İSLAM HUKUKÇULARININ AİLE VE CEZA HUKUKUYLA İLGİLİ MESELELERİ SOSYOLOJİK VE PSİKOLOJİK AÇIDAN DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 11, 242 - 253, 30.11.2018

Ahmet Aydın

Öz

Sosyoloji ve psikoloji ilimleri son asırlarda gelişme göstermiş, önemli bilgiler sunarak insanlığa farklı ufuklar açmıştır. Bu iki ilmin alt dalları da, zamanla birer ayrı araştırma alanı olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Bu bağlamda hukukla ilgili olarak hukuk sosyolojisi ve adli psikoloji branşları zamanımızda önemli mesafeler kat etmiştir. Bizler bu bildiride hukukun sosyoloji ve psikoloji ilmiyle ilişkisi bağlamında düşünülebilecek bir konuyu ele almaya çalışacağız. İslam hukukçularının hukuki meseleleri psikolojik ve sosyolojik faktörler bağlamında değerlendirmelerine temas edeceğiz. Onların bu yaklaşımı aile ve ceza hukuku alanlarındaki konular ekseninde ele alınacaktır. Bu iki alanın seçilmesinde etkili olan, hukuku bütün olarak ele almanın bildirinin sınırları açısından uygun olmaması yanında hukukçuların psikolojik ve sosyolojik değerlendirmelerinin daha ziyade bu iki alanda olduğunun fark edilmesidir. Böylece asırlarca etkili olan bir hukuk sistemine mensup hukukçuların hukukun iki farklı alanına psikolojik ve sosyolojik açıdan katkıları tespit edilmiş olacaktır. İslam hukuku dört farklı ekolden oluşmakla birlikte, bu bildiride temel başvuru eserleri olarak Hanefî ekolüne ait literatür belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile, ceza, hukuk, sosyoloji, psikoloji

Kaynakça

• AYDIN, Ahmet, Hanefî Fıkıh Literatüründe Öldürme Suçunun Maddî ve Manevî Unsurlarıyla İlgili Kavramların Gelişimi (Hicrî 4-9. Asırlar), (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013).
• AYDIN, Ahmet, Hanefî Doktrininde Hırsızlık Suçunda Şekil Unsuru ve Cezaî Mesuliyete Etkisi, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı 24 (2014), s. 267-284 AYDIN, Ahmet, “İtibar Gâlib-i Şâyiadır, Nadire Değildir” İlkesinin Ebû Hanîfe’nin Suç-Ceza Teorisine Etkisi, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2015, sayı: 25, s. 275-297.
• AYDIN, Ahmet, İslam Boşanma Hukukunda Beyanın Değerlendirilmesinde Etkili Unsurların Sübjektif Nazariye Açısından Analizi, İzmir, 2016, s. 80-84.
• AYDIN, Ahmet, İslam Aile Hukukunda Sebebin Netice Gibi Hüküm Doğurması, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2017 (29), s. 221-241.
• BÂBERTÎ, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-İnâye şerhu’l-Hidâye, Mısır, 1970.
• DESÛKÎ, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed, Hâşiyetü’d-Desûkî alâ Şerhi’l-kebîr, Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• DERDÎR, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed Adevî, eş-Şerhu’l-kebîr alâ Muhtasarı Halîl, y.y., t.y.
• ENSÂRÎ, Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed, Esne’l-metâlib Şerhu Ravzi’t-tâlib, Beyrut, 2000.
• EL-FETÂVÂ’L-HİNDİYYE, Bulak: Matbaâtü’l-Kübrâ’l-Emîriyye, 1310.
• İBN ÂBİDİN, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü’l-Muhtâr, Kahire, 1966.
• İBNÜ’L-HÜMÂM, Kemâleddîn Muhammed b. Abdülvâhid b. Abdülhamîd, Şerhu Fethi’l-kadîr, Kahire: Matba’atu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1970.
• İBN KUDÂME, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed, el-Muğnî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• HARAŞÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Mâlikî, Şerh alâ muhtasarı Hâlîl, Beyrut, t.y.
• KARÂFÎ, ez-Zehîra, Beyrut, 1994.
• KÂSÂNÎ, Ebû Bekr b. Mesûd b. Ahmed, Bedâiu’s-Sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1982.
• MERDÂVÎ, Ebü’l-Hasan Alâeddîn Ali b. Süleymân b. Ahmed, el-İnsâf fî ma’rifeti’r-râcih mine’l-hilâf alâ mezhebi’l-imâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1986.
• MERGÎNÂNÎ, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• REMLÎ, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî, Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• RUHAYBÂNÎ, Mustafa es-Suyûtî, Metâlibü üli’n-nühâ fî şerhi Gâyeti’l-müntehâ, Dımaşk, 1961.
• SAHNÛN, Abdüsselâm b. Saîd Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y. SÂVÎ, Ahmed b. Muhammed, Bülgatü’s-sâlik li-akrabi’l-mesâlik, Beyrut, 1415/1995.
• SERAHSÎ, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Kâhire: Matbaatü’s-Saâde, 1324-1331.
• ŞİRBÎNÎ, Şemseddîn Hatîb Muhammed b. Ahmed Mugni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.