ROMANA YANSIYAN BİR SÛRNÂME ÖRNEĞİ: SURNÂME-BİR OSMANLI MÂCERASI (İSKENDER PALA)

Year 2023, Issue: 19 - GÜZ 2023, 98 - 116, 31.10.2023

Hiclal Demir

https://doi.org/10.28981/hikmet.1332223

Abstract

Sûrnâmeler, Osmanlı sultanlarının gösterişli düğün ve şenliklerini edebî bir dille anlatan eserlerdir. Klasik Türk edebiyatının önemli bir türü olan sûrnâmeler, kültür tarihi açısından da çok kıymetli bilgiler içerir. Doğum, sünnet ve evlenme vesilesiyle yapılan ve günlerce süren bu şenlikler, manzum ve mensur olarak kaleme alınmıştır. Devrin sosyal yaşamına dair pek çok ayrıntı içeren sûrnâmeler tarihî vesika niteliği taşır. Yeme-içme, giyim-kuşam ve eğlence anlayışı yanında dönemin sanat ve bilim alanındaki gelişmelerini bu eserlerden takip etmek mümkündür. Bu yönüyle, kültürel birikimin aktarılmasında geçmişle bugün arasında köprü kurarlar. Bu çalışmada İskender Pala’nın Surnâme-Bir Osmanlı Mâcerası adlı romanı, içerdiği sûrnâme hususiyetleri bağlamında incelenmiştir. Romanda olaylar, Padişah’ın üç şehzadesi için düzenlediği sünnet düğününün hazırlık aşamasından tamamlanmasına kadar geçen sürede vuku bulur. Kazasker ve Defterdar, Padişah’a sunacakları düğün hediyesi ile vezirlik makamını elde etmek isterler. Bu iki devletli arasındaki rekabet ve kendilerini bir anda bu savaşın içinde bulan üç kimsesiz delikanlının maceraları romanın dramatik yapısını oluşturur. Bu esnada bir saltanat düğünü; davetnâmenin hazırlanmasından şenlik mekânına, esnaf alaylarından nahıllara, hüner gösterilerinden hediye takdimlerine kadar sûrnâmelerde anlatılan tüm aşamalarıyla tasvir edilir. Romanın kurgusu, mensur bir sûrnâme ile ustalıkla bütünleştirilmiştir. Böylece yeni neslin sûrnâme türünü tanıması, Osmanlı döneminin kültür, sanat ve eğlence anlayışını öğrenerek bugünle bağlantı kurması sağlanmıştır.

Keywords

Klasik Türk edebiyatı, sûrnâme, roman, İskender Pala, Surnâme-Bir Osmanlı Mâcarası.

References

• And, Metin. Kırk Gün Kırk Gece-Osmanlı Düğünleri, Şenlikleri, Geçit Alayları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2020.
• Arslan, Mehmet. “Osmanlı Saray Düğünlerinde Esnaf Alayları”. Milli Folklor Dergisi 12 (1991), 27-31.
• Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri I - Manzûm Sûrnâmeler. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2008.
• Arslan, Mehmet. “Osmanlı’da Bir Muhteşem Şenlik: Şehzade Sultan Mehmet’in (II. Mehmet) Sünnet Düğünü”. Türkler. 11/1698-1723. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• file:///C:/Users/user/Downloads/Turkler_Cilt_11_pdf.pdf (E.T. 22.05.2023).
• Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri 2 - İntizâmî Sûrnâmesi. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2009a.
• Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri 3- Vehbi Sûrnâmesi. İstanbul: Sarayburnu Kitaplığı, 2009b.
• Aynur, Hatice. “Surnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 20 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/surname
• Nutku, Özdemir. IV. Mehmet’in Edirne Şenliği (1675). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987.
• Nutku, Özdemir. “Nahil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 20 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/nahil
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993. Pala, İskender. Surnâme-Bir Osmanlı Mâcerası. İstanbul: Kapı Yayınları, 2022.
• Uran, Hilmi. Üçüncü Sultan Mehmed’in Sünnet Düğünü. İstanbul: Vakit Gazate-Matbaa-Kütüphane, 1941.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. “Nahil ve Nakıl Alayları”. Belleten 40/157 (1976), 55-70.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/72279/1166182 (E.T.22.06.2023)