Vaccine Application on Children: A Current Review

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 34 - 43, 25.01.2018

Seltap Gülcü Sevda Arslan

Öz

Vaccine is now the most effective and economical method known for the protection of the health of individual and public. Vaccine is constitutively the injection of pathogenic organisms as a weakened or dead state to the body. By this way, it is aimed to activate the immune system in our body. Uptill now, several vaccines of many important diseases (hepatitis B, haemophilus influenza type b, conjugated pneumococcal, hepatitis A, chickenpox, pemphigus, diphtheria, tetanus, measles, rubella, mumps, tuberculosis) have been applied within politics of World Health Organization (WHO) in many countries. In parallel with WHO, Turkey has started “Extended Immunization Program” too. Due to vaccination policy of Turkish government, the vaccination speed has reached 97% in 2015. Furthermore it has been updating according to different public events such as pilgrimage, tourism and refugees from different countries. Recently, it has been speculated that vaccines can cause otism, attention disorder, hyperactivity, neurological diseases, inflammatory intestine disease and some immune system disease. And these claims provoke the anti-vaccination campaigns. Whereas, there is still an uncertainty due to contradictory data about this speculation. In conclusion, vaccine, importance of vaccination and anti-vaccination campaigns were discussed in this review.

Anahtar Kelimeler

Vaccine, child, health

Çocuklarda Aşı Uygulamaları: Güncel Bir Gözden Geçirme

Öz

Aşı günümüzde birey ve toplum sağlığının korunması için bilinen en etkili ve ekonomik yöntemdir. Temel olarak patojen organizmaların zayıflatılmış ya da ölü bir şekilde vücuda verilmesidir. Bu şekilde vücudumuzdaki immün sistemin aktif hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Şimdiye kadar boğmaca, çocuk felci, difteri, hemofilus influenza tip b, hepatit A, hepatit B, kabakulak, kızamık, kızamıkçık, konjuge pnömokok, suçiçeği, tetanoz, tüberküloz gibi pek çok önemli hastalığın aşısı, Dünya Sağlık Örgütünün belirlediği politikalar ile pek çok ülkede başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Türkiye’de de Dünya Sağlık Örgütünün politikalarına paralel olarak “Genişletilmiş Bağışıklama Programı” başlatılmıştır. Devlet politikası haline getirilen aşılama çalışmaları sayesinde 2015 yılında aşılanma hızımız %97’ye ulaşmıştır. Bununla beraber “Genişletilmiş Bağışıklama Programı” hac ve umre ziyaretleri, turizm faaliyetleri, komşu ülkelerden gelen mülteci akını gibi farklı olaylara göre de sürekli güncellemektedir.  Son yıllarda aşıların otizim, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozuklukları, nörolojik hastalıklar, enflamatuvar bağırsak hastalıkları ve bazı bağışıklık sistemi hastalıklarına neden olduğuna yönelik iddialar bulunmaktadır. Bu durum aşı karşıtı kampanyaları gündeme getirmiştir. Ancak bilimsel bulguların birbiri ile çelişmesinden dolayı bu konuda halen bir belirsizlik vardır. Bu derlemede aşılar, aşılamanın önemi ve aşı karşıtı kampanyalar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

aşı, çocuk, sağlık

Kaynakça

• 1. Arısoy ES, Çiftçi E, Hacımustafaoğlu M, Kara A, Kuyucu N, Somer A, et al. Clinical practical recommendations for Turkish national vaccination schedule for previously healthy children (National Vaccination Schedule) and vaccines not ıncluded in the schedule. J Pediatr Inf. 2015 ; 9: 1-11.
• 2. WHO/UNICEF [Internet]. Global Immunization Data, July 2014 [Updated: 2013; Cited: 2016 Dec 16] Available from: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/global_immunization_data.pdf?ua=1
• 3. T.C. Sağlık Bakanlığı: Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi 2009/17 [Internet]. Ankara 2011. [ Son güncelleme tarihi: Ekim 2011; Erişim tarihi: 13 Mart 2017] Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11137/genisletilmis-bagisiklama-programi-genelgesi-2009.html
• 4. Pittet LF, Posfay‐Barbe KM. Immunization in transplantation: review of the recent literature. Curr Opin Organ Transplant. 2013; 18(5): 543-8.
• 5. World Health Organization [Internet]. Media Centre. Immunization Coverage. Fact sheet [Updated: 2016 Sep; Cited: 2016 Nov 17] Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs378/en/
• 6. UNICEF Immunization Facts And Figures[Internet]. [Updated: 2013; Cited: 2016 Dec 16] Available from: https://www.unicef.org/immunization/files/UNICEF_Key_facts_and_figures_on_Immunization_April_2013(1).pdf
• 7. Atasever M. Türkiye sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sağlık harcamalarının analizi 2002-2013 dönemi. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Yayınevi; 2014.
• 8. Ayçiçek A. Şanlıurfa kırsal alanında 2-23 aylık çocukların aşılanma hızları. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2004; 47(3): 183-188.
• 9. T.C. Sağlık Bakanlığı: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2013; Erişim tarihi: 10 Mart 2017] Erişim adresi: http://docplayer.biz.tr/3901174-Asi-ile-onlenebilir-hastaliklar-daire-baskanligi.html
• 10. Özkan S, Ceylan M. Ulusal aşı çalıştayı. I; 27-29 Mart 2014; Ankara. 2014.
• 11. Akova M, Oder BE, Ergönül Ö, Ruacan Ş, Türker K. Bilim Akademisinin Aşılama ile İlgili Görüşü[Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2015; Erişim tarihi: 10 Şubat 2017] Erişim adresi: file:///C:/Users/Serkan%20Tas/Downloads/BilimAkademisiAsiDuyurusu.pdf 12. T.C. İç İşleri Bakanlığı: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Kitlesel Akınlar [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2 Şubat 2015; Erişim tarihi: 28 Aralık 2016] Erişim adresi: http://www.goc.gov.tr/icerik6/kitlesel-akinlar_409_558_559_icerik
• 13. T.C. İç İşleri Bakanlığı: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Geçici Koruma [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 19 Haziran 2017; Erişim tarihi: 28 Haziran 2017] Erişim adresi: http://www.goc.gov.tr/icerik6/gecici-koruma_363_378_4713_icerik
• 14. Centers for Disease Control [Internet].Famine-Affected, Refugee, and Displaced Populations: Recommendations for Public Health İssues. [Updated: 2001; Cited: 2016 Dec 16] Available from: https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00019261.htm 12
• 15. Özpınar E. Suriye Krizi Türkiye’de Halk Sağlığını Nasıl Etkiliyor?. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. Politika Notu; 2016. 1- 8.
• 16. Global Polio Eradication Initiative [Internet]. [Updated: 2016; Cited: 2016 Dec 28] Available http://www.polioeradication.org/Keycountries.aspx
• 17. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA).2014; Ankara. 176.
• 18. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu 2015 Faliyet Raporu[Internet] [ Son güncelleme tarihi: 2015; Erişim tarihi: 10 Mart 2017] Erişim adresi: https://www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/strateji_db/dokumanlar/faaliyet_raporu/THSK_2015_Faaliyet_Raporu.pdf
• 19. Akşit S. Aşılarla ilgili genel kurallar. Klinik Gelişim. 2012; 25: 4-11.
• 20. CDC. General recommendations on ımmunization. Recommendations of the advisory committee on ımmunization practices (ACIP). MMWR 1994;43(RR-1):1-38.
• 21. Türkiye enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanlık derneği , editör. Erişkin bağışıklama rehberi, 2. Baskı. İstanbul: Arvin Yayınevi; 2016.
• 22. Baysal SU, Şahin F, Kondolot M, Gökçay G, Beyazova U, Gür E, ve ark. Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarında Tanı ve Tedavi Kılavuzları (2) [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2014; Erişim tarihi: 18 Şubat 2017] Erişim adresi: http://millipediatri.org.tr/Uploads/EditorImages/files/kilavuz-2.pdf
• 23. T.C. Sağlık Bakanlığı; Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2014; Erişim tarihi: 20 Mart 2017] Erişim adresi: https://www.gsksaglik.com/tedavi-alanlari/tr/asilar/asi-takvimi/saglik-bakanligi-asi-takvimi.html
• 24. World Health Organization [Internet]. Promoting the Health of Young People in Custody. Regional Office For Europe 2003. [Updated: 2003; Cited: 2017 May 16] Available http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/99015/e81703.pdf 25. Gür E. Adolesanlarda bağışıklama ve önemi. Klinik Gelişim. 2012;25: 12-15
• 26. Hacımustafaoğlu M. Aşılamada Özel Durumlar ve Kesintili Aşılamada Aşı Takvimi [Internet]. [ Son güncelleme tarihi: 2015; Erişim tarihi: 18 Nisan 2017] Erişim adresi: file:///C:/Users/Serkan%20Tas/Downloads/ATakvimi_GenelBak_drmustafahacmustafaolu%20(5).pdf 27. Şahin F. BCG ve yeni tuberküloz aşıları. Türkiye klinikleri Pediatri Dergisi. 2004; 9:954-959.
• 28. William L. Atkinson, Larry K. Pickering, Benjamin Schwartz, Bruce G. Weniger, John K. Iskander, John C. Watson. General recommendations on immunization. Recommendations of the advisory committee on immunization practices (acip) and the american academy of family physicians (AAFP). MMWR. 2002; 51; 1-36 (RR02)
• 29. World Health Organization [Internet]. Global Tuberculosis Report. [Updated: 2016; Cited: 2016 Dec 28] Available from: http://www.who.int/tb/publications/global_report/gtbr2016_executive_summary.pdf
• 30. T.C. Sağlık Bakanlığı; Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Aşı ile Önlenebilir İnvaziv Bakteriyel Hastalıklar Sürveyansı Genelgesi 2016\23 [Internet]. Ankara 2016. [ Son güncelleme tarihi: Aralık 2016; Erişim tarihi: 23 Mart 2017] Erişim adresi: http://www.thsk.gov.tr/dosya/mevzuat/genelge/Asi_Ile_Onlenebilir_invaziv_Bakteriyel_Hastaliklar_Ustyazi_ful.pdf
• 31. World Health Organization [Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals. Diphtheria. [Updated: 2015 August 14; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/immunization/diseases/diphtheria/en/
• 32. WHO/UNICEF Estimates of National Immunization Coverage [Internet]. Progress and Challenges with Achieving Universal Immunization Coverage: 2015 Estimates of Immunization Coverage. (Data as of July 2016). [Updated: July 2016; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/who-immuniz-2015.pdf
• 33. World Health Organization [Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals Haemophilus influenzae type b (Hib). [[Updated: 2016 Octaber 6; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/immunization/diseases/hib/en/
• 34. World Health Organization[Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals. Haemophilus influenzae type b (Hib). [Updated: 2014 January 23; Cited: 2017 Feb 3] Available from: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/sentinel/Hib/en/
• 35. World Health Organization[Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals. Poliomyelitis. [Updated: 2017 Feb 9; Cited: 2017 Marc 17] Available from: http://www.who.int/immunization/diseases/poliomyelitis/en/
• 36. Immunization Action Coalition[Internet]. Vaccine Information Statements. Polio Vaccine. [Updated: 2016 Dec 5; Cited: 2017 Apr 15] Available from: http://www.immunize.org/vis/polio_opv.pdf erişim tarihi 29.12.2016
• 37. Mengüç Y. 6-24 Ay Arasındaki çocuklarda aşılanma oranları ve ailelerin sosyodemografik verileri [Tıpta Uzmanlık Tezi] İstanbul: Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği; 2007.
• 38. Taylan M. Pnömokok aşıları. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi. 2014; 2 (1): 98-105.
• 39. World Health Organization [Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals. Pneumococcal disease. [Updated: 2014 Sep 29; Cited: 2016 Sep 10] Available from: http://www.who.int/immunization/diseases/pneumococcal/en/
• 40. Jefferson T, Price D, Demicheli V, Bianco E. European research program for improved vaccine safety surveillance (EUSAFEVAC) project. Unintended events following immunization with MMR: a systematic review. Vaccine. 2003; 21(25-26): 3954-3960
• 41. Gür E. Adolesanlarda aşılama; difteri-boğmaca-tetanoz, kızamık-kızamıkçık-kabakulak ve suçiçeği aşıları. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp eğitimi etkinlikleri, Adolesan sağlığı II sempozyum dizisi; 2008; İstanbul; 63: 85-88.
• 42. World Health Organization [Internet]. Media centre: Measles. [Updated: 2017 March ; Cited: 2017 Aprıl 10] Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs286/en/
• 43. Çokuğraş Ç. F. Adolesan çağında A ve B Hepatitinde Aşılama. Editörler; Adolesan Sağlığı Derneği, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi Anabilim Dalı ve Sürekli Tıp Eğitimi Komisyonu. Adolesan Sağlığı II Sempozyum dizisi; 2008; İstanbul; 63: 89-94.
• 44. Zuckerman JW. Protective efficacy, immunotherapeutic potential, and safety of hepatitis B vaccines. J Med Virol. 2006; 78:169-177.
• 45. Banatvala J, Van Damme P, Van Hattum J. Boosters for hepatitis B. European Consensus Group on Hepatitis B Immunity. Lancet. 2000;356:337-338.
• 46. World Health Organization [Internet]. Immunization, Vaccines and Biologicals. Global immunization coverage sustained in the past five years. Geneva 2016. [Updated: 2016 July 15; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/immunization/newsroom/press/immunization_coverage_july_2016/en/
• 47. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye halk sağlığı kurumu; 28 Temmuz Dünya Hepatit Günü [Internet]. Ankara 2016. [ Son güncelleme tarihi: Temmuz 2016; Erişim tarihi: 25 Aralık 2016] Erişim adresi: http://www.thsk.gov.tr/guncel/haberler/201-asi-ile-onlenebilir-hastaliklar-daire-baskanligi-haberler/28-temmuz-dunya-hepatit-gunu.html?highlight=YTozOntpOjA7czo3OiJoZXBhdGl0IjtpOjE7czoxOiJiIjtpOjI7czo5OiJoZXBhdGl0IGIiO30=
• 48. Avcı HH, Selçuk EB, Pehlivan E, Elbe H. Implementation of a new vaccine in Turkey: Hepatitis A, REVIEW. Euras J Fam Med.2014; 3(1):9-14.
• 49. World Health Organization [Internet]. World Hepatitis Day 2015 to focus on prevention. HIV/AIDS. [Updated: 2015 July; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/hiv/mediacentre/news/whd2015_preventhepatitis/en/
• 50. World Health Organization [Internet]. Media Centre. Hepatitis A. [Updated: 2016 July; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs328/en/
• 51. AAP. Prevention of Rotavirus Disease: Guidelines for use of rotavirus vaccine. American Academy of Pediatrics Committee on Infectious Diseases. Pediatrics. 2007; 119(1): 171-82.
• 52. World Health Organization Immunization [Internet]. Vaccines and Biologicals. Rotavirus. [Updated: 2016 Jun 3; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://www.who.int/immunization/diseases/rotavirus/en/
• 53. Yakut Hİ, Çetinkaya N. HPV Infection during adolescence and Hpv vaccination. The Journal of Gynecology - Obstetrics and Neonatology. 2013;10(39):1627- 1629.
• 54. Walboomers JM, Jacobs MV, Manos MM, et al. Human papillomavirus is a necessary cause of invasive cervical cancer worldwide. J Pathol. 1999; 189 (1): 12-19.
• 55. Schwarz TF, Huang LM, Medina DM, et al. Fouryear follow-up of the immunogenicity and safety of the HPV-16/18 AS04-adjuvanted vaccine when administered to adolescent girls aged 10-14 years. J Adolesc Health. 2012;50 (2):187-194.
• 56. European Centre for Disease Prevention and Control. Introduction of HPV vaccines in EU countries – an update. Stockholm.2012.
• 57. Ocaktan ME. HPV aşıları ve Türkiye açısından bir değerlendirme. Toplum ve Hekim. 2012;27 (2): 118-134.
• 58. WHO/ICO HPV Information Centre [Internet]. Human Papillomavirus and Related Cancers. Summary report update [Updated: 2010 Jun 22; Cited: 2016 Dec 17] Available from: http://screening.iarc.fr/doc/Human%20Papillomavirus%20and%20Related%20Cancers.pdf
• 59. Fairley CK, Donovan B. What can surveillance of genital warts tell us?. Sexial Health. 2010;7:325-327.
• 60. Bülbül S, Yalçın S, Araz NÇ, Turgut M, Ekici İ, Doğan A ve ark. Anadolu’da 0-15 yaş çocuk annelerinin rahim ağzı kanseri ve human papilloma virüs aşılaması hakkındaki düşünceleri. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi. 2013;2: 73-78.
• 61. Arvas A. Aşılamada yapılan hatalar. Türk Pediatri Arşivi. 2004; 39: 9- 13.
• 62. Pickering LK, Baker CJ, Kimberlin DW, Long SS, editors. In: Red Book 2012 Report of the Committee on Infectious Diseases. American Academy of Pediatrics. 2012; 74-90.
• 63. Arvas A. İmmün baskılanması olan hastaların aşılanması. Türk Pediatric Arşivi. 2014;49:181-5
• 64. Kara A. İmmün yetmezlikte aktif aşılama. Klinik Gelişim. 2012; 25: 40-43.
• 65. Kroger AT, Sumaya CV, Pickering LK, Atkinson WL. General recom-mendations on immunization: recommendations of the Ad¬visory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep. 2011; 60: 1-64
• 66. Esposito S, Mastrolia MV, Prada E, Pietrasanta C, Principi N. Vaccine administration in children with chronic kidney disease. Vaccine. 2014; 32 (49): 6601–6606.
• 67. Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) Transplant Work Group. KDIGO clinical practice guideline for the care of kidney transplant recipients. American Journal of Transplantation. 2009; 9(3): 1–157.
• 68. Bursa O, Sezer E, Can Ö, Ünalır MO. Güvenli ve kişisel aşı bilgi sistemi. 6. Uluslararasi Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı; 20-21 Eylül 2013; Ankara.2013.
• 69. Ünalır E, Ünalır MO, Şengonca H, Vardar F. Ulusal aşı bilgi sistemi: Bir durum değerlendirmesi ve yaklaşım önerisi. Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri;10 - 12 Şubat 2010;Muğla.2010.
• 70. Ünalır MO, Ünalır E, Can Ö, Şengonca H. Ulusal aşı bilgi sistemi: ontoloji tabanlı sağlık bilgi sistemi. Türkiye Bilişim Vakfi Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi. 2011; 4(4).
• 71. VAERS: Vaccine Adverse Event Reporting System [Internet]. [Updated: 2016 january 21 ; Cited: 2016 jul 14] Available from: http://vaers.hhs.gov/index
• 72. T.C. Sağlık Bakanlığı: Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Aşı Sonrası İstenmeyen Etkiler (ASİE) Genelgesi GENELGE 2009/18 [Internet]. Ankara 2016. [ Son güncelleme tarihi: 13 Mart 2016; Erişim tarihi: 23 Mart 2017] Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11136/asi-sonrasi-istenmeyen-etkiler-genelgesi-2009.html
• 73. Fritsche PJ, Helbling A , Ballmer-Weber BK. Vaccine hypersensitivity – update and overview. SWISS MED WKLY. 2010; 140(17–18):238–246.
• 74. Bohlke, K, Davis, RL, Marcy SM, Braun MM, DeStefano F, Black SB, et al. Risk of anaphylaxis after vaccination of children and adolescents. PEDIATRICS. 2003; 112 (4): 815-820.
• 75. Yalçın I. Aşıların yan etkisi. Güncel Pediatri. 2005;3:116-117.
• 76. Wakefield AJ, Murch S, Anthony A, Linnell J, Casson DM, Malik M, Berelowitz M, Dhillon AP, Thomson MA, Harvey P, Valentine A, Davies SE, Walker-Smith JA. Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children. Lancet. 1998; (9103): 351:637.
• 77. Uhlmann V, Martin CM, Sheils O, Pilkington L, Silva I, Killalea A, et al. Potential viral pathogenic mechanism for new variant inflammatory bowel disease. Mol Pathol. 2002; 55:84-90.
• 78. Kata A. A postmodern Pandora’s box: anti-vaccination misinformation on the internet, Vaccine. 2010; 28 (7):1709-1716.
• 79. Christensen DL, Baio J, Braun KVN, Bilder D, Charles J, Constantino JN, et al. Prevalence and characteristics of autism spectrum disorder among children aged 8 years — autism and developmental disabilities monitoring network, 11 Sites, United States, 2012. MMWR Surveillance Summaries. 2016; 65(3):1–23.
• 80. Dales L, Hamer SJ, Smith NJ. Time trendsin autism and in MMR immunization coverage in California. JAMA. 2001; 285 (9): 1183-1185.
• 81. Hornig M, Briese T, Buie T, Bauman ML, Lauwers G, Siemetzki U,et al. lack of association between measles virus vaccine and autism with Enteropathy: A Case-Control Study. PLOS ONE. 2008; 3(9): e3140.
• 82. Taylor B, Miller E, Lingam R, Andrews N, Simmons A, Stowe J. Measles, mumps, and rubella vaccination and bowel problems or developmental regression in children with autism: population study. BMJ. 2002; 324: 393–396.
• 83. Fombonne E. and Chakrabarti S. No Evidence for A New Variant of Measles-mumps-rubella–Induced autism. PEDIATRICS. 2001; 108 (4): 1-8.
• 84. Hviit A, Stelfeld M, Wohlfahrt J. Melby M.Association between thiomersal containing vaccine autism. JAMa. 2003; 290(13): 1763-1766.
• 85. World Health Organization. Guidelines on regulatory expectations related to the elimination, reduction or replacement of thiomersal in vaccines. WHO Technical Report Series. 2004; 926: 95-102.
• 86. Yalçin SS, Gümüc A, Yurdakök K., (2008). Prophylactic use of acetaminophen in children vaccinated with diphtheria-tetanus-pertussis. World J Pediatr. 2008; 4(2):127-9.
• 87. Prymulave R, Siegrist CA, Chlibek R, Zemlickova H, Vackova M, Smetana J, et al. Effect of prophylactic paracetamol administration at time of vaccination on febrile reactions and antibody responses in children: Two open-label, randomised controlled trials. Lancet. 2009; 374(9698):1339-1350.
• 88. Uhari M, Hietala J, Viljanen MK. Effect of prophylactic acetaminophen administration on reaction to DTP vaccination. Acta Paediatr Scand. 1988; 77: 747-751.
• 89. Long SS, Deforest A, Smith DG, Lázaro C, Wassilak GF. Longitudinal study of adverse reactions following diphtheria-tetanus-pertussis vaccine in infancy. Pediatrics. 1990; 85(3): 294-302.
• 90. Manley J, Taddio A. Acetaminophen and ibuprofen for prevention of adverse reactions associated with childhood immunization. Ann Pharmacother. 2007; 41: 1227-1232.