Reel Sosyalizmde Yönetim Sorunu: 1930'lu ve 1960'lı Yıllarda Sovyetler Birliği

Yıl 2016, Cilt: 71 Sayı: 2, 543 - 563, 15.06.2016

Ali Somel

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002402

Öz

Sosyalizmde yönetim sorunu, sınıfsız toplumu gerçekleştirmeyi hedefleyen siyasi örgütlenmelerin siyaset-yönetim
ilişkileriyle ilgilidir. Marksizm, sınıflı toplumların gelişimini çözümleyerek sınıfsız toplumun siyasal olarak
gerçekleştirilebileceğini öngörmüştür. Ancak Marksizm‟in yapısalcı ve tarihselci yorumlanmasına bağlı olarak
siyaset-yönetim ilişkisine farklı yaklaşımlar gelişmektedir. Bu yaklaşımlar sınıflar mücadelesine bakıştaki öznellik-nesnellik
ilişkisiyle ilgilidir ve sosyalizmde yönetim sorunu tartışmasını etkilemiştir. 1871 Paris Komünü
deneyiminde bürokrasinin ilgasıyla yönetim sorunu çözümlenirken 1917 Bolşevik Devrimi siyasi iktidar sorununu
açığa çıkarmıştır. Parti siyaseti ile Sovyet yönetimi, sosyalist iktidarın iki ayağını oluşturmaktadır. Sovyetler Birliği
deneyiminde, yönetimin toplumsallaşma sürecinde siyasi iktidar ile yönetsel organlar arasında nasıl bir ilişki
kurulması gerektiği tartışılmıştır. 1930‟lu yıllara Beş Yıllık Planlar ile 1936 Sovyet Anayasası, 1960‟lı yıllara
Liberman Reformları ve ademi merkezileşme tartışmaları damga vurmuştur. Siyaset-yönetim ilişkileri ilk dönem
sanayileşme ve demokratikleşmede siyasi öncülüğe, ikinci dönem yönetsel örgütlenmelerde reforma dayanmaktadır.
Bu iki dönem arasındaki fark, sosyalist iktidarın geçirdiği uluslararası reel politik evrelerle ilgili olduğu gibi sınıfsız
topluma gidişte siyaset-yönetim ilişkilerine yöntemsel yaklaşımdan da kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyalist Yönetim, Sovyetler Birliği, Planlama, Toplumsallaşma, Reform

The Problem of Administration in Real Socialism: The Experience of the Soviet Union During the 1930s and 1960s

Öz

The problem of administration in socialism is related to the relations between politics and administration in political organizations that aimed at a classless society. Through analysis of the development of class societies, Marxism came to the conclusion that the classless society was politically feasible. However, structuralist and historicist interpretations of Marxism generated different approaches towards the relations between politics and administration. These approaches are related with the subjectivity-objectivity relation in the approach on class struggles and they have influenced the discussion on the problem of administration in socialism. While the experience of the 1871 Paris Commune solved the problem of administration by abolishing bureaucracy, the 1917 Bolshevik Revolution revealed the problem of political power. Party politics and Soviet administration were the two footings of socialist power. During the experience of the Soviet Union, the relation between political power and administrative organs in the process of socialization of administration was debated. The 1930s was marked by the discussions on the Five-Year Plan and the 1936 Soviet Constitution. Later, the discussions on the Liberman Reforms and decentralization marked the 1960s. In terms of the relations between politics and administration, the first period
was based on political pioneering in industrialization and democratization while the second period was based on reforms in administrative organizations. The difference between the two periods is not only the result of the international real politics that the socialist power encountered, but also is due to the methodological approaches towards the relations between politics and administration during the transition to a classless society. 

Anahtar Kelimeler

Socialist Administration, Soviet Union, Planning, Socialization, Reform

Kaynakça

• Abele, Marc (2012), Devletin Antropolojisi (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev. Nazlı Ökten).
• Adam, Jan ve SabineBacouël-Jentjens (1989), Economic Reforms in the Soviet Union and Eastern Europe since the 1960s (New York: Palgrave Macmillian).
• Adams, Jan S. (1978), “Institutional Change in the 1970s: The Case of the USSR People's Control Committee”, Slavic Review, 37 (3): 457-472.
• Bettelheim, Charles (1973), Sosyalist Ekonomiye Geçiş Sorunları (Ankara: Bilgi Yayınevi) (Çev. Kenan Somer).
• Birdal, Alper (2006), “İki Sosyalist Kuruluş Deneyiminin Sürekliliği: Stahanov‟dan Che‟ye Yeni İnsanı Yaratma Mücadelesi”, Gelenek, 92: 51-73.
• Carlo, Antonio (1985), Sovyetler Birliği’nin Sosyo-Ekonomik Karakteri (İstanbul: Kaynak Yayınları) (Çev. Emre Adıgüzel).
• Carr, Edward H. (2002), Sovyet Rusya Tarihi: Bolşevik Devrimi 2 (İstanbul: Metis Yayınları) (Çev. Orhan Suda).
• Churchward, Lloyd Gordon (1961), “Contemporary Soviet Theory of the Soviet State”, Soviet Studies, 12 (4): 404-419.
• Eroğul, Cem (2002), Devlet Nedir? (Ankara: İmge Yayınevi).
• Fainsod, Merle (1949), “Recent Developments in Soviet Public Administration”, The Journal of Politics, 11 (4): 679-714.
• Fişek, Kurthan (1970a), 100 Soruda Sosyalist Devlet (Ankara: Gerçek Yayınevi).
• Fişek, Kurthan (1970b), “On Bureaucracy”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 25 (2): 57-99.
• Fişek, Kurthan (2016), “Yönetimde Özendirme ve Liberman Tartışması”, Aydın, Recep ve Levent Demirelli (Der.), Das Yönetim (Ankara: NotaBene Yayınları): 181-196. Furr, Grover http://clogic.eserver.org/2005/furr.html (15.02.2016). and The Struggle for Democratic Reform,
• Guevara, Ernesto Che (1991), Ekonomik Yazılar (İstanbul: Yar Yayınları) (Çev. Nadiye R. Çobanoğlu).
• Kozlov, Denis ve Eleonory Gilburd (2013), Soviet Society and Culture During the 1950s and 1960s: The Thaw (Toronto: University of Toronto Press).
• Küçük, Yalçın (1975), Endüstrileşme Sürecinin Temel Sorunları: Sovyet Deneyimi 1925-1940 (İstanbul: Bilim Yayınları).
• Lange, Oskar (1956), On the Economic Theory of Socialism (Mineapolis: The University of Minneasota Press).
• Lenin, Vladimir İlyiç (1993), Nisan Tezleri (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Muzaffer Erdost).
• Lenin, Vladimir İlyiç (1994), Devlet ve İhtilâl (Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları) (Çev. Kenan Somer).
• Liberman, Evsei G. (1966a), “Cost Accounting and Material Encouragement of Industrial Personnel”, Sharpe, Myron E. (Der), The Liberman Discussion (New York: International Arts & Sciences Press): 3-19.
• Liberman, Evsei G. (1966b), “Planning Industrial Production and Material Stimuli for its Development”, Sharpe, Myron E. (Der), The Liberman Discussion (New York: International Arts & Sciences Press): 20-45.
• Malinin, Viktor A. (1979), Marksçı Leninci Felsefenin Temelleri -I- Diyalektik Maddecilik (İstanbul: Konuk Yayınları) (Çev. Veysel Atayman).
• Marx, Karl ve Friedrich Engels (1976), Alman İdeolojisi- Feuerbach (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Sevim Belli).
• Marx, Karl ve Friedrich Engels (2002), Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Barışta Erdost).
• Marx, Karl ve Friedrich Engels (2015), Komünist Manifesto (İstanbul: Yazılama Yayınevi) (Çev. Doğan Görsev).
• Marx, Karl (1990), Louis Bonapart’ın 18 Brumaire’i (Ankara: Sol Yayınları) (Çev. Sevim Belli).
• Miller, Robert (1971), “The New Science of Administration in the USSR”, Administrative Science Quarterly, 16 (3): 247-257.
• Öztürk, Özgür (2015), “Piyasa Ekonomisinin Sonuna Doğru”, İktisat, Nail Satlıgan'ı Hatırlamak - Marksizm, Kriz ve Gelecek, 529: 45-57.
• Schott, Rüdiger (1973), Marxism, Communist and Western Society, Cilt 7 (New York: Herderard Gerder).
• Schwarz, Solomon M. (1945), “The Industrial Enterprise in Russia”, Harvard Business Review, Spring Issue, 23 (3): 265-276.
• Smolianskii, Vladimir (1965), “Soviet Planning and the „Synthesis‟ Theorists”, Problems in Economics, 8 (8): 43-48.
• Tablada, Carlos (1996), Che’de Sosyalist Bilinç ve Geçiş Dönemi Ekonomisi (İstanbul: Çözüm Yayıncılık) (Çev. Çözüm Yayıncılık).
• Volodarskii, Lev (1971), “Gosplan Commissioners”, Problems in Economics (1): 79-90.
• Weber, Max (2006), Bürokrasi ve Otorite (Ankara: Adres Yayınları) (Çev. Bahadır Akın). 1918 Sovyet Law)_of_the_RSFSR (15.02.2016). 1924 Sovyet (15.02.2016).
• Sovyet Anayasası, https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1936/12/05.htm, (15.02.2016).