Osmanlı Tarihi Film Afişlerinde Kahramanlığın Temsili: Göstergebilimsel Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 1 - 24, 25.05.2025

Gökçe Marşap

Öz

Bu makale çalışmasında tarihi filmlerin afişlerinde yer alan kahramanların görsel ortak dili tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu yazında yöntem olarak literatür taraması ve öncelikli olarak 1950-1960 döneminde yapılmış olan tarihi film afişleri incelenmiştir. Araştırmanın ana amacı; 1950 döneminde beyaz perdede yerini alan tarihi filmlerden kahramanlığın temsilinin afişlerdeki yansımasını ele almaktır. Bu bağlamda yapılan taramalarda iki film afişi tespit edilmiştir. Bunlar; İstanbul’un Fethi ve Yavuz Sultan Selim filmleridir ve bu filmlerin afişlerinde ortak kahramanlık betimlemesinin yer aldığı, kahramanlaştırmanın ortaklığı tespit edilmiştir. Çalışma ekseninde, Türk sineması 1950-1960 döneminde çevrilen Osmanlı tarihi filmleri derlenmiştir. Çalışma kapsamında incelenebilir bulunan filmlerin konuları çıkarılmış, hem ana kahramanları olan hem de gerçek tarihi kahraman, komutan olan Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim’in karakter ve liderlik özelliklerine değinilerek afiş yorumlamaları yapılmıştır. Böylece, söz konusu kahramanların, izleyiciye aktarılmak istenen görsel ana temaları çıkarılmış, film afişlerindeki görsel benzerlikler yoluyla ortak görsel dildeki ifadesi araştırılmıştır ve göstergebilimsel bir yorumlamayla bütün bu süreç ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Filmler, Türk Sineması, Sinema Tarihi, Film Afişi, Kahramanlık.

Kaynakça

• Adanır, O. (2003). Sinemada Anlam ve Anlatım. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Agocuk, P. (2014). "Amarcord Filmi Özelinde Göstergebilimsel Film Çözümlemesi ve Anlamlandırma". Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7 (31): 8-17.
• Akerson, F. E. (2005). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Multilingual.Seel, N. M. (1999). Educational Semiotics: School Learning Reconsidered. Journal of Structural Learning and Intelligent Systems, 14(1), 11-28. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Atabek Ümit (2007), Medya Metinlerinin İncelenmesi. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Ayça, E. (1996). Yeşilçam’a Bakış. S., M. Dinçer (Haz.). Türk Sineması Üzerine Düşünceler (s. 129-148). Ankara: Doruk.
• Bakanlığı Yayınları.Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev. S. İrvan). Ankara: Ajans Türk Yayınları.
• Barthes Roland: (1979). Göstergebilim İlkeleri, çev. Berke Vardar-Mehmet Rifat, An- kara: Kültür Bakanlığı.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (Çev. B. Vardar ve M. Rıfat,). Ankara: Kültür
• Barthes, R. (1991). Mythologies (A. Lavers, Trans.). New York: The Noonday Press.
• Barthes, R. (2014). Çağdaş Söylenler (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Becer, E. (2011). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitapevi.
• Berkman Köselerli, Berna, (2022), "Hazır Gıda İçerikli Reklamlar Üzerine Göstergebilimsel Bir Analiz: Knorr Ürünleri Örneği", Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi - Sayı 9 / Güz 2022, s.46-67.
• Bingöl, Sedat, "Roland ve Barthes'in Mit ve Burjuva İdeolojisi", Klikya Felsefe Dergisi, Sayı: 1, Nisan 2024, 33-49.
• Bircan, Ufuk, (2015), “Rolan Barthes ve Göstergebilim”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Cilt 13, Sayı 26, s.17-41.
• Boztaş, E. (2017). Organ Bağışı Temalı Sosyal Afiş Tasarımlarının Göstergebilim Yöntemi ile Analizi.
• Campell, J. (2015). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. İstanbul: İthaki Yay.
• Culler, J. (1985). Saussure. İstanbul: Afa Yayınclık.
• Çalapala, R., Cem, C., Solelli, S. (haz.). (23 Haziran 1950). Yeni Bir Film. Hafta, 39.
• Çalıkoğlu, Z. (13 Ekim 1950). İstanbul’un Fethi. Perde, 50.
• Das-Friebel, A., Wadhwa, N., Sanil, M., Kapoor, H., & Sharanya, V. (2017). Süper Güçlerin Varsayımsal Kullanımı Yoluyla Özgecilik ve Bencilliğin Araştırılması. Journal of Humanistic Psychology, 1, 1-28.
• Değerli, Simla Ahu, (2021),""Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemi ile Sosyal Ağ Konulu Afişlerin İncelenmesi", Asya Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5 - Sayı: 18 s. 179-188.
• Denli, Salih (1997), Göstergebilim Açısından Grafik İşaret Anlamlarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Dorsay, A. (1984). Sinema ve Çağımız. İstanbul: Hil.
• Eliada, M. (2016). Mitlerin Özellikleri. İstanbul: Alfa Yay.
• Erturgut, R., Soyşekerci, S. (2010). Yavuz Sultan Selim’in Dönüştürücü Liderlik Davranışları Hakkında Bir İnceleme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 5/2, s. 964-985.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev. S. İrvan). Ankara: Ajans Türk Yayınları.
• Guiraud, P. (2016). Göstergebilim, (Çeviren: M. Yalçın). Ankara: İmge Kitabevi.
• Günay, V. D. (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınevi.Barthes, R. (2005). Göstergebilimsel Serüven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hammer, J. V. (2011). Fatih Sultan Mehmed Cihan İmparatoru (Çev. Ş.K.Bilir). İstanbul: Kariyer.
• Hoyt, C. L., Allison, S. T., Barnowski, A. & Sultan, A. (2020). Kahramanlık ve liderlik teorileri: Cinsiyet, cemaat ve eylemliliğin rolü. Sosyal Psikoloji, 51(6), 381-395.
• Jung, Carl, G., (2004). İnsan Ruhuna Yöneliş (Çev. Engin Büyükinal). İstanbul, Say Yayınları.
• Kalaman, S., Bat, M. (2014). Toplumsal Cinsiyet Açısından Axe Basın İlanlarının Göstergebilimsel Analizi. KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16 (Özel Sayı I), 128-136.
• Kulakoğlu, O. (2019). Günümüz Sinema Filmi Tanıtım Sürecinde Üretilen Film Afiş Türler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Kuşat, A. (2003). Fatih Sultan Mehmet'in Kişiliği ve Fetihteki Rolü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14,1. s. 131-148. Küçükeroğlu, G. (2018). Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Romanlarında Kahramanlık Miti. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
• Küçükeroğlu, G. (2018). Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Romanlarında Kahramanlık Miti. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
• Levi-Strauss, C. (2013). Mit ve Anlam. İstanbul: İthaki
• Lotman, Y.M. (1999). Sinema Estetiğinin Sorunları Filmin Semiyotiğine Giriş. (Çev. O. Özügül). Ankara: Öteki Ajans.
• Moriarty, M. (1991). Roland Barthes.Stanford: Stanford University Press.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması, Dönemler/Modalar/Tiplemeler. İstanbul: Dünya.
• Özmutlu, A. (2009). Grafik Tasarım Atelye Derslerinde Afiş Konusunun Uygulama ve Çözümleme Süreçlerinde Göstergebilimsel Çözümleme Yönteminin Kullanımı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Doç. Dr. Ata Yakup Kaptan), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü.
• Özön, N. (1962). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Artist.
• Özuyar, A. (2007). Devlet-i Aliyye’de Sinema. Ankara: De Ki.
• Parsa, A.; Günay, D. (2003). Görsel Göstergebilim İmgenin Anlamlandırılması. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi Yardımcı Kaynaklar. Parsa, S. (2008). Film çözümlemeleri, İstanbul: Mutltilingual Yabancı Dil.
• Parsa, S. ve Parsa A. F. (2012). Göstergebilim Çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Rıfat, M. (2000). Gösterge Eleştirisi. İstanbul: Tavan Arası Yayıncılık.
• Rıfat, M. (2009). Göstergebilimin Abc'si (3. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Saussure Ferdinand de (1985). Genel Dilbilim Dersleri, çev. Berke Vardar, Ankara: Birey ve Toplum.
• Saussure, F. (1976). Genel dilbilim dersleri 1. (B. Vardar, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sayın, Ö. (2014). Göstergebilim ve Sosyoloji. Anı Yayıncılık: Ankara.
• Sığırcı İ. (2017). Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri, Sanat Yapıtlarını ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yapımlar.
• Sığırcı İ. (2017). Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri, Sanat Yapıtlarını ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yapımlar.
• Tekinoğlu, H. (2015). Fatih Sultan Mehmet Han ve Liderlik Sırları. İstanbul: Kamer.
• Tığlı, İ. (2012). Film Afişleri Tasarımında Göstergeler; Prof. Yurdaer Altıntaş'ın Film Afişleri Çözüm Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Trivers, R. L. (1971). Karşılıklı özgeciliğin evrimi. Quarterly Review of Biology, 46, 35-57. Türk Yayınları.
• Yalçın Çelik, D. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ.
• Yalçın, A. (2002). Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1920-1946). Ankara: Akçağ.
• Yalur, R. (2013). 1990 – 2013 Yılları Arasında Afiş ve Sosyal Afişlerin Grafik Tasarım ve Teknolojik Açıdan İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yavuzer, Nurgül, (2011), "Arketipsel Sembollerle 'Perseus' Kahramanlık Mitinin Analizi", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 10 Sayı: 19 Bahar 2011 s.193-205.
• Yavuzer, Nurgül, (2011), "Arketipsel Sembollerle 'Perseus' Kahramanlık Mitinin Analizi", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 10 Sayı: 19 Bahar 2011 s.193-205.
• Yıldız, P. (2007). Görsel Semiyotik Eleştiri Kuramları Bağlamında Film Sahnelerine Yaklaşım ve Ülkemizden Seçilmiş İki Örnekle Analiz Çalışması, VIII. Uluslararası Görsel Semiyotik Kongresi, Cilt 1.
• Yılmaz, A. (2020). Kamu Hizmeti Reklamlarında İnsan Ticareti Sunumu: Roland Barthes'ın Mit Olgusu Üzerine Semiyotik Analiz. Göç Çalışmaları Dergisi, 6(1), 8