TÜRKİYE KAYNAKLI FİNANSAL KRİZLERİN ANATOMİSİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 329 - 345, 30.01.2019

Mehmet Ali Polat

Öz

ÖZET

24 Ocak 1980 Kararları ile birlikte Türkiye
ekonomisi hızlı bir dönüşüm süreci yaşamaya başlamıştır. Bu bağlamda, Türkiye
ekonomisi, ithal ikamesi sanayileşme politikası yerine, serbest piyasa
mekanizmasına dayalı ihracata yönelik sanayileşme politikasına geçmiştir. 24
Ocak 1980 Kararları ile birlikte ekonominin, uluslararası rekabet ortamına
uygun dinamik bir yapıya kavuşturulması amaçlanmıştır. Fakat, bu süreçte; kamu
maliyesinin ve finansal sistemin bozulması, reel ekonominin rekabet gücünün
zayıflaması gibi nedenler kriz olasılıklarını beraberinde getirmiştir. Bu
sürece, bilginin kullanılamaması, risk, belirsizlik, güvensizlik, şeffaf
olmayan mali piyasa ve enflasyon beklentisi gibi nedenler de eklenince kriz
olasılığı daha da artmıştır. Özellikle,1990’lı yıllarla birlikte yaşanan siyasi
istikrarsızlıklar, spekülatif faaliyetlerin ön plana çıkmasına yol açmıştır. Bu
bağlamda, istikrarsızlık-kriz-büyüme sarmalında bir ekonomi oluşmuştur. Türkiye
ekonomisi, bu süreci kırmak için 9 Aralık 1999 tarihinde yeni bir istikrar
programı uygulamıştır. Proğramın amacı; enflasyonu düşürmek, sürdürülemez kamu
iç borçlanma sürecine son vermek ve ekonomik büyümeyi yeniden sağlamaktır. Bu
proğram, başlangıçta, olumlu makro ekonomik sonuçlar ortaya koymuştur; ancak,
yine de Türkiye ekonomisi, Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizleri’ni yaşamaktan
kurtulamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Sistem, Liberalizasyon, 1994 Krizi, Kasım 2000-Şubat 2001 Krizleri.

Kaynakça

• KAYNAKÇAAKALIN Devrim, ‘’Sıcak Para Hareketleri ve Makroekonomik Etkileşim’’, Vergi Dünyası Dergisi,2001.AKYÜZ Yılmaz ve Korkut BORATAV, ‘’Türkiye’de Finansal Krizin Oluşumu’’, İktisat- İşletme ve Finans, 17 (197), 2002, ss. 15-45.ALPER C. Emre, ‘’The Turkish Liquidity Crisis of 2000’’, Russian and East European Finance and Trade, Aremonk, 37(6), 2001, ss. 58-80.ATEŞ Koray, ‘’Finansal Krizlerden Bankacılık Krizlerine Bir Değerlendirme’’, Piyasa Dergisi, 11, 2004, ss. 195-215.BDDK, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 2000 Yılı Raporu, 2001. www.bddk.org.tr/turkce/yayinlarveraporlar/rapor/bddk/bddk_yillikrapor_2000, (31.05.2018).BDDK, Krizden İstikrara Türkiye Tecrübesi, Çalışma Tebliği, (Gözden Geçirilmiş 2. Baskı), Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara, 2009.BORATAV Korkut, ‘’Ekonomik Özgürlükler, Güven ve Reform Süreci’’, İktisat/İşletme ve Finans, 9(100), 1994, ss. 22-30.BORATAV Korkut, ‘’Dış Borca Yöneliş Bir Tuzak’’, TOBB Ekonomik Forum Dergisi, 7(2), 2000, ss. 24-25.CANSIZLAR Doğan, ‘’Bankacılık ve Sermaye Piyasası’’, İktisat Dergisi, Sayı: 417, 2001.CELASUN Oya, ‘’The 1994 Currency Crisis in Turkey’’, Macroeconomics and Growth Group Development Research Department, The World Bank, 1998.ÇARIKÇI Emin, ‘’2000-2001 Yılı Ekonomik Krizlerinin Sebepleri ve Sonuçları’’, Yeni Türkiye Dergisi, 7(41), 2001, ss. 475-490.DANIŞOĞLU Ayşe Çelikel, ‘’Para Krizleri: Türkiye’de Yaşanmış Krizlerin Değerlendirilmesi’’, Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 2007, ss. 1-11.DİE , 1923-2002 İstatistik Göstergeler, DİE Matbaası, Ankara, 2003.DOĞAN Seyhun, ‘’2000-2002 Dönemi Stand-By Programının Türkiye Ekonomisi Hedefleri-Politikaları’’, Banka-Mali Ekonomik Yorumlar Dergisi, 37(5), 2000, ss. 3-14. https://www.ceis.org.tr/dergiDocs/1mak20004.pdf, (31.05. 2018).DORNBUSCH Rudiger, ‘’A Primer on Emerging Market Crises’’, NBER Working Paper, N. 8326, 2001.DORUKKAYA Şakir ve Hakkı Hakan YILMAZ, ‘’Global Kriz, Türkiye Ekonomisine Etkileri ve 1999 Yılında Alınması Gereken Tedbirler’’, Vergi Dünyası, 214, 1999, ss. 7-15.DUFOUR Mathieu ve Özgür ORHANGAZI, ‘’The 2000-2001 Financial Crisis in Turkey: A Crisis for Whom?’’, Munich Personal RePEc Archive Paper, No. 7837., 2007.DURGUT Ahmet, ‘’The 1994 Economic Crisis in Turkey’’, Master of Science International Resource Planning and Management from the Naval Postgraduate School, 2002. http://hdl.handle.net/10945/5936, (31. 05.2018).ERÇEL Gazi, ‘’Türkiye’de Enflasyon ve Büyüme İlişkisi: Genel Bir Değerlendirme’’, İMKB Dergisi, 12, 1999, ss. 15-30.EREN Aslan ve Bora SÜSLÜ, ‘’Finansal Kriz Teorileri Işığında Türkiye’de Yaşanan Krizlerin Genel Bir Değerlendirmesi’’, Yeni Türkiye Dergisi, 41, 2001, ss. 662-674.ERTUNA İbrahim Özer, Türkiye Ekonomisinin Kayıp Yılları (1989-2005), Avcıol Basım Yayın, İstanbul, 2005.EVDS, BİST 100 Endeks, Kapanış Fiyatlarına Göre(Ocak 1986=1), 2018r. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (30.05.2018).FISCHER Stanley, Exchange Rate Regimes: Is the Bipolar View Correct?, Finance & Develeopment, 38(2), 2001, ss.1-5.GÜLOĞLU Bülent, ‘’İstikrar Programından İstikrarsızlığa: Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizleri’’, Yeni Türkiye Dergisi, 7(41), 2001, ss. 526-532.GÜLOĞLU Bülent ve Ender ALTUNOĞLU, ‘’Finansal Serbestlesme Politikaları ve Finansal Krizler: Latin Amerika, Meksika, Asya ve Türkiye Krizleri’’, İstanbul Üniversitesi SBF Dergisi, 27, 2002, ss. 107-134.GÜNAL Mehmet, ‘’Kasım 2000 Krizine Teorik Yaklaşım: Para Arzının İçselliği ve Minsky’nin Finansal İstikrarsızlık Hipotezi’’, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Sayı: 180, Ankara, 2001.HACIHASANOĞLU Burçin, Meksika 1994 ve Arjantin 2001-2002 Krizlerinin Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye İçin Önemi, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 2005.IMF, Current account balance Billion US Dollar, International Monetary Fund, World Economic Outlook, April, 2018b.http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=57&pr.y=12&sy=1980&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=BCA&grp=0&a(30.5.2018).IŞIK Sayım, Koray DUMAN ve Adil KORKMAZ, ‘’Türkiye Ekonomisinde Finansal Krizler: Bir Faktör Uygulaması’’, D.E.Ü. I.I.B.F. Dergisi, 19(1),2004,ss.45-69.KARABULUT Gökhan, Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Krizlerin Nedenleri, Der Yayınları, (1. Baskı), No: 328, İstanbul, 2002.KARAÇOR Zeynep, İstikrar Politikaları ve Uygulamaları Ders Notları, Dizgi Ofset Matbaacılık, Konya, 2001.KAR Muhsin ve M. Akif KARA, ‘’Türkiye’ye Yönelik Sermaye Hareketleri ve Krizler’’, Dış Ticaret Dergisi, 29, 2002, ss. 70-71.KAZGAN Gülten, ‘’Türkiye'de Ekonomik Krizler 1929-2001: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İrdeleme’’, Bilgi Üniversitesi, DEGEV-Türkiye İş Bankası, 2002.MACOVEI Mihai, Growth and Economic Crises in Turkey: Leaving Behind a Turbulent Past, Economic and Financial Affairs, European Communities, ISBN 978-92-79-13361-9, 2009.ONGUN Mehmet Tuba, Türkiye’de Cari Açıklar ve Ekonomik Krizler, Kriz ve IMF Politikaları, Ed. Ö. Faruk ÇOLAK, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2002.ONIS Ziya ve James RIEDEL, ‘’Economic Crises and Long – Term Growth in Turkey’’, Comparative Macroeconomic Studies, N. 11744, The World Bank, Washington D.C., 1993.ÖZATAY Fatih, ‘’The Lessons From the 1994 Crisis in Turkey: Public Debt (Mis)Management and Confidence Crisis’’, Yapi Kredi Economic Review,7, 1996, ss. 21-38.ÖZATAY Fatih ve Güven SAK, ‘’The 2000-2001 Financial Crisis in Turkey’’, Paper prepared for the “Brookings Trade Forum 2002: Currency Crises” to be held in Washington D.C. on May 2, 2002. ÖZDEMİR Aliye, Türkiye’de Para Politikasının Ekonomik İstikrarı Sağlamadaki Rolü (1980 Sonrası Dönem), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Para Banka Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.ÖZER Mustafa, Finansal Krizler Piyasa Başarısızlıkları ve Finansal İstikrarı Sağlamaya Yönelik Politikalar, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:1096, Eskişehir, 1999.ÖZTÜRK Salih, ‘’1980 Sonrası Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Piyasaların Gelişimi (Türkiye Örneği)’’, Maltepe Üniversitesi İİBF Ekonomik, Toplumsal ve Siyasi Analiz Dergisi, 2, 2003, ss.15-28.PARASIZ İlker, Modern Bankacılık Teori ve Uygulama, Banksis Yayınları, N. 82, İstanbul, 2001.PARASIZ İlker, Enflasyon-Kriz-Ayarlamalar, Ezgi Kitabevi, (2. Baskı), İstanbul, 2002.TCMB, Merkez Bankası Yıllık Raporu, Ankara, 1994.TCMB, 2003 Yıllık Rapor, TCMB, 2003.TOGAN Sübidey, ‘’Kasım ve Şubat Krizleri Üzerine’’, Yeni Türkiye, 7(41), 2001, ss. 511-517.TURAN Zübeyir, ‘’Sıcak Para Akımlarının Ekonomik Krizler Üzerindeki Etkisi’’, Mevzuat Dergisi, 14(14), 1306-0767, 2001. https://www.mevzuatdergisi.com/2011/ 09a/01.htm#, (31.05. 2018).TURGUT Ahmet, Finansal Entegrasyon ve Finansal Krizler: Türkiye Örneği (1994, 2000 ve 2001 Krizleri), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 2006.TÜĞEN Kamil, ‘’5 Nisan 1994 Tarihli Ekonomik Önlemler Uygulama Planı ve Uygulama Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme’’, Maliye Yazıları, 44, 1994.UÇER Murat, Caroline VAN RIJCKEGHEM ve Reha YOLALAN, Leading Indicators of Currency Crises: A Brief Literature Survey and an Application to Turkey, Yapı Kredi Economic Review, 9(2), 1998, ss.3-23.UYGUR Ercan, ‘’Türkiye’de Ekonomik Kriz: Oluşumu, Seyri, Geleceği’’, İktisat/İşletme ve Finans, 9(100), 1994, ss. 42-54.UYGUR Ercan, Krizden Krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat Krizleri, Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2001/1, 2001.YAY Gülsün G., ‘’2001 İstikrar Politikaları ve Ekonominin Sorunları: Mali Sektör’’, İktisat Dergisi (410-411), 2001, ss. 33-59.YELDAN Erinç, ‘’Kamu-Finans Krizinin Ardındaki Etkenlerin Bölüşüm Göstergeleri Açısından İrdelenmesi’’, İktisat/İşletme ve Finans, 9(100), 1994, ss. 56-73.YELDAN Erinç, Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm Birikim ve Büyüme, (17. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.