HASTANEDE TEDAVİ GÖREN ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERİNDE BAKIM VERME YÜKÜNÜN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 10 - 19, 14.08.2017

Utku Beyazıt

Öz

Amaç: Hastalık deneyiminin çocuklar ve ebeveynleri üzerinde önemli etkileri vardır. Hastalığın süresi ve etkileri arttıkça sonuçları da belirginleşmekte, bakım verme yükü artmakta, hem çocuk hem de çocuğa bakım veren ebeveynler açısından kaygı yaratan örseleyici bir yaşantı haline gelebilmektedir. Bu süreçte bakım verenlerin hastalık karşısında gösterdiği olumsuz tepkiler, yaşadıkları yoğun kaygı, hastalık sürecindeki çocuğu da olumsuz etkilemektedir. Ebeveynlerin bu süreçte etkili bir şekilde bakım verebilmesi için, psiko-sosyal ihtiyaçlarının karşılanması ve bakım verme yüklerinin değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Bu çalışmada, hastanede tedavi gören çocukların ebeveynlerinde bakım verme yükünün incelenmesi amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot: Araştırmanın çalışma grubunu Lefkoşa il merkezinde bulunan kamu hastanesinde çocukları tedavi gören 160 ebeveyn oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu”, bakım verme yükünü değerlendirmek amacıyla Zarit ve arkadaşları (1980) tarafından geliştirilen “Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği” ve durumluk ve sürekli kaygıyı değerlendirmek amacıyla Spielberger ve Gorsuch (1994) tarafından geliştirilen “Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri” kullanılmıştır. Verilerin analizinde öncelikle normallik testi yapılmış ve elde edilen verilen normal dağılım gösterdiği saptanmıştır.

Bulgular: Araştırma sonucunda bakım verme yükünün ebeveynlerin gelir düzeyine (F=7.089, p=.001), günlük çalışma sürelerine (F=4.051, p=.021), doğum yerlerine (t=-2.185, p=.03), çocuklarının hastalığının akut ya da kronik olmasına (t=-3.053, p=.003) ve çocuklarının yatarak ya da ayaktan tedavi görme durumlarına (t=2.747, p=.007) göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği ile Sürekli Kaygı Ölçeği puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki (r=,155, p≤0,05) tespit edilmiştir.

Sonuç: Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda sağlık personeline hasta çocuğa ve ebeveynlerine yaklaşımla ilgili önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, bakım verme yükü, ebeveyn, hastalık

THE EXAMINATION OF CARE GIVING BURDEN OF PARENTS WHO HAVE CHILDREN BEING TREATED AT THE HOSPITAL

Öz

Aim: The experience of illness has significant effects on children and their parents. The child’s ilness affect the entire family’s life psycho-socially and economically. The caregiving burden and the consequences of the illness grow when the duration and the effects of the illnness incease. The illness turns out to be a traumatic experience for both the child and the caregivers. For this purpose, it is important to assess the care giving burden experienced by the parents. In this study, it is aimed to examine the care giving burden of parents who have children being treated at the hospital.

Material and Method: The sample group of the study was comprised of 160 parents whose children were having treatment in a state hospital in Lekosa. In the study, “Individual Information Form”, prepared by the authors; “Zarit Care Giving Burden Scale”, developed by Zarit et al. (1980) and “Stait-Trait Anxiety Inventory”, developed by Spielberger ve Gorsuch (1994) were used. Initially, a normality test showed that the data was parametric.

Results: According to the results, it was found that the care giving burden of the parents differ according to the monthly income (F=7.089, p=.001), the daily working hours (F=4.051, p=.021), birth of place (t=-2.185, p=.03), according to whether their childrens’ sickness is acute or chronic (t=-3.053, p=.003) and according to whether they have outpatient treatment or not (t=2.747, p=.007). It was also found that there is a significant positive correlation between the scores of Zarit Care Giving Burden Scale and Trait Anxiety Scale (r=,155, p≤0,05).

Conclusion: As a result, certain proposals to the health care professionals were brought up as with the psychosocial care of the sick children and their parents.

Anahtar Kelimeler

Child, care giving burden, illness, parents

Kaynakça

• 1. Çakan P, Sezer Ö. Süreğen hastalığı olan çocuklara sahip annelerin tutumları, kaygı düzeyleri ve diğer değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2010; 29 (2): 161-180.
• 2. Er M. Çocuk, hastalık, anne- babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2006; 49: 155-168.
• 3. Gürsoy F, Mercanoğlu S M. Akut ve Kronik Hastalığı Olan Çocuklar. Aynur Bütün Ayhan (Ed.). Hasta çocukların ruhsal özellikleri ve hasta çocuğa yaklaşım. (s.1-24). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
• 4. Törüner E K, Büyükgönenç L. Kronik ve Yaşamı Tehdit Edici Hastalığı Olan Çocuk. Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık; 2012.
• 5. Zarit S H, Reever K E, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: Correlates of feelings of burden. Gerontologist. 1980; 20: 649-655.
• 6. Chou K. Caregiver Burden: A Concept Analysis. Journal of Pediatric Nursing. 2000; 16(6): 398-407.
• 7. Kızılcı S, Söylemez B A, Uğur Ö, Sezgin D, Küçükgüçlü Ö. İç hastalıkları kliniklerinde çalışan hemşirelerin refakatçileri hakkında görüş ve deneyimleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 16(4): 241-249.
• 8. İnci F H. Zarit yaşam yükü bakım ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2006.
• 9. Zarit S. Family care and burden at ther end of life. Canadian Medical Association Journal. 2004; 170: 1811-1812.
• 10. Christian B J. Challenges for parents and families: Demands of caregiving of children with chronic conditions. Journal of Pediatric Nursing. 2010; 25: 299–301.
• 11. Baykoç N. Hastanede Çocuk ve Genç. Ankara: Gazi Kitabevi, 2006.
• 12. Tolkacheva N, Broese M, Groenoui V, Boer A, Tilburg T. The impact of informal care-giving networks on adult children’s care-giver burden. Ageing & Society. 2011; 31: 34–51.
• 13. Okyayuz H Ü. Ölüm ve ölümcül hastalık. Kriz Dergisi. 1995; 3 (1-2): 185-189.
• 14. Erdim L, Bozkurt G, İnal S. Annelerin çocukların hastaneye yatışından etkilenme durumlarının araştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2006; 9 (3): 36-43.
• 15. Yüzer S, Yiğit R, Taşdelen B. Çocuğu hastanede yatan annelerin aldığı sosyal destek ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2006; 9 (4): 54-62.
• 16. Bal Yılmaz H, Muslu Karayağız G, Esenay F I. Çocuğu kanser tanısı almış annelerin yalnızlık ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Pediatri Bülteni. 2008; 15 (3): 179-185.
• 17. İnal-Emiroğlu F N, Pekcanlar-Akay A. Kronik hastalıklar, hastaneye yatış ve çocuk. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2008; 22(2): 99-105.
• 18. Karabekirlioğlu K. Çocuğuma Nasıl Davranmalıyım. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• 19. Atagün M İ, Balaban-Devrim Ö, Atagün Z, Elagöz M, Özpolat-Yılmaz A. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatrik Güncel Yaklaşımlar. 2011; 3(3): 513-552.
• 20. Bastawrous M. Caregiver burden—A critical discussion. International Journal of Nursing Studies. 2013; 0: 431–441.
• 21. Fleming D, Sheppard V, Mangan P A, Taylor K L, Tallarico M, Ingham, J. Caregiving at the end of life: Perceptions of health care quality and quality of life among patients and caregivers. Journal of Pain and Symptom Management. 2006; 31(5): 407-420.
• 22. Tütüncüoğlu C, Kaya-Balkan İ. Diyabetli çocuğu olan annelerin aileişlevlerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin incelenmesi. Psikoloji Çalışmaları Dergisi. 2013; 33(1): 17-39.
• 23. Kavgacı G. Çocuk sağlığı ve hastalıklarında psiko-sosyal yaklaşım. www.sosyalhzimetuzmani.org/cocuk_sagligi_psk_sosyal_yaklasim.htm.(Erişim tarihi: 11.06.2017).
• 24. Chou K R, Chu H, Tseng C, Lu R. The Measurement of caregiver burden. J Med Sci. 2003; 23(2): 73-82.
• 25. İnci F H, Erdem M. Bakım verme yükü ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve güvenirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2008; 11(4):86-95.
• 26. McDowell I. Measuring Health: a Guide to Rating Scales and Questionnaires. New York: Oxford University Press, 2006.
• 27. Yiğit R., Dilmaç B, Deniz M E, Hamarta, E. Sürücülerin Sürekli Ve Durumluk Kaygılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 2(4): 37-44.
• 28. Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi, 2004.
• 29. Tabachnick B G, Fidel L S. Using Multivariate Statistics. NY: Pearson, 2013.
• 30. Beyazıt U, Bütün Ayhan A. Hasta çocukların gelişimi ve eğitimi. Aynur Bütün Ayhan (Ed.). Hasta çocukların ruhsal özellikleri ve hasta çocuğa yaklaşım. (s.60-78). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
• 31. Emanuel E, Fairclough D L, Slutsman J, Emanuel L L. Understanding economic and other burdens of terminal illness: The experience of patients and their caregivers. Annals of Internal Medicine. 2000; 132(6): 451-459.
• 32. Yun Y H, Rhee Y S, Kang I O, Lee J S, Bang S M, Lee W S, Kim J S, Kim S Y, Shin S W, Hong Y S. Economic Burdens and Quality of Life of Family Caregivers of Cancer Patients. Oncology. 2005; 68: 107-114.
• 33. Kobos E, Imiela, J. Factors affecting the level of burden of caregivers of children with type 1 diabetes. Applied Nursing Research. 2015; 28(2): 142-149.
• 34. Besim M, Jenkins G P. Informal but not insignificant: Unregistered workers in North Cyprus. Available at SSRN 897673, 2006.
• 35. Hatay M. The problem of pigeons: Orientalism, xenophobia and a rhetoric of the ‘local’ in North Cyprus. The Cyprus Review. 2008; 20(2): 145-172.
• 36. Erdem E, Korkmaz Z, Tosun Ö, Avcı Ö, Uslu N, Bayat M. Kronik hastalığı olan çocukların annelerinin bakım yükü. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 22(2): 150-157.
• 37. Alahan N, Aylaz R, Yetiş G. Kronik Hastalığı Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Bakım Verme Yükü. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015; 4 (2): 1-5.
• 38. Calderon C, Gomez-Lopez L, Martinez Costa C, Borraz S, Moreno-Villarez J M, Pedron-Giner C. Feeling of burden, psychological distress, and anxiety among primary caregivers of children with home enteral nutrition. J Pediatr Psychol. 2011; 36 (2): 188-195.
• 39. Özyeşil Z, Oluk A, Çakmak D. Yaşlı hastalara bakım verme yükünün durumluk-sürekli kaygıyı yordama düzeyi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2014; 15:39-44.
• 40. Karahan A Y, İslam S. Fiziksel engelli çocuk ve yaşlı hastalara bakım verme yükü üzerine bir karşılaştırma çalışması. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2013; 3(1): 51-57.
• 41. Shore C P, Austin J K, Huster G A, Dunn D W. Identifying risk factors for maternal depression in famillies of adolescents with epilepsy. Journal for Specialists in Pediatric Nursing. 2002; (7): 71-80.
• 42. Akgün-Şahin Z, Polat H, Ergüney S. Kemoterapi alan hastalara bakım verenlerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12 (2): 1-9.
• 43. Yıldırım G, Baltacı-Göktaş S, Köse S, Yıldız T. Kemoterapi tedavisi gören çocukların annelerindeki kaygı düzeyleri. Uluslararası Temel ve Klinik Tıp Dergisi. 2014; 2(2):69-76.