May 27, 1960 Military Coup and the Press (1960-1965)

Year 2023, Volume: 15 Issue: 4, 723 - 741, 30.11.2023

Dürdane Şahin

https://doi.org/10.9737/historystudies.1326911

Abstract

After the Second World War, the press played a major role in the coming to power of the Democratic Party, which was established with the multi-party system of the Republic of Turkey. Aware of this, the Democratic Party leaders introduced some regulations that gave freedom to the press in response to this support of the press. However, over time, the Democratic Party's implementation of some negative policies in both economic and other fields caused the press to react against the government. On the other hand, the government tried to prevent this reaction of the press with some methods. However, this situation was one of the reasons that led to the fall of the government as a result of the May 27 military coup. After the May 27 coup, a significant part of the press sided with the putschist forces. From the first day of the coup, the headlines of the newspapers included the news praising May 27, and the news accusing the Democrat Party did not hesitate. Especially in the days when the Yassıada courts continued, the public's attention was drawn to this direction by giving wide coverage to the ongoing lawsuits in Yassıada. During the period of the National Unity Committee, which was aware of the fact that the press was an important political power, some regulations were made that gave freedom to the press. Laws protecting the rights of press workers were enacted between press members and employers. In addition, some provisions regarding the press were included in the 1961 constitution.
In this article, the attitudes of the press towards the coup, the new ruling circles and the overthrown Menderes government in Turkey after the May 27 military coup and the arrangements made by the new ruling circles regarding the press will be examined.

Keywords

27 May 1960, Press, Adnan Menderes, Press law

27 MAYIS 1960 ASKERİ DARBESİ VE BASIN (1960-1965)

Abstract

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin çok partili hayata geçmesiyle birlikte kurulan Demokrat Parti’nin iktidara gelmesinde basın büyük bir rol oynadı. Bunun farkında olan Demokrat Parti liderleri, basının bu desteğine karşılık, basına özgürlükler tanıyan bazı düzenlemeler getirdi. Fakat zaman içerisinde Demokrat Parti’nin gerek ekonomik gerekse diğer alanlarda bazı olumsuz politikalar uygulamaları haliyle basının iktidara karşı tepki göstermesine neden oldu. Buna karşılık iktidar, basının bu tepkisini bazı yöntemlerle engellemeye çalıştı. Lakin bu durum, 27 Mayıs askeri darbesi sonucunda iktidarın düşürülmesine neden olan sebeplerden biri oldu. 27 Mayıs darbesinden sonra basının önemli bir kısmı, darbeci güçlerin yanında yer aldı. Darbenin gerçekleştiği ilk günden itibaren gazetelerin manşetlerinde 27 Mayısı öven haberlere yer verilirken Demokrat Parti’yi itham edici haberlerden de çekinilmedi. Özellikle Yassıada mahkemelerinin devam ettiği günlerde Yassıada’da devam eden davalara gazete sayfalarında geniş yerler verilerek halkın dikkatleri bu yöne çekildi. Basının siyasi anlamda önemli bir güç olduğunun farkında olan Milli Birlik Komitesi döneminde basına özgürlük tanıyan birtakım düzenlemeler yapıldı. Basın mensupları ile işverenler arasında basın çalışanlarının haklarını koruyan kanunlar çıkarıldı. Ayrıca 1961 anayasasında basınla ilgili bazı hükümlere yer verildi.
Bu makalede, 27 Mayıs askeri darbesinden sonra Türkiye’de basının darbeye, yeni iktidar çevrelerine ve devrilen Menderes hükümetine yönelik izlediği tavırlar ve yeni iktidar çevrelerinin basınla ilgili hayata geçirdiği düzenlemeler incelenecektir.

Keywords

27 Mayıs 1960, Basın, Adnan Menderes, Basın kanunu

References

• ALTUĞ, Kurtul, Olaylar- Belgeler- Anılar 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, Koza Yayınları Ankara, 1975.
• ASLAN, Zehra, Siyasilerin Beyanatları Çerçevesinde 27 Mayıs Darbesine Gidiş Süreci (27 Ekim 1957-27 Mayıs 1960)”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 204, Haziran 2013, 33-82.
• BAYAR, Celal, Başvekilim Adnan Menderes, Derleyen İsmet Bozdağ, Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları, İstanbul, 1986.
• BİROL, Sinem, “1961 Anayasasında İfade Özgürlüğü” İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2012/II, 43, 39-54.
• ÇAKIR, Hamza, YAVALAR, Deniz Elif, “Demokrat Parti İktidarı ve Basın”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:6, Sayı: 3, 2017, 257-270.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950-1995), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1996.
• DURSUN, Davut, 27 Mayıs 1960 Darbesi, Hatıralar, Gözlemler, Düşünceler, Şehir Yayınları, İstanbul, 2001.
• ER, Ahmet, Hatıralarım 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e, Alternatif Yayınları, Ankara, 2002.
• ERKANLI, Orhan, Askeri Demokrasi 1960-1980, Güneş Yayınları, İstanbul, 1987.
• EMRE, Ayşe, KAYA Elif, “Demokrat Parti Döneminde Basın- İktidar İlişkileri”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı 39, 2010, s. 94-118.
• ESİN, Numan, Devrim ve Demokrasi Bir 27 Mayısçının Anıları, Doğan Kitapçılık, İstanbul, 2005.
• FAİK, Bedii, İhtilalciler Arasında Bir Gazeteci, İstanbul, 1967.
• KARAVELİOĞLU, Kâmil, Bir Devrim İki Darbe 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, Gürer Yayınları, İstanbul, 2007.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• OKTAY, H. Emre, Türk Tarihinin Kayıp Yılları 27 Mayıs Bir İhtilal Değil Darbedir, Çınar Matbacılık, İstanbul, 2013.
• ÖZDAĞ, Ümit, Menderes Döneminde Ordu Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali, Boyut Matbaacılık, İstanbul, 2004.
• ÖZDEMİR, Mehmet, Rejim ve Asker, Afa Yayıncılık, İstanbul 1989.
• ŞENOL CANTEK, Funda, “Altmışlı Yıllarda Basın”, Türkiye’nin Altmışlı Yılları, Haz: Mete Kaan KAYNAR, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017, 759-796.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973 Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1967.
• ULAY, Sıtkı, Harbiye Silah Başına (27 Mayıs 1960), Kitapçılık Ticaret Limited Şirketi Yayınları, İstanbul.
• YILDIZ, Ahmet, İhtilalin İçinden Anılar, Değerlendirmeler, Alan Yayıncılık, İstanbul 2001.
• YILDIZ, Nuran, “Demokrat Parti İktidarı(1950-1960) ve Basın”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, , Cilt:51, Sayı: 01, Yıl: 1996, 481-505.
• 27 Mayıs Bakanlar Kurulu Tutanakları, (2 Haziran 1960-6 Ocak 1961), Yayına Hazırlayan: Cemil Koçak, Cilt:1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Hükümetler ve Programları 1960-1980, Haz: Nuran Dağlı, Belma Aktürk, Cilt: 2, Ankara, 1988.