KAYGUSUZ ABDÂL’IN DİVANI’NDA ESKİ TÜRKÇE İZLER

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 466 - 506, 24.03.2019

Emine Atmaca

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543834

Öz

Türk kültür ve edebiyat tarihi için önemli bir isim olan Kaygusuz Abdâl XIV. yüzyıl sonu
ile XV. yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır. Alaiye Sancak beyi Hüsâmeddin Mahmûd‟un
oğludur. Asıl adı Alaaddin Gaybî olup “Kaygusuz Abdâl” mahlasıyla Ģöhret bulmuĢtur. 1444
yılında vefat eden Kaygusuz Abdâl, BektaĢî edebiyatının da ilk ve en büyük temsilcisidir. Velud
bir halk şairi olan Abdâl‟ın manzum, mensur ve manzum-mensur karışık toplam 15‟e yakın eseri
vardır.
Halk edebiyatı mahsulleri gerek ses bilgisi (~fonetik) ve Ģekil/ekleşme bilgisi
(~morfolojik) yapıları itibariyle gerekse de taşıdıkları söz varlığı (~leksikoloji) yönünden dilimizin
en önemli kültür hazinelerinden biridir. Ses, yapı ve kelime hazinesi bakımından halk edebiyatı
ürünlerinde eskicil (~arkaik) izleri görmek mümkündür. Türkiye Türkçesinin özellikle tarihi
sorunlarının çözümünde genellikle ağızlardaki ses, şekil/yapı ve anlam denkliklerine
başvururken bu eskicil özelliklerden yararlanılmaktadır. Çünkü zengin bu söz varlıkları, dilin
gelişim ve değişim seyrinin çok yakından takip edilebilmesinden, kelime türlerinin yoğunluk
kazandığı kültür dairelerine bakılarak milletin sosyo-kültürel, siyasi ve ekonomik yaşantısından
yaptığı tercihlerine kadar birçok noktanın kolaylıkla aydınlatılmasına katkıda bulunacak önemli
dil malzemeleridir.
Bu çalışmada, Kaygusuz Abdâl‟ın yaklaĢık 200‟ü bulan şiirlerinin yer aldığı divanındaki
Eski Türkçe kelimelere yer verilmiştir. Ele alınan bu kelimelerin ses (~fonetik), şekil (~morfoloji),
köken bilgisi (~etimolojisi) ve anlam bilgisi (~semantik) özellikleri üzerinde durulmuştur. Son
olarak divanda tespit edilen Eski Türkçe eklere yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kaygusuz Abdâl, Alaaddin Gaybî, BektaĢî edebiyatı, Eski Türkçe, Köken Bilgisi

Kaynakça

• .