Klasik ve Modern Dönem Yönetici Yetiştirme Sistemlerinin İncelenmesi: Kurumlar ve Kişiler

Yıl 2017, Cilt: 31 Sayı: 2, 433 - 450, 02.05.2017

Mehmet Yavuz

Öz

Çalışma, Osmanlı Devleti’nin
yönetici yetiştirme sisteminde yaşanan dönüşümü anlamayı amaçlamaktadır. Bu
amaç doğrultusunda çalışma kapsamında öncelikle klasik dönem yönetici
yetiştirme sisteminin temel kurumu, Enderun Mektebi incelenmiştir. 18. Yüzyılın
sonlarından itibaren başlayan modernleşme hareketleri, yeni bir yönetici tipini
gerekli kılmış ve bu yöneticilerin yetiştirilmesi için birçok yeni okul açılmıştır.
Çalışmada bu okullar arasında yer alan ve diğerlerine kıyasla modernleşme
sürecinin başat aktörlerini yetiştiren Mekteb-i Harbiye, Mekteb-i Tıbbiye ve
Mekteb-i Mülkiye incelenmiştir. Teorik düzeyde yapılan açıklamaların
somutlaştırılması amacıyla her iki yönetici yetiştirme sistemini temsilen
sırasıyla Sokollu Mehmet Paşa ile İbrahim Hakkı Paşa’ya ilişkin portre
çalışması yapılmıştır. Yaşanan dönüşümün yönetici elit açısından en önemli
sonucu, padişaha kişisel bağlılığın yerini bir kurum olarak devlete bağlılığın
almasıdır.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi, Enderun, Mekteb-i Mülkiye, Sokollu Mehmet Paşa, İbrahim Hakkı Paşa

Analysing of Classical and Modern Era Senior Civil Servant Education System: Institutions and People

Öz

The aim of this work is to
understand the transformation of Ottoman State’s education system of senior
civil servant. Firstly for this purpose, Enderun Mektebi (Palace School) that
was the main institution of the Ottoman’s Classical Era is examined. The
modernization efforts that had started late 18th centurry was requried new
senior civil servants and many new institutions were opened. Mekteb-i Harbiye
(Military Academy), Mekteb-i Tıbbiye (Medical School) and Mekteb-i Mülkiye (The
Civil Service School) that educated main actors of Ottoman’s Modernization Era
are examined. In order to embody  the
explanations made at theoretical level, portraits of Sokollu Mehmet Pasha and
İbrahim Hakkı Pasha are studied to represent both education system of senior
civil servant. The main result of this transformation in terms of senior civil
servant is replacig of loyalty source from Sultan to State as an institution.

Anahtar Kelimeler

Bureaucracy, Enderun, Mekteb-i Mülkiye, Sokollu Mehmet Pasha, İbrahim Hakki Pasha

Kaynakça

• Akkutay Ü. (1984), Enderun Mektebi, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Altınay A.R. (2001), Sokollu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Ata T. (2010), Osmanlı Saray Tarihi (Haz. Mehmet ARSLAN), Kitabevi, İstanbul.
• Bilim C.Y. (2002), Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayınları No.1348, Eskişehir.
• Dölen, E. (2009), Osmanlı Döneminde Darülfünun (1863-1922), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Ertürk N. (2006), “Türkiye’de Kamu Yönetimi Disiplininin Köken Sorunu”, AİD, C.39, S.2, s.1-28.
• Ertürk N. (2008), “Türkiye’de Yönetim Biliminin Gelişimi”, AİD, C.41 S.4, s.1-25.
• Eser G. (2005), Mekteb-i Harbiye’nin Türkiye’deki Modern Bilimlerin Gelişmesindeki Yeri (1834-1876), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Findley C. (1996), Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Gökbilgin T. (1993), “Sokollu Mehmed Paşa Maddesi”, İslam Ansiklopedisi, VII, s.595-605.
• Halaçoğlu, Y. (1991), XIV-XVII Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Heper M. (1974), Bürokratik Yönetim Geleneği, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Yayını, Ankara.
• İnal İ.M.K. (1982), Son Sadrazamlar, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• İnalcık H. (2006), Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Ortaylı İ. (2010), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Öztürk H. (2009), Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane ve Kurucusu Charles Ambroise Bernard, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Poggi G. (2009), Modern Devletin Gelişimi (çev. Şule Kut ve Binnaz Toprak), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Sakaoğlu N. (2003), Osmanlıdan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Uzunçarşılı İ. H. (1988), Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları-I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Uzunçarşılı İ.H. (1988), Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Yavuzyiğit H. (1999), Mülkiye Tarihi (1859-1999), Mülkiyeliler Birliği Yayınları, Ankara.