YAŞLILARDA SOSYAL AĞ KULLANIMI VE YALNIZLIK İLİŞKİSİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 8 - 19, 03.07.2019

Velittin Kalınkara İsmail Sarı

Öz

Teknolojik gelişmeler; kişisel bilgisayarları,
oluşturdukları ağ (network)
sistemleri ile birlikte kullanabilecekleri internet ismi verilen büyük bir
dünyanın parçası şekline dönüştürmüşlerdir. Sosyal ağ, bireylerin internet
üzerinden iletişim kurabilmelerini, yazılı ve görsel paylaşım yapmalarını
sağlamak amacıyla geliştirilen yazılımlardır. Günümüzde Facebook, Twitter,
Linkedln, Youtube yaygın olarak kullanılan sosyal ağ sitelerindendir. Bu sosyal
ağdan yararlanamayan yaşlı bir ölçüde izole olmakta, günlük yaşamın
gerektirdiği pek çok aktiviteyi yapmada ve takip etmede zorlanmaktadır. Bilgisayar
kullanarak sosyal ağa erişiminin sağlanması, yaşlı bireyin zihinsel olarak
aktif tutulması, beyin fonksiyonlarının süreklileştirilmesi, yaşamla bağının
güçlendirilmesi, toplumdan ve toplumsal yaşamdan kopmadan, sosyal ağ aracılığı
ile yaşamın içerisinde kendini ifade edebilmesini sağlayacaktır.

Denizli kentsel kesimde yapılan bu çalışmada sosyal ağları
kullanan 60+ yaş bireylerin ağları kullanma amaçları ile yalnızlık arasındaki
ilişkinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırma
sosyal ağları kullanan en az lise
öğrenimi görmüş, 205 birey üzerinde yürütülmüştür.  “Bireylerin
sosyal ağ kullanım amaçları”nı belirlemek için alanyazın taraması ve içerik
analizi sonucunda araştırıcılar tarafından 43 maddelik bir taslak
oluşturulmuştur. Ölçeğin yapı
geçerliğini belirlemek amacıyla veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi uygulanmış,
faktör yükü 0.5’in altında olan cümleler model kapsamından çıkartılarak, geriye
kalan sorular 3 alt boyutta sınıflandırılmıştır. Yalnızlık durumunu belirlemede
ise de Jong Gierveld ve van Tilburg (1999) tarafından geliştirilmiş “duygusal” ve “sosyal yalnızlığı” ölçen 11 maddelik “yalnızlık ölçeği” kullanılmıştır. Geliştirilen sosyal ağların
kullanılma amaçları ölçeği ile yalnızlık ölçeği (duygusal ve sosyal) bulguları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırmada
ayrıca sosyal ağ kullanım amaçları ve yalnızlık üzerinde yaş, cinsiyet, eğitim,
gelir, en çok kullanılan sosyal ağların etkisi sorgulanmıştır.   

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, internet, iletişim, sosyal ağ

Kaynakça

• Aarts, S., Peek, S.T. & Wouters, E.J. (2015). The relation between social network site usage and loneliness and mental health in community-dwelling older adults. International Journal of Geriatric Psychiatry, 30(9):942-949. DOI: 10.1002/gps.4241
• ActiveAge, (2008). The role of social networks in helping to alleviate loneliness and isolation for senior. citizens file:///C:/Users/velittin/Downloads/lonelinessdp.pdf
• Akgül, H. & Yeşilyaprak, B. (2015). “Yaşlılar için yalnızlık ölçeği”nin Türk kültürüne uyarlaması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 8(1), 34-45.
• Antonucci, T.C. (1986). Hierarchical mapping technique. Generations: Journal of the American Society on Aging, 10(4), 10–12.
• Arı, E., Yılmaz, V. & Bekteş, R. (2016). Üniversite öğrencilerinin sosyal ağ kullanımına ilişkin davranışlarının teknoloji kabul modeli ile araştırılması. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(27), 67-81. DOI: 10.17130/ijmeb.2016.12.27.962
• Baltes, P.B. & Smith, J. (2003). New frontiers in the future of aging: From successful aging of the young old to the dilemmas of the fourth age. Gerontology, 49, 123-135.
• Bernard, S. (2013). Loneliness and Social Isolation: Among Older People in North Yorkshire. Social Policy Research Unit, University of York. Working Paper No. WP 2565.
• Brummett, B.H., Barefoot, J.C., Siegler, I.C., Clapp-Channing, N.E., Lytle, B.L., Bosworth, H.B., Williams, R.B. & Mark, D.B. (2001). Characteristics of socially isolated patients with coronary artery disease who are at elevated risk for mortality. Psychosomatic Medicine, 63: 267-272.
• Cacioppo, J.T. & Hawkley, L.C. ( 2003 ). Social isolation and health, with an emphasis on underlying mechanisms. Perspectives in Biology and Medicine, 46: 39-52.
• Carstensen, L.L. (1993). Motivation for social contact across the life span: A theory of socioemotional selectivity. In J.E. Jacobs (Ed.), Nebraska Symposium on Motivation: Developmental perspectives on motivation (pp. 209–254). Lincoln, NE: University of Nebraska Press.
• Chu, S. & Kim, Y. (2011). Determinants of consumer engagement in electronic world of mouth. Journal of Advertising Research, 30 (1), 47-75.
• Cohen, H.L. (2002). Developing media literacy skills to challenge television’s portrayal of older women. Educational Gerontology, 28 (7), 599-620.
• Cornwell, B., Laumann, E. & Schumm, L.P. (2008). The social connectedness of older adults: A national profile. American Sociological Review, 73 (2), 185-203.
• Costa, J.J.M., Matos, A.P., Pinheiro, M.D.R., Salvador, M.D.C., Vale-Dias, M.D.L. & Zenha-Rela, M. (2016). Evaluating use and attitudes towards social media and ICT for Portuguese youth: the MTUAS-PY scale. icH&Hpsy 2016: 2nd International Conference on Health and Health Psychology. Future Academy. (pp.99-115). eISSN: 2357-1330.
• de Jong Gierveld, J. & Kamphuis, F.H. (1985). The development of a Rasch-type loneliness-scale. Applied Psychological Measurement, 9: 289-299.
• de Jong Gierveld, J. & van Tilburg, T. (2010). The De Jong Gierveld short scales for emotional and social loneliness: tested on data from 7 countries in the UN generations and gender surveys. Eur J Ageing, 7:121-130. DOI: 10.1007/s10433-010-0144-6
• de Jong Gierveld, J. & van Tilburg, T. (2011). Manual of the Loneliness Scale 1999. Vrije Universiteit, Amsterdam.
• Duggan, M., Ellison, N.B., Lampe, C., Lenhart, A. & Madden, M. (2014). Frequency of Social Media Use. Social Media Update, http://www.pewinternet.org/2015/01/09/frequency-of-social-media-use-2/
• Ellison, N., Steinfield, C. & Lampe, C. (2007). The benefits of Facebook “friends”: Social capital and college student’s use of online social network sites. Journal of Computer Mediated Communication, 12 (4), 1143-1168.
• Filiz, O., Erol, O., Dönmez, F.İ. & Kurt, A.A. (2014). BÖTE bölümü öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanım amaçları ile internet bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 3 (2), 17-28.
• Fritsch, T., Steinke, F. & Brem, D. (2012). Analysis of elderly persons’ social network: Need for an appropriate online platform. Proceedings of the Sixth International AAAI Conference on Weblogs and Social Media. (pp.463-466).
• Golden, J., Conroy, R.M., Bruce, I., Denihan, A., Greene, E., Kirby, M. & Lawlor, B.A. (2009). Loneliness, social support networks, mood and wellbeing in community-dwelling elderly. International Journal of Geriatric Psychiatry, 24 (7), 694-700.
• Greenwood, S., Perrin, A. & Duggan, M. (2016). Social Media Update 2016. PewResearchCenter, http://www.pewinternet.org/2016/11/11/social-media-update-2016/
• Hernandez, E. (2011). Older Adults and Online Social Networking: Relating Issues of Attitudes, Expertise, and Use. Psychology in the College of Sciences and in The Burnett Honors College at the University of Central Florida Orlando, Florida.
• House, J.S., Landis, K.R. & Umberson, D. (1988). Social relationships and health. Science, 241: 540-545.
• Hutto, C.J., Bell, C., Farmer, S., Fausset, C., Harley, L., Nguyen, J. & Fain, B. (2015). Social media gerontology: Understanding social media usage among older adults. Web Intelligence, 13, 69–87. DOI:10.3233/WEB-150310
• Joinson, A.N. (2008). Looking at, looking up, or keeping up with people? Motives and Uses of Facebook. Online Social Networks, Italy.
• Jöreskog, K.G. & Sörbom, D. (2004). LISREL 8.71 for Windows [Computer Software]. Lincolnwood, IL: Scientific Software International, Inc.
• Katherine, K.L., Smith, J. & Antonucci, T.C. (2007). Social network types among older adults: A multidimensional approach. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 62 (6), 322-330.
• Koçak, A. & Bulduklu, Y. (2010). Sağlık iletişimi: Yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları. Selçuk İletişim, 6 (3), 5-17.
• Leist, A.K. (2013). Social media use of older adults: a mini-review. Gerontology, 59, 378-384.
• Madden, M. (2010). Older adults and social media: Social networking among those ages 50 and older nearly doubled over the past year. Washington: Pew Research Center.
• Rico-Uribe, L.A., Caballero, F.F., Olaya, B., Tobiasz-Adamczyk, B., Koskinen, S., Leonardi, M., Haro, J.M., Chatterji, S., Ayuso-Mateos, J.L. & Miret, M. (2016). Loneliness, Social Networks, and Health: A Cross-Sectional Study in Three Countries. PLoS ONE, 11(1): e0145264. doi:10.1371/journal.
• Rosen, L.D., Whaling, K., Carrier, L.M., Heever, N.A. & Rokkum, J. (2013). The media and technology usage and attitudes scale: An empirical investigation. Computers in Human Behavior, 29 (6), 2501–2511.
• Sherbourne, C.D., Meredith, L.S., Rogers, W. & Ware, J.E., Jr. (1992). Social support and stressful life events: Age differences in their effects on health-related quality of life among the chronically ill. Quality of Life Research, 1: 235-246.
• Şişman Eren, E. (2014). Sosyal medya kullanım amaçları ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı kişisel değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4),230-243.
• Tomaka, J., Thompson, S. & Palacios, R. (2006). The relation of social isolation, loneliness, and social support to disease outcomes among the elderly. Journal of Aging and Health, 18, 359-384.
• Treacy, P., Butler, M., Byrne, A., Drennan, J., Fealy, G., Frazer, K. & Irving, K. (2004). Loneliness and Social Isolation Among Older Irish People. National Council on Ageing and Older People, Report no. 84. Dublin.
• Usluel, Y.K., Demir, Ö. & Çınar, M. (2014). Sosyal ağların kullanım amaçları ölçeği. Eğitim Teknolojileri Araştırma Dergisi, 5 (2), 1-18.
• van Tilburg, T.G. & de Jong Gierveld, J. (1999). Cesuurbepaling van de enzaamheidsschaal (Cutting scores on the De Jong Gierveld Loneliness Scale). Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 30, 158-163.