Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ilişkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü: Tekstil Sektöründe Bir Araştırma

Year 2023, Volume: 41 Issue: 4, 602 - 629, 24.12.2023

Yasemin Hancıoğlu Başköy Yeter Uslu Fatih Sinan Sezgül

https://doi.org/10.17065/huniibf.1279599

Abstract

Değişen rekabet koşullarıyla birlikte işletmeler için beşeri sermayenin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Çalışanın kendisini işletmenin bir parçası olarak görmesi, işletmenin başarısı için gönüllü davranışlarda bulunması, çalışma arkadaşları ile eşit bir muamele gördüğü bir ortamda faaliyetlerini sürdürmesi, onların potansiyellerinden en üst düzeyde faydalanabilmek adına önemlidir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, örgütsel adalet ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide örgütsel sinizmin aracılık rolünün incelenmesidir. Ordu ili Ünye ilçesinde tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede 197 çalışandan elde edilen anket verileri doğrultusunda analizler gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen regresyon analizleri sonuçlarına göre örgütsel adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Aracı değişken olarak ele alınan örgütsel sinizmin örgütsel vatandaşlık davranışını anlamlı bir şekilde etkilediği görülürken, örgütsel adalet algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışı ve alt boyutları arasındaki ilişkide örgütsel sinizmin aracılık etkisinden söz etmek mümkün değildir.

Keywords

Örgütsel Adalet, Örgütsel Vatandaşlık, Örgütsel Sinizm, Aracılık Etkisi, Tekstil sektörü

The Mediating Role of Organizational Cynicism in the Relationship Between Organizational Justice Perception and Organizational Citizenship Behavior: A Research in the Textile Sector

Abstract

With the changing competitive conditions, the importance of human capital for businesses is increasing day by day. It is important for the employee to see himself as a part of the business, to act voluntarily for the success of the business, and to continue his activities in an environment where he is treated equally with his colleagues, in order to benefit from their potential at the highest level. In this direction, the aim of the study is to examine the mediating role of organizational cynicism in the relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. Analyzes were carried out using survey data obtained from 197 employees in a business operating in the textile sector in the Unye district of Ordu province. According to the results of the regression analysis, it was found that the perception of organizational justice has a positive and significant effect on organizational citizenship behavior. While it is seen that organizational cynicism, which is considered as a mediating variable, significantly affects organizational citizenship behavior, it is not possible to talk about the mediating effect of organizational cynicism in the relationship between organizational justice perception and organizational citizenship behavior and its sub-dimensions.

Keywords

Organizational Justice, Organizational Citizenship, Organizational Cynicism, Mediation effect, Textile Industry

References

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social and General Psychology Monographs, 126(3), 269-292.
• Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. Advances in Experimental Social Psychology, 2, 267-299. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60108-2
• Altınöz, M., Çöp, S., ve Sığındı, T. (2011). Algılanan örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm ilişkisi: Ankara’daki dört ve beş yıldızlı konaklama işletmeleri üzerine bir araştırma. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 21, 285-315. https://dergipark.org.tr/en/pub/susead/issue/28414/302386?publisher=selcuk
• Andersson, L. M., ve Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(5), 449-469. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1379(199709)18:5<449::AID-JOB808>3.0.CO;2-O
• Arslantaş, C. C., ve Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-286. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/400
• Aslan, Ş. (2009). Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi: Kurumda Çalışma Yılı ve Ücret Değişkenlerinin Rolü. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 256-275.
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://www.acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/3335
• Atikbay, T., ve Öner, Y. (2020). Effects of human resources management practices and organizational justice perceptions on organizational cynicism: A research on municipalities in a developing country. Management Science Letters, 10(8), 1059-1070. https: //doi.org/10.5267/j.msl.2020.1.014
• Aziz, M. F. A., Noranee, S., ve Razak, N. A. (2020). A Reflective Measurement Model of Organizational Citizenship Behaviour and Organizational Cynicism. Environment Behavior Proceeding Journal, 5 (13), 85-92. https://doi.org/10.21834/e-bpj.v5i13.2067
• Baron, R. M., ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
• Barusman, D. A. R. P., ve Mihdar, D. F. (2014). The effect of job satisfaction and organizational justice on organizational citizenship behavior with organization commitment as the moderator. International Journal of Humanities and Social Science, 4(9), 118-126.
• Basım, H. N., ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83-101. https://dergipark.org.tr/en/pub/ausbf/issue/3215/44758
• Baş, G., ve Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algılar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 29-62. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10329/126617
• Bernerth, J. B., Armenakis, A. A., Feild, H. S., ve Walker, H. J. (2007). Justice, cynicism, andcommitment: A study of important organizational change variables. The Journal of Applied Behavioral Science, 43(3), 303-326. https://doi.org/10.1177/0021886306296602
• Brandes, P., Dharwadkar, R., ve Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter?: Employee and supervisor perspectives on work outcomes. In: 36th Annual Meeting of the Eastern Academy of Management, Philadelphia PA., 1-34.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chegini, M. G. (2009). The relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. American Journal of Economics and Business Administration. Science Publications, 1(2), 173-176. https://doi.org/10.3844/ajebasp.2009.173.176
• Crosby, F. (1976). A model of egoistical relative deprivation. Psychological Review, 83(2), 85. https://doi.org/10.1037/0033-295X.83.2.85
• Çağ, A. (2011). Algılanan örgütsel adaletin, örgütsel sinizme ve işten ayrılma niyetine etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/2641
• Dar, N., Khan, S., ve Rauf, A. (2020). Deviant behavior and organizational justice: Mediator test for organizational cynicism-The case of Pakistan. Asian Journal of Economics and Finance, 24, 333-347.
• Dean, J. W., Brandes, P., ve Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23(2), 341-352. https://doi.org/10.5465/amr.1998.533230
• Efeoğlu, İ. E., ve İplik, A. G. E. (2011). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik ilaç sektöründe bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 343-360. https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/4388/60319
• Eker, G. (2006). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu üzerindeki etkileri. Doktora Tezi, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü. https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/11841
• Erdoğan, P., ve Bedük, A. (2013). Örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Sağlık sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 3(6), 17-36. http://sosyoteknik.selcuk.edu.tr/sustad/article/view/31
• Erdost, H. E., Karacaoğlu, K., ve Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin Türkiye’deki bir firmada test edilmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Sakarya, 514-524.
• Fatimah, O., Amiraa, A. M., ve Halim, F. W. (2011). The relationships between organizational justice, organizational citizenship behavior and job satisfaction. Journal of Social Science and Humanities, 19(S), 115-121.
• Folger, R. G., ve Cropanzano, R. (1998). Organizational Justice and Human Resource Management. Newbury Park, CA: Sage
• Folger, R., ve Konovsky, M. A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management Journal, 32(1), 115-130. https://doi.org/10.5465/256422
• George, D., ve Mallery, P. (2003). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference 11.0 Update. Pearson Education, Inc, United States of America.
• Gujarati, D. (1995), Basic Econometrics. Singapore: McGraw-Hill.
• Gündüz Çekmecelioğlu, H., ve Keleş, Ö. (2009). Örgüt iklimi, örgütsel vatandaşlık davranışı ve iş performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesi: bir araştırma. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Eskişehir, 590-596.
• Güzel, B., ve Ayazlar, G. (2014). Örgütsel adaletin örgütsel sinizm ve işten ayrılma niyetine etkisi: Otel işletmeleri araştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1, 133-142. https:/doi.org/10.18493/kmusekad.81167
• Hair, J. F.. Anderson, R. E., Tatham, R. L., ve Black, W. (1998). Multivariate data analysis. New Jersey: Prentice-Hall. İçerli, L., ve Yıldırım, M. H. (2012). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Sağlık sektöründe bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 167-176. https://dergipark.org.tr/en/pub/oybd/issue/16339/171092
• İnce, M., ve Gül, H. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Jafari, P., ve Bidarian, S. (2012). The relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1815-1820. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.905
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kanbur, E., ve Canbek, M. (2018). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerine etkisi: Algılanan örgütsel desteğin aracılık rolü. Business & Management Studies: an International Journal, 6(3), 36-57. https://doi.org/10.15295/bmij.v6i3.317
• Kanbur, E., Kanbur, A., ve Özdemir, B. (2017). Psikolojik dayanıklılık ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide iş doyumunun aracılık rolü: Havacılık sektöründe bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 127-141. https://doi.org/10.18394/iid.321941
• Karacaoğlu, K. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(3), 43-64. https://dergipark.org.tr/en/pub/isguc/issue/25466/268670
• Karavardar, G. (2015). Örgütsel adaletin iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 139-150. https://doi.org/ 10.17130/ijmeb.2015.11.26.688
• Karriker, J. H., ve Williams, M. L. (2009). Organizational justice and organizational citizenship behavior: A mediated multifoci model. Journal of Management, 35, 112–135. https://doi.org/10.1177/0149206307309265
• Kaya, Ş. D. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Türk İdare Dergisi, 476, 265-286.
• Lo, M. C., ve Ramayah, T. (2009). Dimensionality of organizational citizenship behavior (OCB) in a multicultural society: The case of Malaysia. International Business Research, 2(1), 48-55. https://doi.org/10.5539/ibr.v2n1p48
• Mirvis, P. H., ve Kanter, D. L. (1991). Beyond demography: A psychographic profile of the workforce. Human Resource Management, 30(1), 45-68. https://doi.org/10.1002/hrm.3930300104
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenshipbehaviors: Do fairness perceptions influence employee citizenship?. .Journal of Applied Psychology, 76(6), 845. https://doi.org/10.1037/0021-9010.76.6.845
• Naing, L., Winn, T., ve Rusli, B. N. (2006) Practical issues in calculating the sample size for prevalence studies. Medical Statistics Archives of Orofacial Sciences, 1, 9-14.
• Niehoff, B. P., ve Moorman, R. H. (1993), Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36(5), 527–556. https://doi.org/10.5465/256591 Nemr, M. A. A., ve Liu, Y. (2021). The impact of ethical leadership on organizational citizenship behaviors: Moderating role of organizational cynicism. Business & Management, 8(1), 1865860. https://doi.org/10.1080/23311975.2020.1865860
• Noruzy, A., Shatery, K., Rezazadeh, A., ve Hatami-Shirkouhi, L. (2011). Investigation the relationship between organizational justice, and organizational citizenship behavior: The mediating role of perceived organizational support. Indian Journal of Science and Technology, 4(77), 842-847. https://doi.org/10.17485/ijst/2011/v4i7/30123
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington Books/DC Heathand Com.
• Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organizational citizenship behavior. In B. M. Staw, L. L. Cummings (Eds.), Research in Organizational Behavior (pp. 43-72). Greenwich, CT: JAI Press.
• Özdamar, K. (2011). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özer, G., ve Günlük, M. (2010). Örgütsel adaletin muhasebecilerin iş memnuniyeti ve işten ayrılma eğilimlerine etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 459-485. https://ssrn.com/abstract=1975667
• Özgen, F. Ö., ve Turunç, Ö. (2017). Örgütsel adalet-sinizm ilişkisinde kişi örgüt uyumunun rolü: Eğitim sektöründe bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 80-96. https://dergipark.org.tr/en/pub/uiibd/issue/29926/313539
• Pillai, R., Scandura, T. A., ve Williams, E. A. (1999). Leadership and organizational justice: Similarities and differences across cultures. Journal of International Business Studies, 30(4), 763-779. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490838
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., ve Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behavior. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142. https://doi.org/10.1016/1048-9843(90)90009-7
• Podsakoff, P. M., Ahearne, M., ve MacKenzie, S. B. (1997). Organizational citizenship behavior and the quantity and quality of work group performance. Journal of Applied Psychology, 82(2), 262-270. https://doi.org/10.1037/0021-9010.82.2.262
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563. https://doi.org/10.1177/014920630002600307
• Polat, S., ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 307-331. https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10343/126710
• Robbins, S. P., ve Judge, T. A. (2012). Örgütsel davranış ( Çeviri Editörü: İ. Erdem). Ankara: Nobel Yayın. Sharma, S. (1996). Applied multivariate techniques. New York: John Wiley.
• Shaharruddin, S., Ahmad, F., ve Musa, M. M. (2016). Cynicism in organizations: does organizational justice matter?. International Journal of Research in Business Studies and Management, 3(2), 49-60. http://www.ijrbsm.org/v3-i2
• Sipahi, B.,Yurtkoru, E. S., ve Çinko, M. (2010), Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (3.Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Sobel, M. E. (1982). A symptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312. https://doi.org//10.2307/270723
• Şantaş, F., Uğurluoğlu, Ö., Kandemir, A., ve Çelik, Y. (2016). Sağlık çalışanlarında örgütsel sinizm, iş performansı ve örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18, 867-86. https://dergipark.org.tr/en/pub/gaziuiibfd/issue/28284/300452
• Taşcı, D., ve Koç, U. (2007). Örgütsel vatandaşlık davranışı-örgütsel öğrenme değerleri ilişkisi: Akademisyenler üzerinde görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 373-382. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/449
• Tekin, E., ve Özdemir, B. (2018). Mobbing örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde örgütsel sinizmin rolü. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 1923-1938. https://doi.org/ 10.17218/hititsosbil.442790
• Tsai, K. L., ve Harrison, W. (2019). Organizational actions in gaining employee support for change: The roles of affective commitment to change, organizational justice, and organizational cynicism. Journal of Organizational Psychology, 19, 141-155. https://doi.org/10.33423/jop.v19i5.2516
• Turnipseed, D. L. (2002). Are good soldiers good?: Exploring the link between organization citizenship behavior and personal ethics. Journal of Business Research, 55(1), 1-15. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(01)00217-X
• Türkmen, F., ve Aykac, E. (2017). The association between organizational cynicism and organizational citizenship behavior: A case study. European Research Studies Journal, 20(4A), 742-753. https://www.um.edu.mt/library/oar/handle/123456789/33006
• Yalçın, S., ve Özbaş, M. (2021). Investigation of the organizational justice, perceived organizational support and organizational cynicism perceptions of academicians. European Journal of Education Studies, 8(12), 66–83. http://dx.doi.org/10.46827/ejes.v8i12.4012
• Yalçınkaya, A. G. A. (2014). Türkiye’de örgütsel sinizm: 2007-2012 yılları arasındaki çalışmalar üzerine bir değerlendirme. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 16(3), 106-130. https://dergipark.org.tr/en/pub/isguc/issue/25450/268531
• Yavuz, E. (2010). Kamu ve özel sektör çalışanlarının örgütsel adalet algılamaları üzerine bir karşılaştırma çalışması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 302-312. https://dergipark.org.tr/en/pub/doujournal/issue/66663/1043042
• Yıldız, S. (2014). Örgütsel adaletin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisinde iş tatmininin aracı rolü. Ege Akademik Bakış, 14(2), 199-210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab/issue/40006/475618
• Yılmaz, V., ve İlhan Dalbudak, Z. (2018). Aracı değişken etkisinin incelenmesi: Yüksek hızlı tren işletmeciliği üzerine bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 517-534. https://dergipark.org.tr/en/pub/isguc/issue/25450/268531
• Wilkerson, J. M., Evans, W. R., ve Davis, W. D. (2008). A test of coworkers’ influence on organizational cynicism, badmouthing, and organizational citizenship behavior. Journal of Applied Social Psychology, 38(9), 2273-229. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2008.00391.x