Abstract
Öz
Baba Rahim Meşreb 17. ve 18. yüzyıllarda yaşamış Son Dönem Çağatay şairidir. Onun yazmış olduğu eserlerden biri de Kimya Mesnevisi’dir. Kimya Mesnevisi 2421 beyitlik tasavvufi bir mesnevidir. Bu makalede Baba Rahim Meşreb ve Kimya Mesnevisi hakkında kısa bilgi verildikten sonra Kimya Mesnevisi’nde geçen dua cümleleri ve bu dua cümlelerindeki fiiller ve fiil kipleri üzerinde durulacaktır. Eserde dua maksatlı 172 adet beyit bulunmaktadır. Ancak bu beyitlerden birisi 20 defa tekrar edilmiştir. Bu beyitlerde dua amaçlı 338 cümle ve 338 defa çekimli fiil kullanılmıştır. Bu fiillerde kip olarak en fazla emir kipi kullanılmıştır. Birinci teklik şahıs emir kipi, ikinci teklik şahıs emir kipi ve üçüncü teklik şahıs emir kipi toplam 316’dır. Ancak bunların içinde de ikinci teklik şahıs emir kipi 283 kullanımla yüzde 83,7’ye tekabül etmektedir. Toplam 338 çekimli fiil kullanımı içerisinde kılmak fiilinin birleşik fiil olarak kullanımı 167’dir. Bu dua cümlelerinde olumlu kip kullanımı olumsuz kip kullanımına göre çok fazladır. 311 olumlu kip kullanımı varken 27 adet olumsuz kip kullanımı bulunmaktadır.
Dua cümlelerinde çoğu defa dua eden sözceleme öznesidir. Kimi zaman da hikâyelerin kahramanlarıdır. Bu kahramanlar bazen bir derviş, bazen bir kadın, bazen başka insanlar ve hatta bazen de hayvanlar olabilmektedir. Mesela bir köpek dua edebilmektedir.
References
- Ağca, M. (2015). Eski Uygur Türkçesinde Dua/Alkış (Anlamsal Bir İnceleme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Akalın, L.S. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkış ve Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Argunşah, M. (2014). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Bilgegil, K. (1984). Türkçe Dil Bilgisi. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Cilacı, O. (1994). Dua. İslam Ansiklopedisi 9. Cilt s. 529. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Demir, S. (2007). Türkiye Türkçesinde İsteme Anlam Birimi: Dilbilgisel ve Toplum Dilbilimsel Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Eckmann, J. (2009). Çağatayca El Kitabı. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Ergin, M. (1985). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bogaziçi Yayınları.
- Ferzeliyev, T. (1996). Türk Dilinde Dualar, Beddualar, Yeminler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Gedik, S. (2017). Meşreb (Baba Rahim) Mebde-yi Nûr. Ankara: TDK Yayınları.
- Gedik, S. (2020). Kimya Baba Rahim Meşreb. İstanbul: Hiperyayın.
- Karaağaç, G. (2010). Türkçenin Dil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kaya, D. (1997). Dualar ve Beddualar. Türklük Bilimi Araştırmaları.
- Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özbay, B. (2015). Huastuanif Manihesit Uygurların Tövbe Duası. Ankara: TDK Yayınları.
- Yazır, H. (2021). Hak Dini Kuran Dili. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
Abstract
Öz
Baba Rahim Meşreb 17. ve 18. yüzyıllarda yaşamış Son Dönem Çağatay şairidir. Onun yazmış olduğu eserlerden biri de Kimya Mesnevisi’dir. Kimya Mesnevisi 2421 beyitlik tasavvufi bir mesnevidir. Bu makalede Baba Rahim Meşreb ve Kimya Mesnevisi hakkında kısa bilgi verildikten sonra Kimya Mesnevisi’nde geçen dua cümleleri ve bu dua cümlelerindeki fiiller ve fiil kipleri üzerinde durulacaktır. Eserde dua maksatlı 172 adet beyit bulunmaktadır. Ancak bu beyitlerden birisi 20 defa tekrar edilmiştir. Bu beyitlerde dua amaçlı 338 cümle ve 338 defa çekimli fiil kullanılmıştır. Bu fiillerde kip olarak en fazla emir kipi kullanılmıştır. Birinci teklik şahıs emir kipi, ikinci teklik şahıs emir kipi ve üçüncü teklik şahıs emir kipi toplam 316’dır. Ancak bunların içinde de ikinci teklik şahıs emir kipi 283 kullanımla yüzde 83,7’ye tekabül etmektedir. Toplam 338 çekimli fiil kullanımı içerisinde kılmak fiilinin birleşik fiil olarak kullanımı 167’dir. Bu dua cümlelerinde olumlu kip kullanımı olumsuz kip kullanımına göre çok fazladır. 311 olumlu kip kullanımı varken 27 adet olumsuz kip kullanımı bulunmaktadır.
Dua cümlelerinde çoğu defa dua eden sözceleme öznesidir. Kimi zaman da hikâyelerin kahramanlarıdır. Bu kahramanlar bazen bir derviş, bazen bir kadın, bazen başka insanlar ve hatta bazen de hayvanlar olabilmektedir. Mesela bir köpek dua edebilmektedir.
References
- Ağca, M. (2015). Eski Uygur Türkçesinde Dua/Alkış (Anlamsal Bir İnceleme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Akalın, L.S. (1990). Türk Dilek Sözlerinden Alkış ve Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Argunşah, M. (2014). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Bilgegil, K. (1984). Türkçe Dil Bilgisi. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Cilacı, O. (1994). Dua. İslam Ansiklopedisi 9. Cilt s. 529. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Demir, S. (2007). Türkiye Türkçesinde İsteme Anlam Birimi: Dilbilgisel ve Toplum Dilbilimsel Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Eckmann, J. (2009). Çağatayca El Kitabı. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Ergin, M. (1985). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bogaziçi Yayınları.
- Ferzeliyev, T. (1996). Türk Dilinde Dualar, Beddualar, Yeminler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Gedik, S. (2017). Meşreb (Baba Rahim) Mebde-yi Nûr. Ankara: TDK Yayınları.
- Gedik, S. (2020). Kimya Baba Rahim Meşreb. İstanbul: Hiperyayın.
- Karaağaç, G. (2010). Türkçenin Dil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kaya, D. (1997). Dualar ve Beddualar. Türklük Bilimi Araştırmaları.
- Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özbay, B. (2015). Huastuanif Manihesit Uygurların Tövbe Duası. Ankara: TDK Yayınları.
- Yazır, H. (2021). Hak Dini Kuran Dili. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Historical North East Turkish Language (Khwarezm, Kipchak, Chagatai) |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | December 30, 2023 |
| Publication Date | December 31, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 Issue: 45 |
- Article Files