edilen gelirler hakkında bilgi verilmiştir. Böylece Osmanlı döneminde
Piltan Bey Camisi ve vakfının tarihsel süreci her yönüyle incelenmiş ve
müessesenin sosyal hayattaki rolü üzerinde durulmuştur.

Bugün
varlığını sürdürerek bölgedeki halka hizmet veren ibadethane 2017 yılında
aslına uygun bir şekil­de restore edilmek istenmiştir. Fakat yapılan bu
yenileme çalışmasının caminin tarihi dokusuna uygun olmadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kiğı, Camisi, Vakıf, Piltan, Balaban

Kiğı Piltan (Pilten) Bey Mosque

Öz

Kiğı
Piltan (Pilten) Bey mosque that is located in the Kigi County of Bingol today
was built by Pilten Bey in the Akkoyunlu Period. The building, which was named
after its builder, is also known as Balaban Mosque. The mosque, which served
the people of the city during the Ottoman Period, is the biggest sanctuary
located in the centre of the county. For this reason, it is also called as
Câmi-i Kebîr, i.e. the Grand Mosque in archives.

In
the present study, information is provided about the functioning of this
ancient building during the Ot­toman Period. In this context, the repairs it
has undergone throughout the history due to natural disasters and its
architectural characteristics are also mentioned. In addition, information is
also provided about the wages of the staff who were appointed for various
duties in this mosque, and the income that was allocated to its waqf. In this
way, the historical process of Piltan Bey Mosque and its waqf in the Ottoman
Period was investigated in all aspects, and the role of it in social life was
dealt with.

The
sanctuary, which still maintains its existence and serves the people in the
area, was supposed to be restored in 2017 in line with its original building.
However, it seems that this restoration work is not con­sistent with the
original status of the mosque.

Anahtar Kelimeler

Kiğı, Mosque, Waqf, Piltan, Balaban

Kaynakça

• Baş, Yaşar (2011). “Kiğı Demir Madeni ve Humbarahanesi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Volume 6/4), 409-430.
• Baş, Yaşar (2013). Kiğı Sancakbeyleri, Eşkıyalık ve Sosyal Düzeni Sağlama Çabaları (1514-1852). Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (202), 55-88.
• Beydilli, Kemal (2000). “İmam”, DİA, (22), 181-186.
• Butasım, Nebi (2010). Bingöl’deki Mimari Eserler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İpşirli, Mehmet (1992). “Câbî”. DİA, (6), 529-530.
• KARATAŞ, Ali İhsan (20117). “Osmanlı Toplumunda Mevlit Kandili ve Mevlit Vakıfları”. Diyanet Dergisi, (323), 30-33.
• Koç, Yunus (2004). “ XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Kiğı Sancağı’nda İskan Ve Toplumsal Yapı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 129-156.
• Küçükaşcı, Mustafa (2006). “Müezzin”. DİA, (31) 491-496.
• Önkal, Ahmet.-Bozkurt, Nebi (1993). “Cami”, DİA, (7), 46-56.
• Özkaya, Yücel (2010). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Özmel, İsmail (2002). “Kayyım”. İA, (25), 107-108.
• Öztürk, Nazif (2006). “Mütevelli”. İA, (32), 217-220.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. (2-3), İstanbul.
• Sağlam, Nevzat (2008). “552 Nolu ve H. 1052/M.1642 Tarihli Maliyeden Müddevver Deftere Göre Kiğı ve Köylerinde İskân ve Nüfus”. II. Bingöl Sempozyumu. 295-346.
• Soylu, Hasbi (2007).“Tarihte Önemi Azalan Yerleşmelere Bir Örnek Kiğı”. Doğu Coğrafya Dergisi, (12/17), 87-110.
• Söylemez, Faruk- Tunç, Muhammet Nuri (2017). 18 Yüzyılda Behisni’de Camiler ve Cami Görevlileri” Sosyal Bilimler Dergisi, (7/14), 60-87.
• Uzun, Celalettin (2017). “ Çemişgezek Süleymaniye Vakfı”. Vakıflar Dergisi, (48), 105-122.
• ÜNAL, Mehmet Ali (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul.
• ÜNAL, Mehmet Ali (2015). “XVI. Yüzyılda Mazgird, Pertek ve Sağman Sancakbeyleri Pir Hüseyin Bey Oğulları”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Dergisi, (2), 239-265.
• Yazıcı, Tahsin.- İpşirli, Mehmet (1995). Ferrâş”. DİA, (12), 408-409.