HAŞHAŞTA (Papaver somniferum L.) BAZI TARIMSAL ÖZELLİKLER İLE YAĞ VE MORFİN MİKTARININ BELİRLENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 1, 121 - 125, 30.06.2016

Şule İnan Mustafa Ali Kaynak

https://doi.org/10.25308/aduziraat.278384

Öz

Bu çalışma, haşhaşta (Papaver somniferum L.) önemli tarımsal özellikler ile yağ ve morfin miktarının belirlenmesi amacıyla, 2012–2013 üretim yılında Denizli ilinde yürütülmüştür. Çalışmada, yedi haşhaş çeşidi (Ofis 3, Ofis 8, TMO 1, Ofis 96, Afyon 95, TMO 3 ve Yerel Çeşit) materyal olarak kullanılmıştır. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre, dört tekerrürlü olarak kurulmuştur. Çalışmada, çeşitler arasında çiçeklenme gün sayısı, yağ verimi ve morfin verimi özellikleri yönünden önemli oranda farklılık olduğu, kapsül eni, kapsül boyu, kapsül indeksi ve bin tohum ağırlığı özellikleri yönünden ise farklılıkların önemli olmadığı belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre çiçeklenme süresi 197-205 gün arasında değişmiştir. Araştırmamızda kapsül eni 34.38-39.30 mm, kapsül boyu 40.15-46.78 mm, kapsül indeksi %1.03-1.26, bin tohum ağırlığı 0.52-0.59 g, ham yağ %49.05-51.32, yağ verimi 14.96-24.40 kg/da ve morfin verimi 0.21-0.36 kg/da arasında değişmiştir. Çalışmada, morfin verimi yönünden Afyon 95, Ofis 3 ve TMO 3 çeşitlerinin Denizli iline uygun olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haşhaş, tarımsal özellikler, yağ ve morfin miktarı

The Determination of Some Agricultural Properties, Oil and Morphine Content in Poppy (Papaver somniferum L.)

Öz

This research has been carried out in Denizli province in 2012-2013 production year with the aim of
determination of poppy's (Papaver somniferum L.) significant agricultural properties and ratio of oil and
morphine in it. In this study seven poppy varieties (Ofis 3, Ofis 8, TMO 1, Ofis 96, Afyon 95, TMO 3 and
Landrace) have been used as material. The experiment was performed in compliance with randomize complete
block design with four replications. In this research among the varieties, the important varieties have been found
in terms of number of days for flowering, oil yield and morphine yield, while it has been detected that differences
are not important has not been detected in terms of, width of capsules, height of capsules, the index of capsules,
1000-grain-weight amount among the varieties. According to result of experiment flowering periods took place
between 197 to 205 days. The capsule width was 34.38-39.30 mm, the capsule height was 40.15-46.78 mm,
capsule index was 1.03-1.26%, 1000-grain-weight was 0.52-0.59 gr, yield of oil was 14.96-24.40 kg/da, yield of
morphine was 0.21-0.36 kg/da with respect to the experiment. The research has been concluded by the fact that
Afyon 95, Ofis 3 and TMO 3 varieties are suitable for Denizli province.

Anahtar Kelimeler

Poppy, agricultural properties, amounts of oil and morphine

Kaynakça

• Anonim (2010) Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdürlüğü. h t t p : / / w w w . t m o . g o v . t r / U p l o a d / Document/raporlar/hashassektor.pdf (Erişim Tarihi: 17.05.2011)
• Anonim (2013a) Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdürlüğü. (Erişim Tarihi: 12.07.2013)
• Anonim (2013b) Türkiye İstatistik Kurumu Verileri. (Erişim Tarihi: 13.07.2013)
• Atakişi Kİ (1999) Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı Ders Kitabı Notları. Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Yayın No: 148, Tekirdağ.
• Aygün H (1985) Bornova Ekolojik Koşullarında Bazı Haşhaş Çeşitlerinin Verim ve Kaliteleri Üzerinde Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Baytop B (1963) Türkiye'nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 1039, İstanbul.
• Bernath J, Tetenyi P (1982) Production characteristics of Papaver somniferum L. cultivars of different origin and vegetation cycles. Bulletin of Narcotics 34(3-4): 113- 127.
• Bernath J (1986) The effect of environmental factors on growth, development and alkaloid production of poppy (Papaver somniferum L.). III. Nutrition and Ligth. Acta Agronomica Hungarica 35(1-2): 35-39.
• Bernath J, Danos B, Vares T, Szanto J, Tetenyi P (1988) Variation in alkaloid production in poppy ecotypes: responses to different environments. Biochemical Systematic and Ecology 16(2): 171-178.
• Büyükgöçmen R (1993) Farklı Yörelerden Temin Edilen Yerli Yabancı Haşhaş (Papaver somniferum L.) Popülasyonlarının Bazı Bitkisel Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çarkçı K (1999) Isparta Yöresine Uygun Haşhaş Hatlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Emiroğlu ŞH (1978) Çizilen ve Çizilmeyen Haşhaşlarda (Papaver somniferum L.) Bitki ve Tohum Özellikleri İle Afyonda ve Kapsülde Morfin Alkoloidi Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:370, İzmir.
• Erdurmuş A (1989) Haşhaş (Papaver somniferum L.) Hatlarında Fenolojik ve Morfolojik Karakterlerin Morfin ve Tohum Verimleriyle İlişkileri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdurmuş A, Öneş Y (1990) Haşhaş. T.M.O. Alkasan Yayınları Mesleki Kitaplar, Ankara.
• Gümüşçü A (1996) Seçilmiş Bazı Haşhaş (Papaver somniferum L.) Çeşit ve Hatlarının Verim Öğelerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gürkan E, Öndersev DV, Ulusoylu M, Göztaş Z, Dinçşahin N (2003) Bitkisel Tedavi. Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Yayın No: 19, İstanbul.
• Işıkan M (1957) Anadolu Haşhaşlarının Tohum Renkleri Üzerinde Genetik Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 128, Ankara.
• İncekara F (1949) Türkiye Haşhaş Çeşitleri ve Bunların Tohum ve Afyon Verimi Bakımından Değerleri. Toprak Mahsulleri Ofisi Yayınları, Ankara.
• İncekara F (1972) Endüstri Bitkileri ve Islahı. Yağ Bitkileri ve Islahı. Cilt 2, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.
• İpek G (2011) Seçilmiş Yüksek Morfinli Haşhaş (Papaver somniferum L.) Hatlarının Bazı Bitkisel ve Tarımsal Özellikleri Üzerine Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaicker US, Singh B, Balakrishnan KA, Singh HP, Choudhury B (1975) Correlation and path coefficient analysis of opium poppy. Genetica Agraria 29(4): 357- 370.
• Kaicker US, Saini HC, Singh HP, Choudhury B (1978) Environmental effects on morphine content in opium poppy (Papaver somniferum L.). Bulletin on Narcotics 30(3): 69-74.
• Karadavut U, Arslan N (2006) Yabancı kökenli haşhaş (Papaver somniferum L.) çeşit ve populasyonlarının bazı bitkisel özellikleri. Bitkisel Araştırma Dergisi 1: 1- 5.
• Khanna KR (1975) Note on the performance of european varieties and cultivars of opium poppy. Indian Journalof Agricultural Research 9(4): 211-213.
• Sethi KL, Sarpa RL, Grupta R, Dhinsa KS, Sangvan NK (1990) Performence of poppy cultivators inrelation to seed, oil and latex yield under different environments. Journal of the Science of food and Agriculture 52(3): 309-313.
• Shukla S, Khanna KR (1987) Genetic associationin opium poppy. Indian Journal of Agricultural Sciences 57(3): 147-151.
• Soyalp C (1996) Morfin Oranı Yüksek Haşhaş (Papaver somniferum L.) Hatlarının Kapsül ve Tohum Verimleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Voskerusa J (1960) A contribution to the study of the nutrition of poppy with regard to the morphine content of ripe capsules and the importance of boron. Rostlinna Vyroba 10: 709-720. Sorumlu Yazar Mustafa Ali KAYNAK [e-mail]
• Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,
• Tarla Bitkileri Bölümü, AYDIN Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 15.02.2016