Üsküp Sanayi Mektebi (1897-1912)

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 25, 249 - 283, 29.10.2018

Şerif Korkmaz

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.475854

Cited By: 1

Öz

Kimsesiz çocukların topluma kazandırılması için kurulan ıslahhaneler,1868 yılından itibaren sanayi mekteplerine dönüştürülmüştü. Islahhaneler bu şekilde gerçek birer meslekî eğitim kurumu halini almışlardı.1890’lı yıllardan itibaren mevcut sanayi mektepleri iyileştirilmiş ve pek çok vilayette yeni sanayi mektepleri açılmıştı. Bu çalışmada, Kosova vilayetinin önemli bir kültür ve bilim merkezi olan Üsküp şehrinde 1897 yılında açılan sanayi mektebi ele alınmıştır. 

Üsküp Sanayi Mektebi binası üç katlı olup, içerisinde vilayet matbaası, yemekhane ve bir de hamam bulunmaktaydı. Mektebin daimi giderleri için vilayet matbaası,gazhane ve dükkan gelirleri tahsis edilmişti.Mektepte, mürettiblik, litografyacılık, kunduracılık, terzilik, marangozluk ve oymacılık meslekleri öğretiliyordu. Mektep açılırken 107 maddelik ayrıntılı bir yönetmelik hazırlanmıştı. Mektep, Kosova vilayetine bağlı olup,yönetiminden müdürle birlikte, mektep komisyonu ve mektep idare heyeti sorumluydu. Eğitim süresi 5 yıl olan mektepte, yaşları 12-14 arasında yaklaşık 90 Müslüman ve gayrimüslim kimsesiz çocuk mevcuttu. I. Balkan Savaşı’nda Kosova vilayeti işgale uğramış ve on beş yıl faaliyet gösteren mektep kapanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanayi Mektebi, Üsküp, Yetim, Kosova

Kaynakça

• Kaynakça Başbakanlık Osmanlı Arşivi ( BOA) Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), 1122/84115, 1130/84736, 1284/96278, 1299/97357, 1496/112140, 1569/117667, 1605/120349, 1825/136829, 1988/149057, 2123/159211, 2766/207394, 3856/289183 Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi ( DH. MKT). 24/13, 412/08, 488/15, 641/02-30, 729/19, 815/2, 824/36, 1025/34, 1102/54, 1137/30, 1215/29, 2259/99, 2275/61, 2333/22, 2341/118, 2373/13, 2374/105, 2447/132, 2583/52. Dahiliye Nezareti Mütenevvia Evrakı (DH. MTV). 40-2/45, 40-2/61 Dahiliye Nezareti İdare Evrakı ( DH. İD). 26-2-2 Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS).1491/36 Hariciye (HR. TH). 220/7 İrade Maliye (İ.ML). 89/05 İrade Rüsumat (İ.RSM). 22/52 Maarif Mektubi Kalemi (MF. MKT). 365/57, 596/22 Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD). 447/42, 596/32, 1984/05, 1985/04, 1986/10, 2692/16, 3212/37, Rumeli Müfettişliği Sadaret Evrakı (TFR. I.A). 03/201 Rumeli Müfettişliği Kosova Evrakı (TFR I. KV). 07/633, 23/2226, 28/2715, 39/380, 61/6037, 66/6502, 92/9199, 97/9632, 148/14764, 208/20793, 229/22846, 230/22921 Rumeli Müfettişliği Arzuhaller (TFR. I.ŞKT). 4/340, 53/5290. Salnameler Salname-i Vilayet-i Kosova (SVK), 1314 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 7. Def’a, 1318 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 8. Def’a, Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (SNMU), 1319 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 4. Sene; 1321 Sene-i Hicriyesine Mahsus, 6. Sene. Araştırma Eserleri Ahbab, Yakup, Üsküp Sancağı’nın İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapısı ( 1876-1911), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015. Eren, İsmail, “ Kosova Sanayi Mektebi” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 18, 1969, s. 34-38 Ergin, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, C. I-II, Eser Neşriyat, İstanbul, 1977. İnbaşı, Mehmet, “Üsküp”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul, 2012, s. 377-381 Koç, Bekir, “Islahhanelerin Finans Olanakları ve İç İşleyişleri”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.20, S.20, 2006 s.185-196. Koç, Bekir, “Osmanlı Devleti’nde Islahhane ve Sanayi Mekteplerinin Kuruluş Sürecine Dair Bazı Gözlemler”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.7, S.2, 2010, s.199-217. Nazif Hoca, “Üsküp”, Milli Eğitim Bakanlığı, İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul, 1986, s. 22-127. Öztürk, Cemil, “Islahhane”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul, 1999, s.190-191. Salih Asım, Üsküp Tarihi ve Civarı, Üsküp, 1932. Ünlü, Mucize “Kosova Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1877-1912)”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2002. Yazıcı, Nesimi,“Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XLVIII, S.1, 2007, s.1-46. Yıldırım, Mehmet Ali, Tanzimat Döneminde Meslek Okulları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010. Yıldırım, Mehmet Ali, “II. Meşrutiyet Devrinde Vilayet Sanayi Mekteplerini Yeniden Yapılandırma Girişimleri: Vilayat Sanayi Mektepleri Tertibatı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 31, S. 52, 2012, s.135-170.