Öz
Anadolu’da birçok devlet kurulmuş, bu topraklar da çeşitli kavimler yaşamış ve yok olmuşlardır. Anadolu’da kurulup büyük bir medeniyet kuran Hititler, en bilinen ve en dikkat çekenlerin başında gelmektedir. Anadolu’da büyük bir uygarlık yaratan Hititler tanrılarını her alanda hayatlarına müdahil olarak görmüşlerdir. Dini inançları gereği tanrıları insanlar gibi düşünen Hititler başlarına gelen her türlü kötü ya da iyi olayların tanrılardan ileri geldiğine inanmışlardır. Bunun sonucu olarak da tanrıları memnun etmek adına çeşitli törenler, bayram törenleri, kült gezileri düzenlemişler ve bayramlarda, törenlerde tanrılar adına bazı ritüeller meydana getirmişlerdir. Tanrıların içinde barınacağı kendilerinin de onlara rahat ibadet edebileceği pek çok tapınak inşa etmişlerdir. Pek çok kült görevlisi de tanrılar adına düzenlenen kült ve bayram törenlerinde ve tanrılar adına inşa edilen tapınaklarda görev yapmış, tanrıların bakımından, tanrılara kurban sunulmasından, tanrıların müzik ve dans ile eğlendirerek hoşnut olmasından sorumlu olmuştur. Bu çalışmada Hitit dini inancı hakkında kısa bir bilgi verilerek, Hitit dini inancı içerisinde bayramlar, kült gezileri, bayram ritüelleri, tapınaklar ve kurban ritüelleri gibi tanrıları memnun etme yöntemleri üzerinde durulmuş ve Hititlerdeki bu anlayışın arkeolojideki yansımaları Yazılıkaya örneğinden hareketle değerlendirilmiştir. Bir toplumun dini hakkında çalışmak, aslında o toplumu medeniyet, kültür, sosyal yaşam vs. gibi her açıdan anlayabilmeyi sağlayacak belki en kapsamlı çalışma alanıdır. Özellikle arkaik toplumlar için din hayatın vazgeçilmez bir parçası hatta hayatın kendisidir. Bu bakımdan ilkel insanın, hayata bakışını anlamak için tanrıya bakışını bilmenin büyük yararı olacaktır. Bu çalışmada Hitit dini inancının hem kendine has özellikleri hem de başka kültürlerden alınmış her türlü tanrı anlayışını Yazılıkaya tanrı tasvirleri bağlamında ele alınarak tarihi bir bakış açısı ile bir değerlendirme yapmak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALP, Sedat, Hitit Çağında Anadolu, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 2001.
- ALPARSLAN, Meltem Doğan, “Bin Tanrılı Halk”, National Geographic Türkiye, 2006.
- ARDZİNBA,V., Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, İstanbul, 2010.
- ARIKAN, Yasemin, Hitit Dini Üzerine Bir İnceleme, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 38 Sayı 1-2, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1998 . --------------, “Hitit Dualarında Geçen Bazı Tanrı Adları”, III. Uluslararası Hititoloji Bildirisi Kongreleri, Ankara, 1998.
- BALCIOĞLU, Burhan, Bir Hitit Bayramı (EZEN-Hadauri-) Hakkında Bazı İzlenimler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi XXXIV Sayı 1-2, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1990.
- BRYCE, Trevor , Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum, (Çev. Müfit Günay), Dost Kitabevi Yayınları,Ankara,2003.
- DARGA, Muhibbe, Eski Anadolu’da Kadın, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.
- DİNÇOL, Ali M., Hititler, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, Görsel Yayınlar, İstanbul, 1982.
- ERKUT , Sedat, Hitit Çağının Önemli Kült Kenti Arinna’nın Yeri, Sedat Alp’e Armağan, Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honour of Sedat Alp, Anadolu Medeniyetlerini Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara, 1992.
- ----------------, “Hitit Çağının Önemli Kült Kenti Arinna’nın Yeri”, Fs. Sedat Alp. Ankara.
- ---------------, “Hititlerde AN.TAH.ŠUMSAR Bitkisi ve Bayramı Üzerine bir İnceleme”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri Çorum 16-22 Eylül. Ankara.
- GAVAZ, Özlem Sir, “Hititlerin Bin Tanrılı Yolculuğu Hac”, Aktüel Arkeoloji Dergisi, sy. 41, Eylül-Ekim 2014.
- GUTERBOCK, H.G. , Kumarbi Efsanesi ( çev. Sedat Alp) , Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara,1945.
- KARASU, C., “Hititlerde Neden Bin Tanrı Vardı?” 1996 yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, Ankara, 1997.
- ------------------ “Hitit Dini ve Anadolu İnançlarına Olan Etkileri Üzerine Bazı Gözlemler” Uluslararası Anadolu İnançları Kongresi Bildirileri, Nevşehir, 2000.
- KLINGER, Jörg “Arınma Ritüelleri ve Kötülükleri Defetme Büyüleri, Büyü Ritüellerinin Hititlerdeki İşlevi ve Önemi”, Hititler ve Hitit İmparatorluğu Bin Tanrılı Halk, 1998.
- MARTINO, Stefano De, Hititler, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara , 2008
- ÖZGÜÇ, Tahsin, İnandıktepe, Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi , Türk Tarih Kurumu Yayınları , Ankara , 1988 . ----------------, İnandıktepe-Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi, Ankara, 1998.
- REYHAN, E., ‘‘Hitit Büyü Ritüellerinin Uygulama Şekli Üzerine Bir İnceleme’’, Archivum, Anatolicum, VI, Sayı 2, Ankara, 2003.
- REYHAN, E. “Eski Anadolu Kültüründe Büyü ve Büyücülük”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, c. 2, sy. 3, 2008.
- SÜEL, Aygül, Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1985.
- ÜNAL, Ahmet, Boğazköy Metinleri Işığında Hititler Devri Anadolu’sunda Filolojik ve Arkeolojik Veriler arasındaki İlişkilerden Örnekler, 1992 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, Anadolu Medeniyetleri Müzesini Koruma ve Yaşatma Derneği Yayını, Ankara 1993.
- -------------, Hitit Sarayındaki Entrikalar Hakkında Bir Fal Metni, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1983.
- -------------, Hititlerde Ölülere Sunulan Kurban Hakkında Bazı Düşünceler, Anadolu XIX 1975/1976, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Eski Önasya – Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1980.
- --------------, Hitit Tıbbının Ana Hatları’’, Belleten, Cilt XLIV, Sayı 175, Temmuz, , Ankara, 1980.
- --------------, ‘‘Hititler Devri Anadolu’sunda Temizlikle İlgili Araştırmalar’’, Uluslararası I. Hititoloji Kongresi Bildirileri, Çorum, 1990.
- ---------------, Hititler Devrinde Anadolu 1, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1999.
- ------------------, Hititler Devrinde Anadolu 2, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2003.
- ---------------,Hititler Devrinde Anadolu 3, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2005.
- TÜMER, Günay , Biruni’ye Göre Dinler, Diyanet İşleri Yayınları, Ankara, 1986
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Şubat 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 5 Sayı: 2 |