TÜRK MÜZİĞİNDE DEKONSTRÜKSİYON ÖRNEĞİ ELEKTRO BAĞLAMA

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 1 - 22, 17.04.2025

Volkan Kaptan

https://doi.org/10.47956/bmsd.1640265

Abstract

Türkçede yapıbozum, yapısöküm, yapıçözüm, kurgusöküm gibi isimlendirmelerle ifade edilen dekonstrüksiyon, Jacques Derrida’nın sosyal bilim literatürüne kazandırdığı bir kavramdır. Derrida’nın edebiyat ve felsefede dil özelinde gerçekleştirdiği dekonstrüksiyon ilerleyen süreçte farklı disiplinler tarafından da benimsenir ve kullanılmaya başlanır. Derrida’nın perspektifinden dekonstrüksiyon, verili hazır değerlere karşı çıkış olarak hâlihazırdaki yapının eleştirel sorgulanmasına dayanan bir metottur. Bu manada dekonstrüksiyon bir yıkım olmanın aksine, ifşa edilen fenomenlerin yeniden yorumlanmasıdır. Derrida’ya göre metnin anlamı okuyucunun yaratıcı deneyimidir ve aşılama sürecinde üretilir. Derrida perspektifinden müzik de bir metindir ve bu bağlamda icracının ortaya koyduğu anlam, her icracı özelinde farklı bir şekilde esere aşılanır. Dolayısıyla seslendirilen eser her icracı özelinde yeniden yoruma tâbi olur ve dekonstrüksiyona uğrar. Bu açıdan dekonstrüksiyon modernitenin akışkanlığı içerisinde değişen dünya olgusuna binaen yeniden yorumlanabilen manayı haizdir. Türk müzik kültürü içerisinde değerlendirildiğinde ise 20. yüzyılda Modernleşme, Batılılaşma, küreselleşme paradigmaları çerçevesinde popüler kültür ürünü olarak ortaya çıkan elektro bağlama bir dekonstrüksiyon örneği teşkil eder. Elektro bağlama, Derridacı bakış açısından müziğin tekrar yorumlanmasıdır ve bu yeniden yorumlama her icracı özelinde farklılaşmaktadır. Yeniden yorumlama ise icracının kendi yorumunu esere aşılaması ile gerçekleşir. Bu çalışmada betimsel analiz yöntemi kullanılarak dekonstrüksiyon örneği olarak elektro bağlamanın popüler kültür içerisinde yeniden icra edilişine odaklanılmaktadır.

Keywords

Müzik, Derrida, Dekonstrüksiyon, Elektro Bağlama, Popüler Kültür

References

• AÇIMUZ, Nagehan, Mimarlık ve Moda Tasarımı Arakesitinde Bir Okuma, (İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Doktora Tezi), İstanbul 2013.
• AKALIN, Kürşat Haldun, “Avrupa’da Burjuvazinin Yükselmesinde Rasyonel Ekonomik Etkinliğin Asketik İçeriğinin Rolü”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 2, 2005, 97-110.
• AKCA, Elif, Entropi Kavramını Yapıbozum Sanat Yaklaşımı Üzerinden İncelenmesi, (Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2023.
• ALPYAĞIL, Recep, Din Felsefesinde Dekonstrüksiyon, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi), İstanbul 2006.
• ARSLAN, Özgüç Acun, Çokkültürlülük ve Müzik Bağlamında Lavta’nın Kökenlerine İlişkin Yaklaşımların ve Tanımlamaların Araştırılması: “Türk Lavtası” ve “Avrupa Lavtası” Örnekleri, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Müziği Anabilim Dalı, Doktora Tezi), İzmir 2021.
• AYAN, Ali Başar, Dekonstrüksiyon İçin Tasarım Tekniklerinin Türkiye'de Uygulanabilirliği, (İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2013.
• AYAS, Onur Güneş, Müzik Sosyolojisi, Doğu Kitabevi, İstanbul 2015.
• BALKIN, Jack M, “Yapısöküm”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2004, s. 321-332. BALTA, Evren, “Marx’ın Hayaletleri: Marksizmle Yapıbozumun Diyaloğu”, Praksis, Sayı 4, 2001, s. 360-383.
• BİRDOĞAN, Nejat, Notalarıyla Türkülerimiz, Özgür Yayın Dağıtım, İstanbul 1988.
• CAN, Eren, “Anlam Arayışında Derrida’nın Yinelenebirlik ve Différance Söylemi”, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Sayı 27, 2016, s. 15-28.
• ÇAKIR, Arınç Ekin, Derrida’nın Sassuare Dekonstrüksiyonu, (Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe AnaBilim Dalı Felsefe Programı, Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2019.
• ÇALIŞKAN, Merve, Post Yapısalcı Düşüncenin Çağdaş Resim Sanatına Yansımaları, (Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Ana Sanat Dalı Resim Programı, Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale 2013.
• ÇINAR, Erdoğan, Bronz Çağı’nda Alevilik, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2020.
• ÇİLEROĞLU, Birsen-BALCI, Mine, “Dekonstrüksiyon Kavramsalında Moda Tasarımı”, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Cilt 4, Sayı 1, 2018, s. 13-28.
• DERRIDA, Jacques, “Japon Bir Dosta Mektup”, Çev. Meda Atıcı- Mehveş Omay, Toplumbilim Dergisi, Sayı 10, 1999.
• DERRIDA, Jacques, Gramatoloji, Çev. İsmet Birkan, Bilgesu Yayıncılık, Ankara 2017.
• DERRIDA, Jacques, Ousia and Gramme, Margins of Philosophy, Trans. Alan Bass, The Harvester Press, Chicago 1982.
• DERRIDA, Jacques, Positions, Trans. Alan Bass, The University of Chicago Press, Chicago 1982.
• DOĞAN, Uğur-ÇAKIR, Mehmet Serkan, “Türkiye’de Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Akademik Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, Sayı 14, 2021, s. 141-161.
• ERDENER, Yıldıray, “Saz Kopuz'dan Türemiş Olamaz”, Folklor/Edebiyat, Cilt 21, Sayı 81, 2015, s. 27-33.
• GÖKTAŞ, Uğur, “Bağlama Çalgısında Nota-İcra Farklılıklarına Sebep Olan Etkenler”, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2020, s. 77-91.
• GÜLER, Emirhan, Bağlama Öğretiminde Kullanılan Metotlardaki Transkripsiyon Farklılıklarının İncelenmesi, Değerlendirilmesi ve Model Önerisi, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi), Ankara 2021.
• GÜNDÜZ, Ahmet-KARAHASANOĞLU, Songül, “Küresel-Küyerel Bir Çalgı: Elektro Bağlama”, İdil, Sayı 69, 2021, s. 875-885.
• GÜNER, Barış, “Jacques Derrida’nın Yapısökümü Kuramı ile ‘Love is Lost’- Bir Müzik Videosu Çözümlemesi”, Dilbilim Dergisi, Cilt 1, Sayı 29, 2013, s. 69-80.
• HAŞHAŞ, Sinan, Bağlama Eğitiminde Bağlama Tutuş, Mızrap (Tezene) Tutuş-Vuruş Yönlerinin Yeri ve Önemi Üzerine Bir İnceleme, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2013.
• İNAN, Abdulkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1972.
• KOYUNCU, Ahmet, “Bir Yapısalcılık Eleştirisi: Derrida ve Yapısöküm”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, Sayı 22, 2012, s. 301-317.
• KURT, Necdet, “Alevi-Bektaşi Cemlerinde “Deste Bağlama” Geleneği ve “Bağlama” Adının Kaynağı”, Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, Sayı 7, 2015, s. 43-62.
• ÖZDEK, Atilla, “Bağlama/Saz Ailesi”, (Ed.) Vural, F. G., Vural, T., Türk Musikisi Atlası (Vol. 2), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2019.
• ÖZDEK, Attila, Bağlama’nın İlköğretim II. Kademe Sınıflarındaki Müzik Eğitiminde Kullanımına Yönelik Bir Çalışma, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Konya 2005.
• PARLAK, Erol, Türkiye’de El ile (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 2000.
• SAYAN, Ümit, Millî Eğitim Bakanlığı Halk Eğitim Merkezleri 100 Saatlik Temel Bağlama ve 150 Saatlik İleri Düzey Bağlama Kursunun Ünitelendirilmiş Yıllık Planının Değerlendirilmesi, (Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2011.
• STOKES, Martin, Türkiye’de Arabesk Olayı, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• TERZİOĞLU, Ahmet Mutlu, Bağlama Öğretiminde Kullanılan Metotların Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi ve Bir Çerçeve Program Önerisi, (Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Müzik Eğitimi Bilim Dalı, Doktora Tezi), Ankara 2020.
• TÜRK, Zehra, Jacques Derrida’nın Yapısökümü ve Feminist Öğreti, (Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Çankırı 2023.
• YAZĞAN, Aydın, “Martin Heidegger’de ‘Varlık’ Kavramı”, Siirt Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fikriyat Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2022, s.131-152.
• İnternet Tabanlı Kaynaklar
• “Standart Boyut Bağlama”, www.harmonytalk.com/id/14716/14716/, (16.04.2025).
• “Lute Player” https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Music_in_ancient_Near_East#/media/File:Orthostaten_(14731138433).jpg (16.04.2025).
• “Elektro Bağlama Taksimleri”, https://music.apple.com/us/album/elektro-bağlama-taksimleri-ep/1628441979, (16.04.2025).