Hitabet Sanatı ve Eski Yunan-Roma, Türk ve Cahiliye Dönemi Arap Hitabeti

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 31 - 48, 20.03.2019

Abdurrahman Başcı

https://doi.org/10.32709/akusosbil.409189

Cited By: 1

Öz

İnsanlık tarihi
incelendiğinde hitabetin önemi ve kitleler üzerinde güçlü bir etkiye sahip
olduğu aşikârdır. Çünkü hitabetin insanlar arasındaki iletişimi sağlayan yegâne
bir unsur olduğu düşünüldüğünde, herhalde hitabetsiz bir toplum hayal bile
edilemez. Bu çalışmanın ilk bölümünde hitabetin tanımı, konusu, amacı, önemi,
belagatle ilişkisi ve bir sanat olduğuna vurgu yapılmaktadır. Ayrıca hitabetin
çeşitleri şekil yönünden değil, konuları açısından ele alınmaktadır. Bu
bağlamda hukuki, ilmi, askerî, siyasi,
diplomatik ve dini hitabetler hakkında bilgi verilmektedir. Çalışmanın ikinci
bölümünde ise hitabetin genel tarihi seyrinde eski Yunanlılar ve Roma dönemi,
Türklerde hitabetin -bilhassa İslam’a girdikten sonra- ilerleme kaydettiği ve
meşhur hatiplerin isimleri zikredilmektedir. Genellikle Cahiliye devrinde
Araplarda hitabetin zirve yaptığını belirten makale, örnek hitabelerle
tamamlanmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Hitabet, Belagat, İnşâd, Hatip, cahiliye

The Art of Rhetoric and Rhetoric in Communities of Ancient Greek-Roman, Turkish, and Arabics' Ignorance Periods

Öz

It
is obvious that rhetoric has important and strong effects on community when
reviewed history of humankind. The reason of this, rhetoric is the only element
which make connection between people.  It
cannot be imagined that a society without rhetoric. In the first part of this
study is addressed the definition, subject, aim, importance, art of rhetoric,
and its relationship with oratory. In addition, the types of rhetoric is
addressed about their subjects not of form. In this context, it is referred
related to legal,  scientific, military,
political, diplomatic and religious rhetoric. In the second part of this study,
it is mentioned rhetoric in Ancient-Greek, Roman, Turkish, and Pre-Islamic
Ignorance periods. 

Anahtar Kelimeler

Rhetoric, oratory, recitation, rhetorician, ignorance

Kaynakça

• Kaynakça
• Ahmet Cevdet Paşa (1980). Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ (sadeleştiren: Ali Arslan), İstanbul: Arslan Yayınları.
• Albayrak, N. DİA. (2006). Nasreddin Hoca, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 32.
• Algül, H. (2002). İlmihal, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Âlûsî, M. Ş. (1314/1896). Bulûğu’l-İreb fî Ahvali’l-Arab, Bağdat: y.y.
• Atıyye, M. H. (1936). el-Edebu’l-Arabiyyu ve Tarihuhu Fi’l-Asri’l-Cahili, y.y.y.: y.y.
• Âyid, A. v.d. (2003). Mu'cemu'l-Arabiyyü’l-Esâsiyyu, Tunus: y.y.
• Buhari, (2010). Sahîh-i Buhârî, Kahire: Daru İbnu’l-Cevzî.
• Câhiz, E. U. (1418/1998). el-Beyân ve’t-Tebyîn, Kahire: Mektebetü’l-Hancı.
• Cârim, A. ve Emin, M. (2010). el-Belâğatu’l-Vâzıha, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Cevâd, A. (1993). el-Mufassal fi Tarihi'l-Arab Kable'l-İslâm, y.y.y.: y.y.
• Cirit, H. DİA. (2012). Vaaz, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 42.
• Çakan, İ.L. 1995. Hitabet ve İrşad Açısından Kur’an-ı Kerim’de Söz Çeşitleri”, I. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri (1-15 Kasım 1993), c. I, Ankara: DİB Yayınları.Çakan, İ. (1998). Dinî Hitabet (Çeşitleri-İlkeleri-Örnekleri), İstanbul: İFAV Yayınları.
• Çetin, A. (1998). Hitabet ve İrşad Güzel Konuşma ve İnsanları Etkileme Yolları, Bursa: Aksa Yayınları.
• Demirayak, K. ve Savran, A. (1993). Arap Edebiyatı Tarihi Câhiliye Dönemi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Doğru, M. (2000). Hitabet, İstanbul: Damla Yayınevi.
• Dozy, R. (1981). Tekmiletu'l-Me'âcimi'l-Arabiyye (çev., Muhammed Selim en-Nu‘aymî), Irak: Dâru’r-Reşîd, c. IV, Irak, 1981.
• Durmuş, İ. DİA. (2009). Seci, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 36.
• Ekşi, A. (2012). Hitabet ve Mesleki Uygulama Ders Kitabı, y.y.: MEB Yayınları.
• Fâhûrî, Hannâ. (1986). el-Cami fi Tarihi'l-Edebi'l-Arabî, Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• Fîrûzâbâdî, M. (2008). el-Kâmûsu’l-Muhît, Kahire: Dâru’l-Hadis.
• Göçgün, Ö. (2004). Güzel Konuşma Sanatı (Diksiyon, Hitabet), Ankara: Günce Yayıncılık.
• Hafâcî, M. (1412/1992). el-Hayatu’l-Edebiyye fi’l-Asri’l-Câhilî, Beyrut: Daru’l-Cîl.
• İbn Manzûr, (t.y.). Lisânu’l-Arab, Kahire: Dâru’l-Maârif.
• Kaçalin, M.S. DİA. (2007). Orhon Yazıtları, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 33.
• Kapar, M.Ali. DİA. (1995). Eyyâmü’l-Arab, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 12.
• Kaya, M. DİA. (1991). Aristo, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 3.
• Kaya, M. DİA. (1998). Hitabet, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 18.
• Kaya, M. DİA. (2002). Kindî, Ankara: T. D. V. Yayınları, c. 26.
• Kazancı, A.L. (1980). Peygamber Efendimiz’in Hitabeti, İstanbul: Marifet Yayınları.
• Keskioğlu, O. (2014). Siyer-i Nebi (Hazret-i Peygamberin Hayatı), Ankara: DİA Yayınları.
• Kılıç, H. DİA. (1992). Belâgat, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 5.
• Kılıç, H. DİA. (1992). Esrârü’l-Belâga, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 11.
• Mâcit, İ. (1328/1912). İnşâd ve Hitabet, İstanbul: Resimli Kitap Matbaası.
• Mahfûz, A. (t.y.). Fennü’l-Hatâbe, y.y.y.: Dâru’l-İ’tisâm.
• Maksudoğlu, M. (2005). Arapça Dilbilgisi, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Mecmau’l-Lugati’l-Arabiyye. (2004). Mucemu’l-Vasît, Kahire: Mektebetu’ş-Şurûku’d-Duveliyye, 4.bs.Muslihuddin M. (1310). Ahterî-i Kebîr, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Öngören, R. DİA. (2004). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Ankara: T. D. V. Yayınları, c. 29.
• Özaydın, A DİA. (2001). Kāim-Biemrillâh, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 24.
• Özön, M.N. (1954). Edebiyat ve Tenkid Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp ve Aka Yayınevi.
• Pala, İ. DİA. (2000). İnşâd, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 22.
• Safvet, A.Z. (1933). Cemheratu Hutabi’l-Arab, Kahire: y.y.y.
• Sallâbî, A.M. (2013). Selçuklular, Bâtıni Fitnesine ve Haçlı Savaşına Karşı Bir İslâmî Mücadele Projesinin Doğuşu (çev., Şerafettin Şenaslan, Necmettin Salihoğlu), İstanbul: Ravza Yayınları.
• Sami, Ş. (1998). Kâmus-ı Türkî, İstanbul: Alfa Basın-Yayım.
• Serinsu, A.N. v.d., (2009). Dinî Terimler Sözlüğü, Ankara: MEB Yayınları.
• Sümer, F. ve S. Ali. (1971). İslâm Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şelbî, A. (1987). Hatâbetu ve İ'dêdu'l-Hatîb, Kahire: Dâru’ş-Şurûk.
• Şeşen, R. DİA. (2012). Türk, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 41.
• Tatcı, M. DİA. (2013). “Yûnus Emre”, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 43.
• Turan, O. (1969). Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
• Tülücü S. DİA. (2005). “Muallakāt”, İstanbul: T.D.V. Yayınları, c. 30.
• Uğur, Mücteba, (1986). Va’z, Kıssacılık ve Hadiste Kussâs, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28/291-326.
• Uralgiray, Y. (1986). İlk ve İleri Dilbilgisi, Riyâd: y.y.y.
• Uzun, M. DİA. (1998). Hitabet, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 18.
• Uzun, M. (2000). Türk Hitabet Tarihine Genel Bir Bakış, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 / 145-169.
• Yavuz, Y.Ş. DİA. (2006). Münâzara, İstanbul: T. D. V. Yayınları, c. 31.
• Yeğin, A. (2008). Yeni lügat, İstanbul 2008: Hizmet Vakfı Yayınları.
• Zeyyât, A.H. (t.y.). Târîhu'l-Edebi'l-Arabî, Kahire: Dâru Nehdat Masr.
• İNTERNET SİTELERİ
• Diyanet İşleri Başkanlığı, http://kuran.diyanet.gov.tr/ (Erişim tarihi: 28.05.2015).
• Diyanet İşleri Başkanlığı, http://kuran.diyanet.gov.tr/ (Erişim tarihi: 21.07.2017).
• Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 29.05.2015).
• Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 21.07.2017).
• Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr / (Erişim tarihi: 23.07.2017).