Asur Devleti’nin Anadolu Politikasında Ḫubuškia Ülkesinin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 17 Prof.Dr. Hüseyin Sever Armağan Sayısı, 130 - 152, 28.12.2018

Suzan Akkuş Mutlu

Öz

Yeni
Asur Devleti’nin en önemli politikası Anadolu’nun doğal kaynak ve ticaret
yollarına hâkim olmaktır. Bu bağlamda Asur siyasetinde Doğu Anadolu Bölgesinin
çok mühim bir yeri vardır. Ancak M.Ö. I. Binyılda Doğu Anadolu’nun geniş
alanlarına hükmeden Urartular Asur’a karşı ittifaklar kurarak onun kuvvetli bir
güç olarak Anadolu’da varlık göstermesini engellemeye çalışmışlardır. Bu güçler
arasındaki mücadele sahalarından biri de yeri henüz kesin tespit edilememiş
olan Ḫubuškia Ülkesi’dir. Asur
siyasetinde Doğu Anadolu’nun çok önemli bir yeri vardır. M.Ö. I. Bin yılda
Asur’un Anadolu’daki en önemli rakiplerinden biri olan Urartular, Asur’a karşı
ittifaklar kurarak onun bölgede büyük bir güç olmasını engellemeye çalışmıştır.
Bu iki büyük devlet arasındaki mücadele sahalarından biri de Ḫubuškia
Ülkesi’dir.Asur kaynaklarından Urartu ile Asur Devleti arasında bir bölgede
olduğu anlaşılan Ḫubuškia, coğrafi konumu ve zengin maden yataklarına sahip
olması nedeniyle hem Asur hem de Urartu Devleti için cazibe kaynağı olmuştur. Ḫubuškia’nın
tam olarak yeri tespit edilemese de çivi yazılı belgelerden Asur ile Urartu
arasında tampon bir bölge oluşturduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle her iki
devlet için de son derece önemli bir mevkiide bulunmaktadır. Asur çivi yazılı
belgelerinde Ḫubuškia sıklıkla geçmesine rağmen Urartuların bu ülkeye ne isim
verdikleri bilinmemektedir. Urartu Devleti’nin ilk kurulduğu yıllarda krali
kent olarak bahsedilen Ḫubuškia Ülkesi’ne Asur krallarının II. Tukulti-Ninurta
Dönemi’nden Esarhaddon Dönemi’ne kadar pek çok kez sefer düzenlediği ve vergi
aldığı çivi yazılı belgelerden anlaşılmaktadır. Biz bu çalışmamızda çivi yazılı
kaynaklar ışığında Asur’un Anadolu politikasında Ḫubuškia ülkesinin rolü ve
önemini inceleyeceğiz. 

Anahtar Kelimeler

Ḫubuškia, Asur Seferleri, Urartu

Role of Ḫubuškia Territory Concerning at the Anatolian Policy Of Assyria

Öz

The
most important policy of the new Assyrian State is to dominate the natural
resources and trade routes of Anatolia. In this context, Eastern Anatolia has a
very important place in Assyrian politics. But BC. In the 1st millennium,  the Urartians which ruled the
vast areas of the Eastern Anatolia, build alliances against Assyria tried to
prevent them from being a strong force in Anatolia.   One of the areas of struggle between these forces is
the Ḫubuškia Country, whose location has not yet been
determined. Within the context of Assyrian politics, Eastern Anatolia had a special
place. In the years of 1000 B.C., Urartians, one of the most outstanding rivals
of Assyria in Anatolia, sought to prevent Assyria from becoming a great power
in the said region by forming alliances against Assyrians. In that sense, Ḫubuškia
was regarded as a place of contestation in which Assyrians and Urartians
confronted each other.  Ḫubuškia, which was located in a
region between Assyria and Urartia according to Assyrian sources, was a center
of attraction for Assyria and Urartu due to its rich mineral deposits and
significant geographical location. Although the exact location of Ḫubuškia has
not been detected yet, it is inferred from the cuneiform script that the said
region was a buffer zone between Assyrians and Urartians. Thus, it was located
in an area which was considerably important for Assyrians and Urartians.Despite
the fact that Ḫubuškia is pointed out frequently in Assyrian cuneiform scripts,
it is not specified how Urartians named this place. Furthermore, it can be
inferred from the cuneiform scripts that Assyrian kings imposed taxes and
launched expeditions to Ḫubuškia, which was referred as “royal city” during the
first years of Urartu’s foundation, from the period of II. Tukulti-Ninurta to
the period of Esarhaddon.Accordingly, this study will examine the role and
importance of Ḫubuškia territory concerning the Anatolian policy of Assyria in
the light of cuneiform sources.

Anahtar Kelimeler

Ḫubuškia, Assyrian expeditions, Urartu

РОЛЬ СТРАНЫ ХИБУШКИЯ АНАТОЛИЙСКОЙ ПОЛИТИКЕ АССИРИИ

Öz

Наиболее
важной политикой нового Ассирийского государства является доминирование над
природными ресурсами и торговыми путями Анатолии. В этом контексте Восточная
Анатолия занимает очень важное место в Ассирийской политике. Но
господствующие  до I тысячелетии до н.е.
обширными территориями Восточной Анатолии урартцы  пытались создать коалиции против Ассури и тем
самым предотвращать его влияние в Анатолии как сильной державы. Одним из мест
борьбы между этими силами является страна Хибушкия, местонахождение которой еще
не определено. Восточная Анатолия занимала очень важное место в Ассирийской
политике. В I тысячелетие до н.е. Урарту
будущим  одним из важнейших соперников
Ассирии в Анатолии, создав коалиции 
против Ассури пытался предотвращать его силы в регионе. Одним из
направлений борьбы между этими двумя великими государствами является страна
Хибушкия.По сведениям Ассурских источников Хибушкия находилась  в регионе между Урарту и Ассирийским
государством, был источником привлекательности для Ассирии и Урартского
государства из-за его географического положения и богатых месторождений. Хотя
точное местоположение Хибушкия  пока
неопределено, по клинописным документам подразумевается что она образовала  буферную зону между Ассирией и Урарту.  Исходя из этого Хибушкия имела очень важную
позицию для обоих государств.Хотя в ассирийских клинописных  документах часто упоминается имя Хибушкия,
неизвестно, как урартцы называли эту страну. Из клинописных документов ясно что
в годы  когда государство Урарту было
основано Хибушкия  упоминалось как
королевство и от Ассурскога короля 
Тукути-Нинурта до  времен
Эсархаддона на Хибушкию много раз проводились  
походы и изымались дани. В этом исследовании  исходя из клинописных источников, мы
рассмотрим роль и значение страны Хибушкия в Анатолийской политике Ассирии.

Anahtar Kelimeler

Хибушкия, Ассирия, Урарту

Kaynakça

• AKURGAL, E., Anadolu Kültür Tarihi, IXX. Baskı, Tübitak Yayınları, Ankara, 2005). BELLİ, O., “Nairi-Hubushkia Ülkesi Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, I, (23-26 Mayıs 1983), (1984): 31-39. BROWN, S. C., “Media and Secondary State Formation in the Neo-Assyrian Zagros: An Anthropological Approach to an Assyriological Problem”, Journal of Cuneiform Studies, V. 38, No. 1. (1986). ÇİLİNGİROĞLU, A.,.“Tanrı Assur’a Bir Mektup”, Tarih İncelemeleri Dergisi, II, İzmir, (1984): 1-26. ÇİLİNGİROĞLU,, A., Urartu Tarihi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir, 1994. ÇİLİNGİROĞLU,, A., Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir, 1997. FRANKEL, D. The Ancient Kingdom of Urartu, London, 1979. GRAYSON, A. K., Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I (1114-859 B.C.), Vol. 2 (The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods, Vol. 2=RIMA 2), University of Toronto Press, Canada, 1991. GRAYSON, A. K., Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858-745 B.C.), Vol.3 (The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods, Vol. 3=RIMA 3), University of Toronto Press, Canada, 1996. GRAYSON, A. K., The Cambridge Ancient History (CAH III), Vol. III, Part 2, Chapter VIII, Cambridge: Cambridge, University Press, (2008): 103-141. KARLSSON, M., Early Neo-Assyrian State Ideology Relations of Power in the Inscriptions and Iconography of Ashurnasirpal II (883–859) and Shalmaneser III (858–824, Uppsala Unıversıtet, Uppsala, 2013. KINAL, F., Eski Anadolu Tarihi, IV. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1998. KLOCK-FONTANİLLE, I. Hititler, Dost Kitabevi, Ankara, 2005. KÖROĞLU, K. -KONYAR, E., Urartu: Doğuda Değişim, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2011. KURT, M., “Yeni Asur Devleti’nin Kuzey Yayılımı ve Doğu Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, (2009): 1-13.