Turkish Republic And Cultural Transformations: Space, Fashion And Dress

Year 2023, Volume: 25 Issue: 3, 1053 - 1068, 09.01.2024

Rıfat Aydın

https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1205698

Abstract

From the Ottoman Empire to the Republic, the rulers went through serious changes in the cultural field along with the political-economic revolutions. Aiming to prevent the Ottoman state's military and economic retreat, the Ottoman bureaucracy also embarked on reform efforts in the cultural field. With the Republic, this desire for change in the cultural field has evolved into a stronger transformation. In this respect, the goal of the Republican administration, unlike the Ottoman Empire, is not based solely on a westernization perspective. The main goal of the republic was the building of a new nation through symbols and representations. The desire of the Republican cadres to assimilate the symbolic aspects of westernization lies in the desire to create an acceptable citizen suitable for this nation-state. On the other hand, distrust towards the other (west) has an important role in the formation of this desire. Because the Ottoman desire to impose itself in the face of the West, which was the main other of the Republic, revealed itself mostly through lifestyles. In this context, the aim of the study is to examine the sociological background of the changes in space and clothing preferences in a continuity extending from the Ottoman Empire to the Republic and the political archetype that forms the basis for the main target of these transformations. In addition, the change in men's and women's clothes and the importance of women as a socio-political subject in terms of Republican revolutions were also evaluated in the study.

Keywords

Republican,, Dress, Place, fashion

Cumhuriyet ve Kültürel Dönüşümler: Mekân, Moda ve Kıyafet

Abstract

Osmanlı’dan Cumhuriyete yöneticiler politik-ekonomik devrimlerle birlikte kültürel alanda da ciddi değişikliklere gitmiştir. Osmanlı devletinin askeri ve ekonomik alandaki geri çekilişini engellemeyi hedefleyen Osmanlı bürokrasisi kültürel alanda da reform çabalarına girişmiştir. Cumhuriyet ile birlikte kültürel alana dönük bu değişim arzusu daha güçlü bir dönüşüme evrilmiştir. Bu açıdan Cumhuriyet yönetiminin hedefi, Osmanlı’dan farklı olarak sadece batılılaşmaya dönük bir perspektife dayanmamaktadır. Cumhuriyetin başlıca hedefi, semboller ve temsiller üzerinden yeni bir ulus inşası olmuştur. Cumhuriyet kadrolarının batılılaşmanın sembolik görünümlerinin özümsenmesi noktasında duyduğu isteğin temelinde de bu ulus devlete uygun makbul vatandaşın yaratılması arzusu yatmaktadır. Diğer taraftan ötekiye (batı) karşı duyulan güvensizliğin de bu arzunun oluşumunda önemli rolü vardır. Çünkü Osmanlı daha sonra da Cumhuriyetin temel ötekisi olan batı karşısında kendisini kabul ettirme isteği, kendisini en çok hayat tarzları üzerinden ortaya koymuştur. Bu kapsamda çalışmanın amacı Osmanlı’dan Cumhuriyete uzanan bir süreklilikte mekân ve kıyafet tercihlerindeki değişikliklerin sosyolojik arka planını ve bu dönüşmelerin temel hedefine zemin oluşturan politik arketipi incelemektir. Ayrıca erkek ve kadın kıyafetlerindeki değişim ile kadının sosyo-politik bir özne olarak Cumhuriyet devrimleri açısından taşıdığı önem de çalışmada değerlendirilmiştir. Son tahlilde mekân ve kıyafet tercihlerinin hem bir etkileneni hem de bir etkileyeni olarak özellikle İstanbul ve Ankara gibi şehirlerde ortaya çıkan yeni asrı hayatın ve modanın izlerini takip eden bu çalışma, Cumhuriyetin ilk on yılında Türkiye’deki hayat tarzlarının kültürel ve siyasal alandaki etkisini açığa çıkarmayı hedeflemiştir.

Keywords

cumhuriyet, moda, mekan, kıyafet

References

• Adanır, Oğuz. Osmanlı ve Avrupalılar. Doğu Batı Yayınevi, 2013.
• Adıvar, Halide Edip. Sinekli Bakkal. 35. Baskı. Can Yayınevi, 2020.
• Ayata, Sencer. Kentsel Orta Sınıf Ailelerde Statü Yarışması ve Salon Kullanımı. Toplum ve Bilim Dergisi. Sayı:42,1988.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Suyu Arayan Adam. 45. Baskı. Remzi Kitapevi,2020.
• Aydın, Rıfat. Türk Modernleşmesinde Bir Görünüm ve Değişim Temsili Olarak Kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, Sayı:(3)6,2018.
• Barbarosoğlu, Fatma. Şov ve Mahrem. 6. Baskı. Profil Kitap,2019.
• Berkes, Niyazi. Türk Düşününde Batı Sorunu. Yapı Kredi Yayınları,2015.
• Berktay, Fatma Gül. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Feminizm. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. (Ed. M. Ö. Alkan). İletişim Yayınevi, 2004.
• Bozdoğan, Sibel. Türk Mimari Kültüründe Modernizm: Genel Bir Bakış. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. (Ed. S. Bozdoğan ve R. Kasaba), Tarih Vakfı Yurt Yayınları,1998.
• Celal, Musahipzade. Eski İstanbul Yaşayışı. İletişim Yayınları,1992.
• Cumhuriyet Kadını Dergisi. Cumhuriyet Kadını Neden Çıkıyor? Sayı:1, 1934.
• Emiroğlu, Kudret. Gündelik Hayatımızın Tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,2012.
• Fırat, Nurcan İnci. Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Mimarisinden İki Örnek: Etnografya Müzesi ve Eski Türk Ocağı Merkez Binası. Kültür Bakanlığı Yayınları. Türk Tarih Kurumu Basımevi,1998.
• Frierson, Elizabeth B. Ucuz ve Bol: Geç Osmanlı İmparatorluğunda Tüketici Kültürünün Oluşumu. (Ed. D. Quataert). Tüketim Araştırmaları ve Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 1550-1922. (Çev. T. Günseren). Alfa Yayınevi, 2020.
• Göçek, Fatma Müge. Burjuvazinin Yükselişi, İmparatorluğun Çöküşü. Ayraç Yayınevi,1999.
• Göle, Nilüfer. İç İçe Girişler: İslam ve Avrupa. 2. Baskı. Metis Yayıncılık,2010.
• Hiçyılmaz, Ergun. Basın İlanlı Asr-ı Hayat. Basın İlan Kurumu Yayınları,2015.
• İlyasoğlu, Aynur. Örtülü Kimlik. 3. Baskı. Metis Kadın Araştırmaları, 2000.
• İmece, Mustafa Selim. Atatürk'ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Seyahatleri 1925. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1959.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Ankara. 39. Baskı. İletişim Yayınları, 2020a.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Sodom ve Gomore. 39. Baskı. İletişim Yayınları,2020b.
• Karay, Refik Halid . Deli. İnkılap Kitapevi, 2011.
• Kılıç, Selda Malkoç ve Yılmaz, Duygu Vefikuluçay. Cumhuriyet Dönemi Kadın Dergileri (1923-1992). Opus Dergisi. Sayı: (10)17, 2019.
• Lordoğlu, Ceren. 1930’lu Yıllarda İstanbul’daki Yeni Evlerde Yaşam Deneyimi. Günebakan Düşlerimiz. (Der. T. Ural ve B. Vural). İletişim Yayınları,2021.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Toplum ve Siyaset. 13. Baskı. İletişim Yayınları, 2006.
• Meriç, Nevin. Adab-ı Muaşeret: Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi. 2. Baskı. Kapı Yayınevi,2000.
• Metinsoy, Elif Mahir. Mütareke Dönemi İstanbul’unda Moda ve Kadın. 1918-1923. Libra Kitap,2014.
• Özer, İlbeyi. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda. Truva Yayınları,2014.
• Özdemir, Nebi. Osmanlı Tüketim Kültürü, Eğlence ve Yazılı Medya İlişkisi. Millî Folklor. Sayı:(19)73,2007.
• Resimli Ay Dergisi. Onlar İçin Hayat Bir Eğlence Bizim İçin Bir İşkencedir. Sayı:6. Sene 1340 (1924a).
• Resimli Ay Dergisi. Avrupa Raksı mı Milli Raks mı? Sayı:12. Sene 1340 (1924b).
• Resimli Ay Dergisi. Kırmızının, Sürmenin, Dudak Boyasının Sırrı. Sayı:23. Sene 1341 (1925).
• Salon Dergisi. Meşhur Yıldızlar Saçlarını Nasıl Tanzim Ediyorlar. Sayı: 5, 1934. Sevin, Nureddin. On Üç Asırlık Türk Kıyafet Tarihine Bir Bakış. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, 1973.
• Simavi, Lütfi. Tefrişat ve Âdâb-ı Muâşeret. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları,2011.
• Süs Dergisi. Kesik Saçlar- Saçları Kesmeli Mi, Kesmemeli Mi? Sayı:49. Sene 1340 (1924).
• Taburoğlu, Özgür. Boşluk, Aşırılık ve Keyfilik. Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Tercüman, Çilem. Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim (1923-1940). İletişim Yayınları,2018.
• Toprak, Zafer. Türkiye’de Yeni Hayat. Doğan Kitap,2017.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Mai ve Siyah. Yapı Kredi Yayınları,2019.
• Üstel, Füsun. Makbul Vatandaş’ın Peşinde. İletişim Yayınları,2021.
• Yaşar, Fatma Tunç. Alafranga Halleri. Küre Yayınları,2016.
• Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap. Metis Yayınları,2019.