Searching the Roots of the XVI Century Ottoman Moral Philosophy in the First Age: Family Ethics in Aristotle and Kinalizade Ali

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 203 - 230, 15.12.2017

Süleyman Taşkın

Öz

Abstract

Aristotle, an ancient Greek philosopher who lived
between 384-322 B.C., is considered to be also the founder of moral philosophy
as well as of many other sciences. His thoughts have been influential not only
in Western thought but also in Eastern and especially in Islamic thought.  In this respect, the comparison of Kinalizade
Ali's family ethics thought, an Ottoman philosopher who lived after Aristotle
about two thousand years, with Aristotle's thoughts has given us important
findings about the quality and quantity dimension of this effect as well as its
temporal dimension. Indeed, at the end of our examination, although the both
philosophers had lived in very different time periods and they had great
religious and cultural differences, it was recognized that they have similar
views on many subjects and that Aristotle was the basis of these
considerations.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Kinalizade Ali, Family, Ethics, Home management

XVI. Yüzyıl Osmanlı Ahlak Felsefesinin Köklerini İlkçağ’da Aramak: Aristoteles ve Kınalızâde Ali’de Aile Ahlakı

Öz

Öz

M.Ö. 384-322 yılları arasında yaşamış bir Antik Yunan filozofu olan Aristoteles,
birçok bilimin olduğu gibi ahlak felsefesinin de kurucusu sayılmaktadır. Onun
ortaya koyduğu düşünceler kendisinden sonra sadece Batı düşüncesinde değil,
Doğu ve özellikle İslam düşüncesinde etkili olmuştur. Söz konusu etkinin
varlığı sezilen alanlardan birisi de aile ahlakıdır.  Bu bakımdan Aristoteles’in
düşüncelerinin kendisinden iki bin yıl sonra yaşamış bir Osmanlı filozofu olan
Kınalızâde Ali’nin aile ahlakı düşüncesiyle karşılaştırılması bize bu etkinin
niceliği ve niteliği yanında zamansal boyutu hakkında da önemli
bulgular sağlayacaktır. Nitekim
yaptığımız inceleme sonunda, her iki filozofun da çok farklı bir zaman
diliminde yaşamış olmaları ve aralarında dinî-kültürel büyük farklılıklar
olmasına rağmen birçok konuda benzer görüşlere sahip oldukları ve bu
düşüncelerin temelinde Aristoteles’in olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Kınalızâde Ali, Aile, Ahlak, Ev yönetimi

Kaynakça

• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik (Ethika Nikomakheia). çev. Zeki Özcan. Bursa: Sentez Yayınları, 2014.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2012.
• Aristoteles. Politika. çev. Mete Tunçay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2014.
• Arlene W. Saxonhouse. “Family, Polity & Unity: Aristotle on Socrates' Community of Wives”, Polity, sy. 15 (1982).
• Ateş, Süleyman. Kur’an’a Göre Evlenme Ve Boşanma. İstanbul: Yeni Ufuk Neşriyat, 1998.
• Aydın, Mehmet Akif; Hamidullah, Muhammed. “Köle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26: 237-246. Ankara: TDV Yay., 2002.
• Aydın, Mehmet Şevki. “Kınalızâde Ali Efendiye Göre Kız Çocuklarının Eğitimi”. Osmanlı Dünyasında Bilim Ve Eğitim Milletlerarası Kongresi Tebliğleri. İstanbul: IRCICA, 2001.
• Bayraklı, Bayraktar. İslâm ve Eğitim. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2015.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tedbîrü’l-Menzil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 260-261 Ankara: TDV Yay., 2011.
• Demirkol, Murat. “Ahlâk-ı Alâî’nin Ahlâk Felsefesi Literatürü İçindeki Yeri ve Özgünlüğü”. Eskiyeni. sy. 33 (2016): 51-78.
• Demirkol, Murat. Nasîreddin Tûsî'nin Ahlâk Felsefesine Etkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
• Devvâni, Celâleddin. Ahlâk-ı Celâli. Leknev: Matbaa-i Münşi Nevl-i Kişver, 1334.
• Doğan, Hüseyin. Karakter ve Kişilik Oluşumunda Anne Sütünün Rolu. 2016.
• el-İsfehanî, Ragıp. İnsan/İki Hayat İki Saadet. çev. Mevlüt F. İslamoğlu. İstanbul: Pınar Yayınları, 1996.
• Engin, Nihat. “Köle (Osmanlılar’da Kölelik)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26: 246-248. Ankara: TDV Yay., 2002.
• Gafarov, Anar. Nasîrüddin Tûsî’nin Ahlak Felsefesi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
• Güngör, Erol. Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1998.
• Hançerlioğlu, Orhan. “Krematistik”. Felsefe Ansiklopedisi. 3: 336. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
• Hançerlioğlu, Orhan. “Oikonomia”. Felsefe Ansiklopedisi. 4: 294. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
• Heath, Malcolm. “Aristotle on Natural Slavery”. Phronesis. sy. 53 (2008): 243-270.
• İbn Sînâ. es-Siyâsetü'l-Menziliyye. Abdülemir Z. Şemseddin (Ed.). El-Mezhebü't-Terbevî 'inde İbn Sînâ. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Alemî.
• Kaya, Mahmut. İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. İstanbul: Ekin Yayınları, 1983.
• Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Âlâ’î. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Kınalızâde Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî (Günümüz Türkçesiyle). sad. Murat Demirkol, Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Koç, Bozkurt. “Çocuğun Dini Gelişiminde Rol Model Olarak Anne ve Baba”. Dinî Araştırmalar. sy. 11/31 (2008): 49-60.
• Koç, Mustafa. Giriş (Ahlâk-ı Alâî İçerisinde). İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
• Köse, Ali. “Ahlâk-ı Âlâî’nin İkinci Kitabı İlmü Tedbîri’l-Menzil’de Eğitim”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1998.
• Mâverdi. Edebü’d-Dünyâ ve’d-Dîn. şerh. Muhammed Kerim Racih. Beyrut: İkra Yayınları, 1985.
• Ocak, Hasan. “İslâm Ahlâk Felsefesinde Et-Tedbîru’l-Menzil/Ev İdaresi Kavramı”. Journal of Intercultural and Religious Studies. sy. 6 (2013): 85-118.
• Oktay, Ayşe Sıdıka. Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Orman, Sabri. “İlm-i Tedbîr-i Menzil Oikonomia ve İktisat”. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi 1. Ankara: Aile Araştırma Kurumu, 1992.
• Öztürk, Hüseyin. Kınalızâde Ali Çelebi’de Aile. Ankara: Aile Araştırmaları Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1990.
• Ross, W. D.. Aristoteles. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
• Şengün, Mustafa. “Ahlak Gelişimin Psiko-Sosyal Dinamikleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. sy. 23 (2007): 201-221.
• Toksöz, Hatice. İslâm Düşüncesinde Sevgi Teorileri. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• Toksöz, Hatice. “Osmanlı Klasik Dönem Ahlâk Eserlerinde Çocuk Eğitimi”. Osmanlı Dünyasında Çocuk Olmak. edt. Haşim Şahin-Nurdan Şafak. İstanbul: Dem Yayınları, 2012.
• Turan, İbrahim. “Osmanlı Dönemi Ahlak Kitaplarında Aile Ahlakı: Ahlâk-ı Âlâî Örneği”. Uluslararası Kınalızâde Ailesi Sempozyum Bildiriler Kitabı. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Tûsî, Hâce Nasîruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. tsh. Siyavuş Hoşdıl. Tahran: Müessese-i İntişarat-ı Ferâhânî, 1389.
• Tûsî, Hâce Nasîruddin. Ahlak-ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Yayınları, 2012.
• Ziya, Yusuf. “İstanbul’da Yetişen İlk Filozoflarımızdan Kınalızade Ali Efendinin “Terbiye/Eğitim” Hakkında ki Fikir ve Görüşlerine Bir Bakış”. sad. Mustafa Bulut. Hikmet Yurdu. sy. 8 (2015): 298-299.