Eleştirel Düşünmeyi Destekleyen Öğretmen Eğitimi Program Geliştirme Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 76, 165 - 186, 31.07.2018

Sahika Unlu

Öz

Problem Durumu: Düşünme insanoğluna ait ve onu diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliktir. Ancak insanoğlunun bu özelliği iyi düşünen bireyler olmaları için yeterli değildir. İdeal olan düşünme biçiminde beynimiz iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış olan hakkında bir sonuca ulaşırken birtakım düşünme süreçlerini kullanmaktadır. Eleştirel düşünme de karmaşık düşünme süreçlerini kapsayan bir üst düzey düşünme biçimidir. 21.yy’da her alanda maruz kaldığımız yoğun bilgi akışı karsısında bu yöntemin dayandığı doğru olan bilgiye ulaşmada isteklilik, bilginin doğruluğunun ve güvenirliğinin sorgulanması, verileri ve göstergeleri doğru okuma, kanıtlara dayandırma, doğru soruları sorma gibi eleştirel düşünmenin tüm göstergelerini kullanarak aklın rehberliğinde karar vermek için zorunlu hale gelmiştir. Eleştirel düşünmenin dayandığı bu sorgulama sureci basta Psikoloji, Felsefe ve Eğitim olmak üzere farklı disiplin alanı uzmanlarının yoğun ilgisini çekerek bir çalışma alanı haline gelmesine neden olmuştur. Alanda yapılan uzun tartışmalar sonucunda uzmanların eleştirel düşünme tanımının becerilerden, tutumlardan ve eğilimlerden oluştuğu konusunda hemfikir olmaları eleştirel düşünmenin öğretilebilir olduğu görüşünü de ortaya çıkarmıştır. Alanda yapılan deneysel çalışmalar da, her düzeydeki öğrenme surecinde eleştirel düşünme eğitimlerinin öğrenciler üzerinde olumlu etkisi olduğu sonuçlarını ortaya koyarak bu görüşü desteklemiştir. Peki bu süreci kim ya da kimler yönlendirecektir? Öğretmen öğretim sürecindeki en önemli aktörlerden biri olduğundan öğrenciler için birincil konumdaki rol modedir. En önemli rolün öğretmene ait olması ile araştırmacıların üzerinde düşündükleri meydan okuyucu bir diğer soru da “Nasıl bir öğretmen?” sorusu olmuştur. Öğretmen sadece bilgiyi aktaran değil; tavır ve davranışlarıyla öğrencilere örnek olandır. Eleştirel düşünme alan uzmanları ancak iyi düşünebilen öğretmenlerin örnek rol modeller olarak iyi düşünebilen bireyler yetiştirebileceğini, bunun da alanda iyi yetişmiş, bilgili ve deneyimli öğretmenler tarafından sağlanabileceğine dikkat çekmektedirler. Türkiye’ de alınan politika

184 Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186

kararlarında; eleştirel düşünme, eleştirel düşünme eğitim-öğretimi ve eleştirel düşünen öğretmen yetiştirmenin önemine yer verilmiştir. Ancak uygulamada yeterli ve etkili girişimlerin olmadığı, alınan ulusal ve uluslararası sonuçlarda hâlâ oğretmen yeterliği konusunun tartışıldığı görülmektedir. Bu sebeple, öğretmenlerin eleştirel düşünmelerini destekleyecek bir eğitim programının tasarlanması öğretmenlerin hem birer eleştirel düşünür olarak gelişimlerinin desteklenmesinde hem de eleştirel düşünen bir toplum yaratılması sürecinde atılan önemli adımlardan biri olacaktır.

Araştırmanın Amacı: Uluslararası eğitim araştırmalarında eleştirel düşünen bireylerin varlığı modern eğitim sistemlerine sahip ülkelerin en önemli eğitim çıktıları arasında gösterilirken, okul öncesinden yükseköğretim kademesine kadar tüm branşlardaki öğretmenlerin nitelikleri sürekli sorgulanmaktadır. Özellikle temel becerilerin öğrencilere kazandırılmasında ilköğretim kademesi ön plana çıkmaktadır. Eleştirel düşünebilen bireylerin yetiştirilmesinde gerekli olan eleştirel düşünen ve sınıf ortamında davranışları ile eleştirel düşünmeyi destekleyen öğretmenlerin varlığıdır. Türkiye’de uygulamadaki öğretim programlarının önemli çıktılarından birisi eleştirel düşünebilen öğrencilerdir. Ancak, program uygulayıcısı olan öğretmenlerin çoğunluğu bu yeterliliğe sahip olmadıkları gibi eleştirel düşünmelerini desteklemek amacıyla bir öğretmen eğitim programı da mevcut değildir. Bu alandaki ihtiyacı gidermek amacıyla yapılan bu arastırmanın amacı, ilköğretim öğretmenlerinin eleştirel düşünmeyi destekleyen davranışlarına yönelik bir eğitim programı hazırlamak ve yansıtıcı değerlendirmesini yapmaktır.

Araştırmanın Yöntemi: Araştırma, bir program geliştirme modeli olan “Taba-Tyler Modeli” doğrultusunda şekillendirilmiştir. Bu modelin hedefleri, verimlilik ve uygulanabilirlik açısından en iyi duruma getirilmiş eğitsel tasarım ve programlar ortaya koymaktır. Bu araştırmada da alandaki ihtiyaca yönelik yeni bir eğitim programı tasarlandığından Taba-Tyler Model’inin kullanılması tercih edilmiştir. Araştırmada, amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır.

Araştırmanın Bulguları, Sonuçları ve Öneriler: Araştırma sonucunda ortaya konan “Eleştirel Düşünmeyi Destekleyen Öğretmen Eğitim Program Taslağı [EDDÖEPT]’da beş tema altında (açıklık, bilginin doğruluğunun güvenirliğinin sorgulanması, açık fikirlilik, neden- kanıt arama ve üst düzey soru sorma) 12 kazanım yer almaktadır. Taslağın uygulanması 15 ders saatini gerektirmektedir. Yansıtıcı değerlendirme sonucunda taslak programın kazanımları, içeriği, öğrenme yasantıları ve ölçme değerlendirme boyutları kendi içlerinde tutarlı ve programın genel amacına uygun bulunmuştur. Eleştirel düşünme eğitiminin tüm eğitim kademelerini kapsayan bir süreç olmasından dolayı EDDÖEP’nin farklı eğitim kademelerindeki öğretmenler için de geliştirilmesi önerilmektedir

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme öğretimi, öğretmen davranışları, öğretmen eğitimi

Curriculum Development Study for Teacher Education Supporting Critical Thinking

Öz

Purpose: The existence of teachers who think critically and reflect this in their profession is an attribute that should not be abandoned in the process of generating a free, critical thinking, and democratic society. Teachers are the most important role models students have in shaping their behavior in all environments. Therefore, it is necessary for teachers to possess the skills of the new era, and the continuity and support of their professional development is fundamental. One of the foremost objectives of the education programs in Turkey is providing students with critical thinking ability. However, a teacher education program intended to support critical thinking in teachers, the executors of the program, is not available. The purpose of this study is to develop an educational program intended for primary education teachers that supports critical thinking and makes reflective evaluations. Research Methods: This research used the "Taba-Tyler Model," a curriculum development model. This research method was selected because a new education program is designed in this study. Findings: In the “Draft Supporting Critical Thinking Curriculum” that was formed as a result of the research, 12 objectives are presented under five themes (open-mindedness, questioning of the accuracy and reliability of information, reason-evidence seeking, openness, asking high-level questions). The application of the draft requires 15 hours. As a result of the reflective evaluation, the objectives and content of the draft program were found to be relevant regarding the learning experiences and the purposes of assessment and evaluation were consistent within themselves. Implications for Research and Practice: It is proposed that “Supporting Critical Thinking Curriculum” be developed for teachers working at different levels of education, because critical thinking education is a process that involves all levels of education.

Anahtar Kelimeler

Teaching critical thinking, teacher training, teacher behaviors, reflective assessment

Kaynakça

• Alkın-Sahin, S., & Gozutok, F. (2013, Ekim). Elestirel dusunmeyi destekleyen ogretmen davranısları envanteri (EDDODE): Gelistirilmesi ve uygulanması. [Critical Thinking Supportive Teacher Behaviors Inventory (CTSTBI): Its Development and Application]. Eğitim Bilimleri Arastırmaları Dergisi-Journal of Educational Science Reseaarch, 3(2), 223-254.
• Ashton, P. (1988). Teaching higher-order thinking and content: An essential ingredient in teacher preparation. Ashton, Gainesville, FL: University of Florida.
• Aybek, B. (2006). Konu ve beceri temelli elestirel dusunme ogretiminin ogretmen adaylarının elestirel dusunme eğilimi ve duzeyine etkisi [Effect of subject and skill-based critical thinking teaching on the tendency and level of critical thinking of teacher candidates] (Doctoral dissertation). Cukurova Universitesi, Sosyal Bilimler
• Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186 179 Enstitusu, Adana. Retrieved December 3, 2014 from, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Battal, N. (2008). Elestirel dusunme [Critical thinking]. Retrieved, May 14, 2014 from http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/840/file/elestirel%20dusunme.doc.
• Beyer, B. (1987). Practical strategies for the teaching of thinking. Boston: Allyn and Bacon, INC. Boonjeam W., Tesaputa K., & Sri-ampai A (2017). Program development for primary school teachers’ critical thinking. International Education
• Studies, 10(2), 131-138. Retrieved October 12, 2017 from http://www.ccsenet.org/journal/index.php/ies/article/view/62188/35760
• Cave, L. M. (1993). The relationship of teacher behaviors and characteristics to critical thinking skills among middle-level student (Doctoral dissetation) Available from ProQuest Dissertations and Theses datebase. (UMI No. 1278952).
• Critical Thinking Skills and Teacher Education. ERIC Digest 3-88 (1988). ERIC Clearinghouseon Teacher Education Washington D.C: ERIC Document Reproduction Service No: ED297003. Retrieved 10 March, 2017 from https://www.ericdigests.org/pre-929/critical.htm
• Cekic, S. ( 2007). Matematik ogretmenligi lisans ogrencilerinin elestirel dusunme gucu duzeylerinin bazı degiskenlere gore incelenmesi [Examining the critical thinking power of undergraduate students of mathematics teachers according to some variables]. (Unpublished master's thesis). Dokuz Eylul Universitesi, Egitim Bilimleri Enstitusu, İzmir. Retrieved 4 June, 2014 from
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Cıkrıkcı, N. (1996) Elestirel dusunme: Bir olçme aracı ve bir arastırma [Critical thinking: A measurement tool and a research] 3. Ulusal Psikolojik Danısma ve Rehberlik Kongresi. Adana: Çukurova Universitesi. 208-216.
• De Bono, E. (2007). How to have creative ideas: 62 exercises to develop the mind. Random House.
• Demirci, C. (2002). Elestirel dusunme [Critical thinking]. Retrieved 28 Febuary, 2015 from http://www.epo.hacettepe.edu.tr/eleman/yayınlar/elestirel-dusunme.doc.
• Demirel, O. (2012). Kuramdan uygulamaya egitimde program gelistirme. [Curriculum development from theory to practice]. Ankara: Pegem Akademi.
• Dewey, J. (1910). How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educational process. Lexington,Boston: MA: Heath. Doganay, A. (2001). Yaratıcı ogrenme [Creative learning]. A. Simsek (Ed.), Sınıfta demokrasi (Democracy in the class) (2nd ed.) (pp. 50-89). Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
• Doganay, A., & Sarı, M. (2012). Dusunme Dostu Sınıf Olçegi (DDSO) gelistirme calısması [A study of developing the Thinking-Friendly Classroom Scale (TFCS)]. İlkogretim Online, 11, 1, 214-229.
• Ennis, R. (1985). Goals for critical thinking curriculum. Developing minds: A resource book for teaching thinking. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development, 68-72.
• Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assessment. Theory Into Practice, 3(32), 179-186.
• Erdamar, G. K., & Alpan, G. B. (2017). Elestirel dusunme algısı: Lise ogretmenleri uzerine bir arastırma [The perception on crıtıcal thınkıng: A study on high school teachers] Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 787-800. 180 Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186
• Facione, P. A., & Facione, N. C. (1998). The california critical thinking dispositions inventory. California: Academic Press. Retrieved 2 May, 2015 from http://www.insightassessment
• Fisher, A. (2001). Critical thinking: An introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
• Glaser, R. (1983). Education and thinking: The rol of knowledge, learning research and development . Pennsylvania: Center University of Pittsburgh.
• Gundogdu, H. (2009). Elestirel dusunme ve elestirel dusunme ogretimine dair bazı yanılgılar [Critical thinking and some misperceptions on teaching critical thinking ] . Celal Bayar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 7(1), 57-74.
• Gurkaynak, İ., Ustel, F., & Gulgoz, S. (2008). Elestirel dusunme (Guncellenmis Baskı) [Critical Thinking (Updated Edition)].İstanbul: Eğitim Reformu Girisimi Yayınları.
• Gozutok, F. D. (2007). Ogretim ilke ve yontemleri [Teaching principles and methods]. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Has, E. (2012). Gazi Universitesi Fransız Dili Egitimi Anabilim Dalı ogrencilerinin elestirel dusunme eğilimleri uzerine bir çalısma [Gazi University French Language Education A study on the tendency of students of the Department of Education to think critically] (Unpublished master's thesis). Gazi Universitesi, Egitim Bilimleri Enstitusu. Ankara. Retrieved 12 October, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Halpern, D. F. (2004). Thoughts and knowledge: An introduction to critical thinking. New Jersey- London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Kaloc, R. (2005). Orta oğretim kurumu ogrencilerinin elestirel dusunme becerileri ve elestirel dusunme becerilerini etkileyen etmenler [Critical thinking skills of secondary school students and factors affecting critical thinking skills]. (Unpublished master's thesis). Gazi Universitesi Eğitim Bilimleri Enstitusu, Ankara. Retrieved 10 August, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Koc, C. (2007). Aktif ogrenmenin okuduğunu anlama, elestirel dusunme ve sınıf içi etkilesim uzerindeki etkileri [Understanding the active student's reading, critical thinking, and influences on inter-class interaction] (Doctoral dissetation). DEU Eğitim Bilimleri Enstitusu, İzmir. Retrieved 6 March, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kokdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çozme [Decision making and problem solving in uncertainty situations] (Doctoral dissetation). Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Ankara. Retrieved 12 October, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Lewis, A., & Smith, D. (1993). Defining higher order thinking. Theory into practice, 32(3), 131-137.
• Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge: Cambridge University.
• Marzano, R. J. (1988). Dimensions of thinking: A framework for curriculum and instruction.The Association for Supervision and Curriculum Development, 125 N.West St., Alexandria, VA 22314-2798.
• McPeck, J. (1981). Critical thinking and education . New York.: St Martins. Ministry of National Education. (2005). Ilkogretim 1-5. sınıf program-ları tanıtım el kitabı [Primary education 1-5. classroom programs introduction handbook]. Talim ve Terbiye Kurulu Baskanlıgı. Ankara: Devlet Kitapları Mudurlugu Basımevi.
• Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186 181 Ministry of National Education. (2006). TEDP-Temel egitime destek projesi: Ogretmen eğitimi bileseni. Ogretmenlik mesleği genel yeterlilikleri [BTSP-Basic training support project: Teacher training component. General qualifications of teaching profession] Ogretmen Yetistirme ve Egitimi Genel Mudurlugu. Ankara: MEB Yayınları.
• Ministry of National Education. (2008). 64 soruda ortaoğretime geçis sistemi ve seviye belirleme sınavı [64 questions secondary school transfer system and leveling examination]. Ankara: MEB Yayınları.
• Ministry of National Education. (2017a). Mufredatta yenileme ve degisiklik çalısmalarımız uzerine [On the renewal and change studies in the curriculum]. Talim ve Terbiye Kurulu Baskanlıgı. Ankara: Devlet Kitapları Mudurlugu Basımevi. Ministry of National Education. (2017b). Ogretmenlik Meslegi Genel Yeterlilikleri [General Qualifications of Teaching Profession] .Ogretmen Yetistirme Genel Mudurluğu. Ankara: Devlet Kitapları Mudurluğu Basımevi.
• https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/06172441_Ygretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterlikleri.pdf adresinden 12 Haziran 2017 tarihinde alınmıstır.
• Newmann, F., M. (1991). Classroom thoughtfulness and students' higher order thinking: common ındicators and diverse social studies courses. Theory & Research in Social Education, 19(4), 410-433, DOI: 10.1080/00933104.1991.10505649
• Nosich, G. M. (2012). Elestirel dusunme rehberi [Critical thinking guide]. (B. Aybek, Trans.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ozcan, G. (2007). Problem çozme yonteminin elestirel dusunme ve erisiye etkisi. [Critical thinking and access influence of problem solving method] (Doctoral dissetation). Abant İzzet Baysal Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Bolu. Retrieved 12 December, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Paul, R. (1989). Center for critical thinking and moral. Critical thinking handbook: 6. -9. Grades A Guide for Remodeling Lesson Plans in Language. Sonoma State University. ERIC Document Reproduction Service No: ED325805.
• Paul, R. (1991). Staff development for critical thinking: Lesson plan remodelling as the strategy Developing Minds (A Reseource Book For Teaching) (Volume1). (A.C., Ed.) Alexandria, Virginia:A.L.Costa.
• Paul, W. R., Elder, L., & Bartell, T. (1997). California teacher preperation forinstruction in critical thinking: Research findings and policy recommendations. Commission on Teacher Credentialing. Sacramento, California. Retrieved June 12, 2016 from http://www.criticalthinking.org/resources/books/
• Paul, R., & Elder, L. (2008). Minik elestirel dusunme kılavuzu: Kavramlar ve araçlar. (M. B. Fidan, Çev.) Retrieved May 6, 2015 from Foundation for critical thinking: www.criticalthinking.org/resources/international/Turkish.cfm
• Perry, D. K. (2014). Exploring critical thinking skills among undergraduate agriculture education and studies students. Iowa State University. Avaliable from: http://lib.dr.iastate.edu/etd. 08 Mart 2017.
• Peterson, D, Kromrey, J., Borg, J., & Lewis, A. (1990). Defining and establishing relationship between essential and higher order teaching skills. Journal of Educational Research, 84(1), 5-12.
• Ritchhart, R., & Perkins, D. N. (2005). Learning to think: The challenges of teaching thinking. In The Cambridge handbook of thinking and reasoning (pp. 775-802). Retrieved
• 182 Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186 December 12, 2016 from http://arq510002.paginas.ufsc.br/files/2011/04/Book-Chapter-32_Learning-to Think_The-Challenges-to-Teaching-Thinking_-livro-The-Cambridge-Handbook-of-Thinking-and-Reasoning-Ritchhart_Perkins-1.pdf
• Rovengo, I. C. (1992). Learning to teach in a field- based methods course: The developmentof pedagogical content knowladge. Teaching and Teacher Education, 8(1), 69-82.
• Seferoglu, S. S., & Akbıyık, C. (2006). Elestirel dusunme ve oğretimi. [Critical thinking and instruction] Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 30(30), 62-75.
• Senemoglu, N. (1996). Yaratıcılık ve ogretmen nitelikleri [Creativity and teacher qualifications] . Yaratıcılık ve Egitim Paneli, Kara Harp Okulu. Ankara. Retrieved October 3, 2015 from http://yunus.hacettepe.edu.tr/n.senem/index_tur.html
• Scriven, M., & Paul, R. (2007). Defining critical thinking: A draft statement for thenational council for excellence in critical thinking. Retrieved December 5 2015, from [Online]: http://www.criticalthinking. org/aboutCT/define_critical_thinkng.cfm.
• Sahinel, S. (2007). Elestirel dusunme [Critical thinking] (2nd ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sensekerci, E., & Bilgin, A. (2008). Elestirel dusunme ve ogretimi [ Critical thinking and ınstruction]. Uludag Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15-43.
• TTK (Talim ve Terbiye Kurulu). (1999). 16. Milli Egitim Surası [16th National Education Council]. Retrieved May 12, 2016 from https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/02113618_16_sura.pdf .
• TTK (Talim ve Terbiye Kurulu). (2006). 17. Milli Egitim Surası [19th National Education Council]. Retrieved May 12, 2016 from http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/202113631_17_sura.pdf
• TTK (Talim ve Terbiye Kurulu). (2014). 19. Milli Egitim Surası [19th National Education Council]. Retrieved May 12, 2016 from http://www.meb.talimveterbiyekurulu
• Tinning, R. (2002). Toward a ‘modest pedagogy’: Reflections on the problematics of critical pedagogy. Quest, 54, 224-240. Retrieved 14 March from https://www.coursehero.com/file/p7cokl5/Tinning-R2002-Toward-a-modestpedagogy-Re%C2%B2ections-on-the-problematics-of/
• Tokyurek, T. (2001). Oğretmen tutumlarının ogrencilerin elestirel dusunme becerilerine etkisi [Impact of teacher attitudes on students' critical thinking skills] (Unpublished master's thesis) Sakarya Universitesi Eğitim Bilimleri Enstitusu, Sakarya. Retrieved December 8, 2016 from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Turnuklu, E. B., & Yesildere, S. (2005). Turkiye’den bir profil: 11-13 yas grubu matematik oğretmen adaylarının elestirel dusunme eğilim ve becerileri[ A Profile from Turkey: Critical Thinking Dispositions and Abilities of Pre-Service Mathematics Teachers of 11-13 Year]. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 38(2), 167-185.
• Unlu, S. (2017). Elestirel dusunmeyi destekleyen ogretmen egitimi programının gelistirilmesi [Development of Teacher Training Program Supported by Critical Thinking] (Doctoral dissertation)Ankara Universitesi, Egitim Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Varıs, F. (1996). Egitimde program gelistirme “Teori ve teknikler" [Program development in education "Theory and techniques”]. Ankara: Alkım Yayınları.
• Sahika UNLU / Eurasian Journal of Educational Research 76 (2018) 165-186 183
• Walsh, D., & Paul, R. (1998). The goal of critical thinking: From educational ideal to educational reality. Amerikan Federation of Teachers.
• White, R. (1998). The ELT curriculum: Design, ınnovation and mangement. Newyork: Wiley- Blackwell.
• Wilks, S. (2005). Critical and creative thinking: Strategies for classroom inquiry. Portsmouth: NH. Heinmann.