Hadislerin Tashihi İle İlgili Tirmizî’nin Hocası Buhârî’ye Sorduğu Sorular (Sünen Bağlamında Bir Değerlendirme)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 247 - 269, 23.12.2018

Hüseyin Akyüz

Öz

Özbekistan sınırları içinde bulunan Tirmiz’de doğan
Ebû Îsâ et-Tirmizî (ö. 279/892), 194/810 tarihinde Buhara’da doğan Muhammed b.
İsmâîl el-Buhârî (ö. 256/870)’nin talebesidir. Tirmizî, hadisleri derleme,
tasnif etme, ezberleme ve hadis tenkitçiliği konularında çağının önde gelen
âlimlerden birisi olmuştur. Kuşkusuz onun böylesi bir donanıma sahip olmasında
en büyük katkıyı sağlayan hocası, Hicri 3. Asra damgasını vuran ve o günden
beri gündemden hiçbir zaman düşmeyen Buhârî’dir. Buhârî uzun seyahatleri
sonunda birçok hadis derlemiştir. Bunun yanı sıra cerh ve ta‘dîl ile
ilelü’l-hadis konularında otorite olduğundan dolayı farklı eserler de kaleme
almıştır. Tirmizî, Buhârî’nin bu engin tecrübesinden yararlanmak adına
muhtemelen hocasının kitabına almadığı veyahut bizzat kendisinin ya hocasının
hocalarından ya da farklı hocalardan naklettiği hadislerin sıhhati hakkında ona
sorular sormuştur. İşte bu bildiri, Tirmizî’nin hocasına yönelttiği bu soruları
konu edinmiştir. Bu bağlamda, aşağıdaki sorulara cevaplar aranmıştır: Tirmizî, sorularını
yanıtlayan hocasının görüşlerine itiraz etmiş midir? Yoksa hocasının
kanaatlerini kabul mü etmiştir? Hakkında sıhhat açısından bilgi sahibi olmak
istediği rivayetler kaç tanedir ve bunların konuları nelerdir? Acaba sırf kendi
kanaatlerini teyit etmek için mi sorular sormuştur? Buhârî, öğrencisinin sıhhat
derecesini bilmek istediği rivayetlere eğer “sahih” demişse, bunları
kitaplarına almış mıdır? Tirmizî, hocasının raviler hakkındaki görüşlerini ne
ölçüde benimsemiştir?

Anahtar Kelimeler

Tirmizî, Buhârî, Hadis, Sünen

Kaynakça

• Akgün, Hüseyin. “Tirmizî’nin Kullandığı ‘Hadîsun Garîbun’ Kavramı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/3, (2017): 107-124.Aşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta’dil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 394-401. Ankara: TDV Yayınları, 1993.………………… “Mukaribü'l-Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 125-126. Ankara: TDV Yayınları, 1993.el-Aynî, Bedruddin Ebî Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetu’l-Karî Şerhu Sahihi’l-Buharî. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasil-Arabî, ts.el-Azîmâbâdî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Şemsu’l-Hakk. Ğâyetu’l-Maksûd fi Halli Süneni Ebî Davud. Pakistan: Dâru’t-Tahavî, 1414.el-Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. Delâilu’n-Nübüvve ve Marifetu Ahvali Sahibi’ş-Şerî’a. thk. Abdulmu’ti Kal’acî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1408/1988.………………… Kitâbu’l-Ma‘rifeti’s-Sünen ve’l-Âsâr ani’n-Nebiyyi’l-Muhtâr. thk. Abdulmu’tî Kal’acî. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1412/1991.………………… Sünen, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Mekke: Mektebetu Dâri’l-Bâz, 1414/1994.el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.………………… et-Tarihu’l-Kebîr. thk. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.………………… et-Târîhu’s-Sağîr. thk. Mahmud İbrahim Zayed. Beyrut. Dâru’l-Ma’rife, ts.ed-Dahîl, Yusuf b. Muhammed. Suâlâtu’t-Tirmizî li’l-Buhârî Havle Ehâdîsi fî Câmi’i’t-Tirmizî. Medine: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, 1424/2003.ed-Dârekutnî, Ali b. Ömer. el-İlelü’l-Vâride fi’l-Ehâdîs. thk. Mahfûzürrahman Zeynullah el-Silefî. Riyad: Dâru’t-Taybe, 1405/1985.Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Mesâilü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Ebû Muaz Tarık. Mısır: Mektebetu İbn Teymiye, 1420/1999.………………… Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.Ebu Zehv, Muhammed. Hadîs ve Hadîsçiler. çev. Selman Başaran - M. Ali Sönmez, İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. Maʿrifetü ʿUlûmi’l-Hadîs. thk. es-Seyyid Muazzam Hüseyin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1397/1977.Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. Târîhu Bağdad. thk. Beşşar Avvad Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l- Ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrahim İbn Osman Ebî Bekir el-Kufî. Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdisi ve’l-Âsâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyad: el-Mektebetu’r-Ruşd, 1409.İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddîn Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî - Muhibuddin el-Hâtib. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.………………… Tağlîku’t-Ta’lîk âlâ Sahîhi’l-Buhârî. thk. Saîd Abdurrahman Musa. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1405.………………… Ta’rifu Ehli’t-Takdîs bi Merâtibi’l-Mevsûfîne bi’t-Tedlîs. thk. Âsım b. Abdullâh el-Karyûtî. Ammân: Mektebetü’l-Menâr, 1983.………………… Tehzîbu’t-Tehzîb. Hindistan: Matbaatu Dâireti’l-Meârif, 1326.İbnu’l-Arabî, Ebû Bekir el-Mâlîkî. ‘Arızatu’l-Ahvezî bî Şerhi Sahîhu’t-Tirmizî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.İbnu’l-‘Imâd el-Hanbelî, Ebu’l-Felâh Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbâri Men Zeheb. thk. Mahmud Arnavut. Beyrut: Darü İbn Kesîr, 1406/1986.el-Kâdî, Ebû Tâlib. el-İlelu’t-Tirmizîyyi’l-Kebîr. thk. Subhî es-Sâmerrâî v. dğr. Beyrut: Mektebetü’n-Nahdeti’l-Arabiyye, 1409.Malik b. Enes. el-Muvatta’. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.el-Mubârekfûrî, Ebu’l-Alâ Muhammed b. Abdirrahman b. Abdirrahîm. Tuhfetu’l-Ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî. thk. Abdulvehhâb Abdullatîf. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccac el-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.er-Râmehürmüzî, Ebu Muhammed el-Hasan b. Abdurrahman b. Hallad el-Farisi. el-Muhaddisu’l-Fâsıl Beyne’r-Râvî ve’l-Vâ’î. thk. Muhammed Accâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404.eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah. Neylü’l-Evtâr. thk. Isâmuddîn es-Sabâbitî. Mısır: Dâru’l-Hadîs, 1413/1993.Taş, Mustafa. Buhari’nin Cerh-Ta’dil Metodu. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi, 2016.Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muh. b. Ahmed b. Osman. Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. thk. Ali Muhammed Muavvız - Adil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1382/1963.………………… Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ. thk. Şuayb el-Arnavut v. dğr. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1405/1985.ez-Zerkeşî, Bedruddîn. Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler. trc. Bünyamin Erul. Ankara: Kitâbiyât Yayınevi, 2000.