Kur'an İle İstişhâd Yöntemi Açısından Hatib eş-Şirbîni'nin "Nûru's-Seciyye Fî Halli Elfâzi'l-Âcurrûmiyye" Adlı Eseri

Yıl 2020, Sayı: 16, 152 - 166, 25.12.2020

Mahmut Tekin

https://doi.org/10.34085/buifd.792702

Cited By: 2

Öz

Hicri X. asırda yetişmiş önemli şahsiyetlerden biri olan Şirbînî ( ö. 977/ 1569); fıkıh, tefsir, hadis ve kelâm alanlarında olduğu gibi Arap dili ve edebiyatı alanında da derinleşmiş çok yönlü âlimler arasında yer almaktadır. Şirbînî’nin Nûru’s-seciyye fî halli elfâzi’l-âcurrûmiyye isimli eseri, İslâm âleminde Âcurrûmiyye ismiyle meşhur olan ve İbn Âcurrûm (ö.723/1323) tarafından nahve dair kaleme alınan risâlenin şerhidir. Bu çalışmada Şirbînî’nin nahiv ile ilgili bir takım kaideleri temellendirmek için ele almış olduğu âyet ve kırâatlerin istişhâd yöntemi irdelenmiştir. Şirbînî’nin eserinde ele aldığı âyetleri bir kaideyi ispatlamak, bir mezhebin görüşünü desteklemek, kelimenin şaz kullanımı hakkında bilgi vermek ve ilgili kelimenin anlamını açıklamak gibi nedenlerden ötürü istişhâd ettiği görülmektedir. Şirbînî, bunun yanı sıra eserde âyetlerin kırâat vecihlerine de değinmekte kırâat farklılıkları hasebiyle âyetlerde mevcut olan kelimelerin irabında oluşan değişikliklere vurgu yapmaktadır. Şirbînî’nin istişhâd ettiği kıraatler açısından herhangi bir ayrım yapmadığı görülmektedir. Nitekim onun şahitleri arasında kırâat-ı seb'a ile birlikte şaz kıraatler de aynı şekilde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

eş-Şirbînî,, Arap Dili,, İstişhâd,, Kırâat,, Âcurrûmiyye.

Kaynakça

• el-Bağdadî, ‘Abdulkâdir b. Ömer. Hizânetu’l-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-‘arab. thk. ‘Abdusslâm Muhammed Hârûn, Kâhire: el-Hey'etu'l-mısriyye el-‘amme li'l-kitâb, 1979.
• el-Bağdadî, İsmâîl Paşa. Hediyyetu’l-‘arifîn esmâu’l-muellifîn ve asâru’l-musannifîn. Beyrût-Lübnân: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘arabî, tsz..
• el-Beydâvî, Nâsiruddîn ‘Abdullâh b. ‘Amr b. Muhammed. Envâru't-tenzîl ve esrâru't-te'vîl. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Murâişlî. Beyrût: Dâru ihyâi't-turâsi'l-‘arabî, 1418.
• Bilmen, Ömer Nasuhî. Büyük Tefsir Tarihi. İstanbul: Semerkand Yayınevi, 2014.
• Büceyrimî, Süleymân b. Muhammed b. Ömer. Tuhfetu’l-habîb ‘alâ şerhi’l-hatîb. Beyrût-Lübnân: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1992.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. “Şirbînî, Hatîb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39: 189–191. İstanbul: TDV. Yayınları, 2006.
• Çelebî, Kâtib. Keşfu’z-zunûn ‘an esâmî’l-kutub ve’l-funûn. Beyrût-Lübnân: Dâru ihyâi’t-turâs, 1876.
• Demirci, Muhsin. “el-Hatîb eş-Şirbînî ve Tefsiri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1986), 385-388.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23: 396–397. İstanbul: TDV. Yayınları, 2001.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Komisyon, Beyrût: Muessesetu’r-risâle, 2005.
• Gazzî, Necmuddîn Muhammed b. Muhammed. el-Kevâkibu’s-sâire bi-a‘yâni’l-mieti’l-‘aşire. Beyrût-Lübnân: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1997.
• Işık, Esra. “Hatîb Eş-Şirbînî’nin Muğni’l-Muhtâc Adlı Eserindeki Küllî Kâideler”. Yalova: Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddîn. Evdahu'l-mesâlik ilâ elfiyyeti ibn mâlik. thk. Yûsuf Şeyh Muhammed el-Bikâî. y.y.: Dâru'l-fikr, tsz..
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘arab. thk. ‘Amr Ahmed Haydar. Beyrût: Dâru’s-sadr, 2013.
• İbnu’l-ʿimâd, Şihâbuddîn Ebû'l-Felâh ‘Abdulhayy b. Ahmed el-‘Akkrî el-Hanbelî. Şezerâtu’z-zeheb fî ehbâri men zeheb. Dımaşk-Beyrût: Dâru ibn kesîr, 1993.
• Kêhhâle, Ömer Rıdâ. Mu‘cemu’l-muellifîn terâcimu musannifi’l-kutubi’l-‘arabiyye. Beyrût: Muessesetu’r-risâle, 1993.
• Karaçam, İsmail. Kırâat İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kırâatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
• Kavâsimî, Ekrem Yûsuf Ömer. el-Medhal ilâ mezhebi’l-imâm eş-şâfi‘î. Ürdün: Dâru’n-nefâis, 2003.
• Kılıç, Hulusi. “İbn Âcurrûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19: 295–296. İstanbul: TDV. Yayınları, 1999.
• Kocabaş, Savaş. “Hatib eş-Şirbînî ve Muğni'l-Muhtâc Adlı Kitabındaki Metodu”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/14 (2010), 368-370.
• Muhibbî, Muhammed Emîn b. Fadlillâh. Hulâsetu’l-eser fî a‘yâni’l-karni’l-hâdî ‘aşer. Kâhire: Mektebetu vehbe, 1867.
• en-Nesefî, Ebû'l-Berekât ‘Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd Hâfizuddîn. Medâriku't-tenzîl ve hakâiku't-tevîl. thk. Yûsuf ‘Alî Budeyvî. Beyrût: Dâru'l-kelimi't-tayyib, 1998.
• Salihoğlu, Hamit. Abdulkerîm el-Muderris ve Mevâhibu’r-rahmân Adlı Eserinin Nahiv Açısından İncelenmesi. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2018.
• SERKÎS, Yûsuf b. İlyân b. Mûsâ. Mu‘cemu’l-metbû‘âti’l-‘arabiyye ve’l-mu‘arrabe. Kâhire: Mektebetu’s-sekâfeti’d-dîniyye, tsz..
• Sifil, Ebubekir. "Kırâat". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25: 433-435. Ankara: TDV. Yayınları, 2002.
• Sofuoğlu, Mehmet. Tefsire Giriş. İstanbul: y.y., 1981.
• es-Suyûtî, Celâluddîn ‘Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İktirâh. thk. M. Hasan eş-Şâfi‘î, Beyrût: y.y., 1998.
• eş- Şa‘rânî, ‘Abdulvahhâb. et-Tabakâtu’s-sugrâ. Kâhire: Mektebetu’s-sekâfeti’d-dîniyye, 2005.
• eş-Şirbînî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. el-İknâ‘ fî halli elfâzi ebî şucâ‘. Beyrût-Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 2004.
• ------------, es-Sirâcu’l-munîr fî’l-i‘aneti ‘ala ma‘rifeti ba‘di me‘âni kelâmi rabbina el-hekîm el-habîr. Kâhire: Matbaatu bûlâk, 1285.
• ------------, Nûru’s-seciyye fî halli elfâzi’l-acurrûmiyye. Beyrût: Dâru'l-minhâc, 2008.
• Tekin, Ahmet. İbnu’ş-şecerî’nin “El-Emâlî” Adlı Eserinin Sarf Açısından İncelenmesi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2019.
• ------------, Kur’ân’ın Dilbilimsel Yönü (Vâhidî’nin el-Basît Adlı Tefsiri Bağlamında). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2018.
• Zebîdî, Ebû’l-Fayd Muhammed Murtadâ. Tâcu'l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. Beyrût: Dâru’l-hidâye, 1980.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn. Kâhire: Mektebetu vehbe, 2000.
• ez-Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm kamûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ min’el-ʻarab ve’l-mustʻarebîn ve’l-musteşrikîn. Beyrût: Dâru’l-ʿilm li’l-melâyîn, 2002.