HALİFE YUSÛF TOPÇU (1885-1965) VE AKİDE METNİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 133 - 164, 27.04.2018

Mehmet Salih Geçit

Öz

Bu
makalemizde Şeyh Ahmed-i Hânî’nin Doğubeyazıt’ta açtığı ilmî çığırın bir
devamcısı olarak Halife Yusuf Topçu’yu, eserlerini ve bölge insanına hitaben
yazmış olduğu Akîdetü’l-İmân adlı eserini tanıtacağız. Halife
Yusuf, Osmanlının son yılları ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşamış birisi olarak,
bir diğer ifâdeyle Şerh ve Haşiyeler Dönemi ile Yeni İlm-i Kelâm Hareketinin
birbirinden ayrıldığı kavşakta yaşamış birisi olarak kelâm ilmi açısından
araştırmaya değer bir âlim vasfını taşımaktadır. Özellikle yazmış olduğu akide
metni, ülkemizin belli bir bölgesinde yaşayan insanların sosyo-kültürel durumu
ile inanç yapısını yansıtması açısından değerlidir. Bu açıdan bu şahsiyetin ve
yazdığı Akîde Metninin tanınmasının kelâm ilmine katkıları olacağı kanaatini
taşımaktayız. Adı geçen şahsiyetin akide metnini ilim dünyasına kazandırmanın
ilmi bir görevi edâ etmekle birlikte bir vefâ borcunun ödenmesi anlamına
geleceğini de beyan etmek gerekmektedir. Biz de bu inanç ve kanaatle elinizdeki
makaleyi hazırladık. 

Anahtar Kelimeler

Halife Yusuf, Akaid, İman, İslâm

Kaynakça

• Aliyü’l-Kârî, Fıkh-ı Ekber Şerhi, Terc. Hüseyin S. Erdoğan, Hisar Yay., İstanbul, s.70. Beycurîi, İbrâhim, Haşiyetu’Beycûrî Alâ Şerhi İbn Kâsım, Matbaatu Mustafâ el-Bâbî, Mısır, 1343. Bilmen, Ömer Nasuhi, Ashâb-ı Kiram Hakkında Müslümanların Nezih İtikadları, Hisar Yay.,İstanbul, tsz. Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’ş-Şi’b, el-Kâhire, 1987. Celâlî, Molla Musa, Feyzu’l-Kadiri’l-Allam Şerhu Nehci’l-Enam (Mecumatu’l-Fuyuzat İçinde) , İhvan Neşr., İst., 2010. Çakan, İsmail Lütfi, Anahatlarıyla Hadis, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1990. Dağcı, Şamil, İmam Şafiî, DİB Yay., Ankara, 2006. Dimyâtî, Seyyid Ebû Bekir, İânetu’t-Tâlibîn, Dâru İhyai Kutub el-Arabiyye, Mısır, tsz. Ebu Hanîfe, el-Fıkhu’l-Ekber, Şefkat Yay., İstanbul, 2015. Ebu Hanife, Fıkh-ı Ekber, Terc. Hasan Basri Çantay, DİB Yay., Ankara, 1986. Ebu Hanife, Fıkhu’l-Ekber, (Aliyyu’l-Kari, Şerhu Fıkhi’l-Ekber İçinde) Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2011. Ebu Nuaym b. Hammâd el-Huzâî el-Mervezî, el-Fiten, Tahk. Mecdî b. Mansûr, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrut, 2004. Ebu Nuaym b. Hammâd el-Huzâî el-Mervezî, el-Fiten, Tahk. Mecdî b. Mansûr, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrut, 2004. Ebu Zehra, Muhammed, İmâm Şafii, Terc. Osman Keskioğlu, DİB Yay., Ankara, 2000. Ebu’l-Münteha, Şerhu Fıkhi’l-Ekber, Salah Bilici Yay., İstanbul, tsz Echûrî, Ebu’l-İrşâd Nûru’d-Dîn Alî b. Muhammed, en-Nûrü’l-Wehhâc fî’l-Kelâm Alâ’l-İsrâi ve’l-Mi’râc, Tahk. Fethî Abdurrahmân Ahmed Hicâzî, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût, 2003. Erdebîlî, Yusuf Kitâbu’l-Envâr li A’mâli’l-Ebrâr, Matbaatu’l-Yemeniyye, Mısır, 1306. Es’irdî, Mele Xelilé Siirdî, Nehcu’l-Enam, Enstituya Kurdi, Stenbol, 2002. Es’irdi, Molla Halil el-Hizani, Nehcu’l-Enamu’l-Arabî, y.y., 1947. Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmaîl, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, Tahk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz. Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, el-İktisâd fi’l-İ’tikâd, Dâru’l-Minhâc, Beyrût, 2008. Gecit, Mehmet Salih, “Seyyid Tâha-i Nehri’ye Nisbet Edilen “Akide-İ Kürdiyye” Adlı Eserdeki İtikadi-Kelâmi Görüşler ve Diğer Akide Metinleriyle Mukayesesesi”, Uluslararası Mutasavvıf Seyyid Taha-i Nehri-î Hakkârî Sempozyumu, Hakkari Üniversitesi Yay., İstanbul, 2014. Heytemî, Şihâbu’d-Dîn Ahmed İbn Hacer, Tuhfetu’l-Muhtâc bi Şerhi’l-Minhâc, Matbaatu Mustafa Muhammed, Mısır, tsz. İbn İshâk (Muhammed b. İshâk b. Yesâr el-Muttalibî), es-Sîretü’n-Nebeviyye, Tahk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Dâru’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût, 2004. İbn Sa’d.Muhammed b. Sa’d b. Mani’ el-Hâşimî el-Basrî, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Tahk. Muhammed Abdulkadîr Atâ, I/46-48, İci, Adudu’d-Din Abdurrahman b. Ahmed, Metnu’l-Akadidi’l-Adudiyye, “Geçit, M. Salih, Akaid Metinleri Ders Notları İçinde), Ağrı İslami İlimler Fak., Ağrı, 2012. Kâsımî ed-Dımeşkî, Cemâlu’d-Dîn, el-İsrâu ve’l-Mi’râc, Tahk. Fethî Abdurrahmân Ahmed Hicâzî, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût, 2003. Kavak, Abdulcebbar, “Seyyid Tahâ- Hakkârî’yi Yetiştiren Mürşid: Mevlânâ Hâlid Şehrezûrî Bağdâdî”, Seyyid Tahâ-i HJakkârî Hazretleri Panel Tebliğleri, Hakkari Valiliği-Hakkari Üniversitesi Yay., Hakkari, 2013. Kazvînî, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd İbn Mâceh, Sünenu İbn Mâceh, Mektebetu Ebi’l-Muâtî, tsz. Kemal Rauf, Muhammed, Akide-i İman-Akideyi Kurdi (Lubbu’l-Akide Akide-i Kürdiyi Mevlana Halid-i Nakşibendi), Çapxane-i Aras, Erbil, 2004. Keskioğlu, Osman, Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku, DİB Yay., Ankara, 2003. Kuşeyrî, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Cîl, Beyrut, tsz. Maturîdî, Ebu Mansûr, Fıkh-ı Ekber Şerhi, Terc. Adnan Bülent Baloğlu-Murat Memiş, Bilge Kültür Sanat Yay., 2013. Nesefî, Ömer, Metnu’l-Akaîd, (Şerhu'l-Akâid İçinde) Dergâh Yay., İst., 1991. Nevevî, İmâm Yahyâ b. Şeref, El-Ezkâr Tercemesi (Peygamberimizden Dualar ve Zikirler), çev. A. Fikri YAVUZ, Uysal Kitabevi, Konya 1991. Nevevî, Muhyu’d-Dîn Ebu Zekeriyya b. Şeref Minhâcu’t-Tâlibîn ve Umdetu’l-Muftîn, Dâru’l-Minhâc, Tahk. Abdurrezzâk Şuhûd en-Nacm, Dâru’l-Feyhâ, , Dımaşk, 2013. Ömer b. Muhammed en-Nesefî, el-Akîdetu’n-Nesefiyye, Şefkat Yay., İstanbul, 2015. Önkal, Ahmet, “Ebû Ubeyde Âmir b. Abdillâh b. el-Cerrâh el-Fihrî el-Kureşî”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1994. Râşid, Reşîd, Tenvîrü’r-Ricâl fî zuhûri’l-Mehdî ve’d-Deccâl, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Midyat, tsz. Remlî, Şemsu’d-Dîn Muhammed b. Ebi’l-Abbâs, Nihayetu’l-Muhtac İlâ Şerhi’l -Minhâc, Matbaatu Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1938. Remlî, Şihabu’d-Dîn, Nihayetu’l-Muhtac İlâ Şerhi’l -Minhâc, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1984. Seber, Abdulkerim, Ebu Bekir İbnu’l-Arabî’nin Kur’an İlimlerindeki Yeri, Tefsir ve Te’vîl ve Metodu, Tıbyan Yay., İzmir, 2014. Siirdi, Molla Halil, Nehcu’l-Enam, Matbaa-i Evkaf-ı İslamiyye ve Askeriyye, İst., 1337. Subkî, Tâcu’d-Dîn Ebu Nasr es-Seyfu’l-Meşhûr fî Şerhi Akîdeti Ebî Mansûr, Tahk. M. Saim Yeprem, TDV Yay., Ankara, 2011. Suyûtî, Celâlu’d-Dîn Usûlu’d-Dîn, Dâru’t-Takvâ, Dımaşk, 2015. Suyûtî, Celâlü’d-Dîn Abdurrahmân, Nüzûlu İsâ b. Meryem fî Ahiri’z-Zemân, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût, 1985. Şahinler, Necmettin, Son Şahitler Bediuzzaman’ı Anlatıyor, Nesil Yayınları, İstanbul, 2010. Şeybânî, Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Dâru’l-Kurtuba, tsz. Şirbinî, Şemdu’d-Dîn Muhammed b. El-Hatîb Muğni’l-Muhtac İlâ Ma’rifeti Metni Minhâci’t-Tâlibîn, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1998. Tahâvî, Ebû Ca’fer el-Verrâk, el-Akîdetu’t-Tahâviyye, Şefkat Yay., İstanbul, 2015. Tahtâvî, Şeyh Ali Ahmed Abdu’l-Al, el-Mesîhü’d-Deccâl Menbau’l-Küfri ve’d-Dalâl, Dârü’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrût, 2003. Topçu, Halife Yusuf Akidetü’l-İman, Nubihar Yay., İstanbul, 2008. Topçu, Halife Yusuf el-Beyazidî, Tuhfetu’l-İhvan, Şura Yay., İstanbul, 1996. Topçu, Halife Yusuf, Ferâiz, Nur Matbaası, Ankara, 1960. Topçu, Halife Yusuf, İrşadu’l-İbad Min Avami’l-Mü’minin, Nur Matbaası, Ankara, 1960. Topçu, Halife Yusuf, İrşâdu’l-İbâd, Hira Yay., İstanbul, 1998. Topçu, Halife Yusuf, Tuhfetu’l-Amilîn ve İrşâdu’l-İbâd Min avâmi’l-Mu’minîn, Dımaşk, 1948. Ûşî el-Fergânî, Sirâcu’d-Dîn Alî b. Osmân, Bed’u’l-Emâlî, Şefkat Yay., İstanbul, 2015. Ûşi, Ebu’l-Hasan Siracu’d-din, el-Emali, (Aliyyu’l-Kari, Şerhu’l-Emali İçinde), Salah Bilici, İst., 1986. Vahş, Muhammed, el-Aşeretü’l-Mubeşşerûne bi’l-Cenneti, Dâru’l-Fadîle, Kâhire, 2003. Xânî, Ahmed, Akida İmane, Matbaa-i Evkaf-ı İslamiyye ve Askeriyye, İst., 1337. Xânî, Şeyh Ahmed, Akida İmané, (Ahmed Hilmi el-Kuği, Rehberé Sani içinde), y.y., tsz. Yesevî, Ahmed, Divan-ı Hikmet, Hz. Hayati Bice, TDV Yay., Ankara, 2010. Zekeriyagil, Yahya, Nüzûl-i İsâ, Rahle Yay., İstanbul, 2006. http://www.dogubayazitgazetesi.com/haber/doubayazta-drt-yeni-mahalle-291.html (Erişim Tarihi: 30.05.2016). http://www.dogubayazithalkinsesi.com.tr/h934-halife-yusuf-topcu-1885-1965.html (Erişim Tarihi: 30.05.2016). http://www.risale-inur.org/yenisite/moduller/sonsahitler/bolgeindex.php?id=43 (Erişim Tarihi: 30.05.2016). http://www.sorularlarisale.com/makale/10764/seyh_nizamettin_arvasi.html (Erişim Tarihi: 30.05.2016)