TOKATLI AHMED el-KAZÂBÂDÎ’NİN HAYATI VE HAŞİYETÜ’L-USÛL ADLI YAZMA ESERİNİN TANITILMASI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 11, 187 - 195, 30.11.2018

Hilal Özay

Öz

Tokatlı Ahmed el-Kazâbâdî Osmanlı döneminde yaşamış, islam hukuku, tefsir, kelam ve tasavvuf konularında kendi dönemindeki âlimler gibi şerh ve haşiye tarzında eserler vermiştir. Bu çalışmada Kazâbâdî‟nin hayatı, eserleri ve bu eserler içinden Fıkıh Usulü alanında yazmış olduğu ve hâlihazırda çeşitli kütüphanelerde yazma eser olarak bulunan “Hâşiyetü‟l-usul ve gâşiyetü‟l-füsûl ale‟l-mukaddemâti‟1-erba‟a” adlı eseri hakkında bilgi verilecektir. Bu eser müteahhirîn dönemi ulemâsının yoğun bir şekilde ilgisini çeken, üzerine çok sayıda şerh ve hâşiye yazılan Sadrüşşerîa‟nın Tenkîhul-usûl ile buna yaptığı şerh olan et-Tavzih isimli fıkıh usulü kitabı içerisinde yer alan “Mukaddimetü‟l-erbaa” bölümünün haşiyesidir. el-Mukaddimetü‟l-Erbaa bölümünde Sadru‟ş-şeria, hüsün-kubuh meselesini incelemiştir. Sadrüşşerîa‟nın metni üzerine yazılan hâşiyelerin en önemlisi Eş‟arî anlayışına yakın duran Teftâzânî‟nin et-Telvîh adlı eseridir. Teftâzânî bu eserinde ve özellikle de Mukaddimat bölümünde, Sadrüşşerîa‟nın görüşlerini hem açıklamış, hem de tenkit etmiştir. Kazâbâdî de bu eserinde farklı görüşte olan Sadrüşşerîa ile Teftâzânî‟nin yazdıklarını değerlendirmiş ve konuya yeni katkılarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kazâbâdî, Hâşiyetü‟l-Usul, Mukaddemâti‟1-Erba‟a, Husun-Kubuh.

Kaynakça

• Babanzâde İsmail Paşa el-Bağdâdî (1339), Hediyyetü’l-’ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1951.
• Babanzâde, İsmail Paşa el-Bağdâdî (1339), İzâhu’l-meknün fi’z-zeyli ala Keşfi’z-zünun an esami’l-kütüb ve’l-fünun, Dâru‟l-kütübü‟l-ilmiyye, Beyrut 1413/1992.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Haz. M.A. Yekta Saraç, Ankara 2016.
• Cici, Recep, Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları: Kuruluştan Fatih Devrinin Sonuna Kadar, Arasta Yayınları, Bursa 2001.
• Doğru, Hüseyin, Kazâbâdî’nin Hâşiyetü’l-usûl ve ğâşiyetü’l fusûl ale’l-mukaddemâti’l-erba’a Adlı Eserinin Tahkîk Ve Tahlîli (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2010.
• İzzî, Süleyman Efendi (1169/755), Tarih-i İzzî, Râşit ve Vâsıf Efendiler Matbaası, İstanbul 1199/1784.
• Kazâbâdî, Ahmed b. Muhammed b. İshak, Ebü‟n-Nafi, Haşiyetü’l-usul ale’l-mukaddimati’l-erba’, b.y.: Yazma (Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul, Çelebi Abdullah Bölümü 396 numaralı nüsha), t.s., 1-18 vr.
• Kehhale, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-müellifîn, Dâru ihyai‟t-turasi‟l-Arabî, Beyrut 1346/1957.
• Köksal, Asım Cüneyd, “İslâm Hukuk Felsefesinde Fiillerin Ahlâkîliği Meselesi-Mukaddimât-ı Erbaa‟ya Giriş”,
• İslam Araştırmaları Dergisi, 2012, sy. 28, s. 1-44. Öz, Mustafa; „Kazâbâdî‟, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2002, c. 25, s. 120-121. Özen, Şükrü, “Tenkîhu‟l-Usûl”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2011, c. 40, s. 454-458.
• Serin, Rahmi, Türk tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu, Haz. S. Hayri Bolay vdğr., Tokat Valiliği, Ankara 1987.
• Zirikli, Hayreddin, el-A’lâm: Kamusu teracim li-eşheri’r-rical ve’n-nisa-i mine’l-Arabi ve’l müstağribin ve’l-müsteşirikin, Daru‟l-ilmü‟l-melayîn, Beyrut 1998.
• http://www.eskieserler.com/Eski/Eserler/Yazar/4736/Kazabadi-Ahmed-b.-Mehmed-Efendi.asp?LID=TR&ID=4736 (20/07/2018)