SAĞLIK HİZMETLERİNDE ARZIN TALEP YARATMASI VE HEKİMLERE GÜVEN: HASTALARIN GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Year 2024, Volume: 27 Issue: 1, 91 - 120, 27.03.2024

Battal Burak Temel Fatih Şantaş

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1355604

Abstract

Bu çalışmada, sağlık sektöründe arzın talep yaratması ile hekime güven konularının hasta algısı üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca arzın gereksiz talep yaratması ve hekime güven algısının katılımcıların kişisel ve demografik özelliklerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi de çalışmanın amaçları arasındadır. Tanımlayıcı ve kesitsel türdeki çalışmanın evrenini, Yozgat Bozok Üniversitesi Hastanesi polikliniklerine başvuran 18 yaşını doldurmuş kişiler oluşturmaktadır. Bu hastaneden günlük yaklaşık 400, aylık 12.500 poliklinik hastası hizmet almaktadır. Bu durumda araştırmanın örneklem büyüklüğü %99 güven düzeyi ve %1 hata ile 631 olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmada ulaşılan kişi sayısı 650 olmuştur. Çalışma kapsamında yapılan literatür taramasında, çalışmanın amaçlarına uygun olduğu düşünülen “Arz Kaynaklı Gereksiz Sağlık Hizmeti Kullanımının Değerlendirilmesi Ölçeği” ve “Doktora Güven Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın hipotezlerinin testinde iki ortalama arasındaki farkın anlamlılık testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda, arzın talep yaratması ve hekimlere güven ölçeklerinde katılımcıların kişisel ve demografik özelliklerinden sağlık sigortası dışındaki tüm özellikleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Hekime Güven Ölçeği ile Arz Kaynaklı Gereksiz Sağlık Hizmeti Kullanımı Ölçeğinin tüm alt boyutları arasında negatif yönlü ve güçlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre arzın talep yaratması algısı arttıkça hekime güven azalmaktadır. Bu durum regresyon analizinde de tespit edilmiş ve açıklanan varyans %85 olarak bulunmuştur. Çalışma sonucunda tıp eğitiminde meslek etiğine daha fazla önem veren ders ve uygulamalara ağırlık verilerek hekimlerin çeşitli gerekçelerle gereksiz hizmet sunma davranışlarının önlenmesi, vatandaşların sağlık okuryazarlığının artırılarak gereksiz hizmet talep etmeme ya da gereksiz hizmetin teklif edilmesi durumunda bu hizmeti reddetme davranışlarının geliştirilmesi önerilmektedir. Ayrıca geçmişten beri kutsal kabul edilen hekimlik mesleğine güveni sarsıcı uygulama ve haberlerden mümkün olduğu ölçüde kaçınılmalıdır.

Keywords

Sağlık Hizmetleri, Arzın Talep Yaratması, Hekime Güven, Sağlık Çalışanları

SUPPLIER- INDUCED DEMAND IN HEALTH SERVICES AND TRUST IN PHYSICIANS: A RESEARCH ON PATIENTS’ OPINIONS

Abstract

In this study, it is aimed to examine the unnecessary use of health services arising from the service provider in the health sector and the issues of trust in the physician through patient perception. In addition, it is also among the aims of the study to determine whether the supply creates unnecessary demand and whether the perception of trust in the physician differs according to the personal and demographic characteristics of the participants. The population of the study consists of people over the age of 18 (eighteen) who applied to the outpatient clinics of Yozgat Bozok University Hospital. Approximately 400 outpatients daily and 12,500 monthly outpatients receive service from this hospital. In this case, the sample size of the research was calculated as 631 with 99% confidence level and 1% error. The number of people reached in this research was 650 people. In the literature review conducted within the scope of the study, the "Scale of Evaluation of Unnecessary Supply-Based Health Service Use" and "Doctor Trust Scale" were used, which are thought to be suitable for the purposes of the study. Significance test of the difference between two means, one-way analysis of variance (ANOVA) and correlation analyzes were used to test the hypotheses of the research. As a result of the analyzes, it was determined that there was a statistically significant difference between the personal and demographic characteristics of the participants in the scales and all other characteristics except health insurance. In addition, a negative and strong relationship was found between all sub-dimensions of the Physician Trust Scale and the Unnecessary Supply-Based Health Care Use Scale. Accordingly, as the perception of supply creating demand increases, the perception of trust in the physician decreases. This situation was also confirmed in the regression analysis and the variance to the explained was found to be 85%. As a result of the study, it is recommended to prevent unnecessary service-providing behaviors of physicians for various reasons by focusing on courses and practices that give more importance to professional ethics in medical education, and to develop the behaviors of requesting unnecessary service or rejecting this service in case of unnecessary service by increasing the health literacy of citizens. In addition, practices and news that undermine confidence in the medical profession, which has been considered sacred since the past, should be avoided as much as possible.

Keywords

Health Services, Supply Demand, Physician Trust, Healthcare Professionals

References

• Arrow K. J. (1963). Uncertainty and the welfare economics of medical care. The American Economic Review, 53(5), 941-73.
• Aydın, O. A. (2021). Hekime ve hastaneye güven ile hastane tercihi arasındaki ilişki üzerine bir araştırma, [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Barbalet, J. (2009). A characterization of trust, and its consequences. Theory and society, 38(4), 367-382.
• Bilgili, E. & Ecevit, E. (2008). Sağlık hizmetleri piyasasında asimetrik bilgiye bağlı problemler ve çözüm önerileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 201-228.
• Cirhinlioğlu, Z. (2001). Sağlık sosyolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Çalışkan, Z. (2008). Sağlık ekonomisi: kavramsal bir yaklaşım. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2),29-50.
• Çelik Y. (2016). Sağlık ekonomisi. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Deniz, S. & Çimen, M. (2021). Hekimlere güven düzeyinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 10-16.
• Durmaz, T. & Erdem, R. (2017). Hastanelerde arz kaynaklı gereksiz sağlık hizmeti kullanımının hasta algısı üzerinden değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 29, 579-604.
• Dünya Hekimler Birliği. (2005). Tıp etiği el kitabı. (Çev. Civaner, M.) Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları.
• Folland, J. P., Allen, S. J., Black, M. I., Handsaker, J. C., & Forrester, S. E. (2017). Running technique is an important component of running economy and performance. Medicine and science in sports and exercise, 49(7), 1412.
• Fuchs, V. R. (1966). The contribution of health services to the Emerican economy. The Milbank Memorial Fund Quaterly, 44(4): 65-103.
• Gülcemal, E., & Keklik, B. (2016). Hastaların hekimlere duydukları güveni etkileyen faktörlerin incelenmesine yönelik bir araştırma: Isparta ili örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(14), 64-87.
• Güngör, A. & Karagöl, C. (2020). Üçüncü basamak çocuk hastanesine başvuran ebeveynlerin memnuniyet, bağlılık ve güven düzeylerinin değerlendirilmesi. Orta Doğu Tıp Dergisi, 12(1), 40-44.
• Hemenway, D. & Fallon, D., (1985), Testing for Physician-induced Demand withHypothetical Cases, Medical Care, 23(4), 344-349.
• Kart, E. (2013), “Sağlıkta Dönüşüm” sürecinde performansa dayalı ücretlendirmenin hekimler üzerindeki etkileri. Çalışma ve Toplum, 3, 103-139.
• Karsavuran, S., Kaya, S. & Akturan, S., (2011). Hasta-hekim iletişiminde güven: bir genel cerrahi polikliniği örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 14(2), 185-212.
• Kavuncubaşı, Ş. & Yıldırım, S. (2018). Hastane ve sağlık kurumları yönetimi. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Kıdak, L. & Aksaraylı, M. (2008). Sağlık hizmetlerinde motivasyon faktörleri. Celal Bayar Üniversitesi Dergisi, 7(1),75-94.
• Kiriş, P. (2021). Hasta-hekim güven iletişiminin ve öz-yeterliliğin tedaviye uyuma etkisi. [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Kirmanoğlu H. (2007). Kamu ekonomisi. Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Kutlu, M. Çolakoğlu & N. Özgüvenç, Z.P. (2010). Hasta hekim ilişkisinde empatinin önemi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 1(2). 127-143.
• Mutlu, A. & Işık A. K. (2013). Sağlık ekonomisine giriş. Ekin Kitabevi, Bursa.
• Okay, A. (2009). Sağlık İletişimi, temel kavramlar ve prensipler. Mediacat Kitapları, İstanbul.
• Özcan S., Baş K. & Taş Y. (2013). Sağlık sektöründe bilgi asimetrisinin hasta memnuniyetine etkisi: Yalova ağız diş sağlığı merkezinde bir uygulama. International Conferance on Eurasian Economies, 822-831.
• Öztürk, Z. & Doğuç, E. (2022). Vekâlet teorisi kapsamında hasta hekim ilişkisinin araştırılması. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 38-75.
• Şantaş, F. (2016). Yoksulluk olgusu ve Türkiye’de yoksulluğun ve çeşitli faktörlerin sağlık statüsü ve sağlık hizmetleri kullanımı üzerine etkisi. [Basılmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Şengül, H. & Bulut, A. (2020). Tıbbi güvensizlik ölçeği ve doktora güven ölçeğinin Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması. International Social Sciences Studies Journal, 6(62), 1956-1964.
• Temel, K. & Aydın, M. (2018). Sağlık hizmetlerinde, hasta-hekim ilişkisinde yaşanan bilgi asimetrisinin ortaya çıkardığı ekonomik sorunlar: Çanakkale örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(4), 745-765.
• Tengilimoğlu, D., Işık, O., Akbolat, M. (2018). Sağlık işletmeleri yönetimi. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Tokalaş, S. (2006). Kamu Hizmetlerinin Satın Alınması. [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Ünal, E. (2013). Sağlık ekonomisi ve yönetimi. Ekin Yayınevi, Bursa.
• Yılmaz, A. A. (2005). “Hasta-hekim ilişkisinde güven iletişimi” Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalı tüp bebek ünitesinde bir uygulama. [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.