Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Coğrafya Kavramının Zihinde Yapılanması

Year 2023, Issue: 15, 234 - 252, 28.12.2023

Sevgi Coşkun Keskin Gökhan Şentürk

https://doi.org/10.21733/ibad.1319238

Abstract

Sosyal bilgiler dersinin içerisinde barındırdığı önemli disiplinlerden biri de coğrafyadır. Sosyal bilimlerin ürettiği bilgi ve düşünceler kendilerine özgü coğrafi mekanlarda gerçekleşmektedir. Bu bağlamda tarih, sosyoloji, ekonomi gibi disiplinler coğrafi mekandan soyutlanamaz. Kısacası coğrafyasız sosyal bilimler olmaz. Coğrafyasız Sosyal Bilimler olmayacağı gibi Sosyal Bilgiler de olamaz. Araştırma bu bağlamda sosyal bilgiler dersi öğretim programı içerisinde yer alan coğrafya disiplininin öğrencilerin zihinlerindeki algılarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim öğretim yılı içinde Sakarya ilinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı 2 resmi ortaokulda öğrenim gören 200 8.sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak kelime ilişkilendirme testinden yararlanılmıştır. Toplanan veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin; coğrafya kavramı ile ilgili algılarının birbirinden farklılık gösterdiği, coğrafya kavramına dair kelime ilişkilendirme sıklıklarının düşük olduğu, coğrafya kavramına dair doğru ilişkilendirmeler yaptıkları fakat öğrencilerin bazı kavram yanılgılarına da sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Sosyal Bilgiler, Coğrafya, Kelime İlişkilendirme Testi

The Structuring of the Concept of Geography in the Social Studies Curriculum in Mind

Abstract

One of the important disciplines included in the social studies course is geography. The knowledge and thoughts produced by social sciences take place in their own unique geographical spaces. In this context, disciplines such as history, sociology and economics cannot be isolated from geographical space. In short, there can be no social sciences without geography. Just as there would be no Social Sciences without Geography, there would be no Social Studies. In this context, the research was carried out in order to reveal the perceptions of the geography discipline in the minds of the students, which is included in the social studies curriculum. The study group of the research consists of 200 8th grade students studying in 2 official secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in the province of Sakarya in the 2021-2022 academic year. The word association test was used as a data collection tool in the study. The collected data were analyzed by descriptive analysis method. As a result of the research, students; It has been concluded that their perceptions about the concept of geography differ from each other, the frequency of word associations about the concept of geography is low, they make correct associations about the concept of geography, but the students also have some misconceptions.

Keywords

Social Studies, Geography, Word Association Test

References

• Açıkgöz, S. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 5. sınıf ders kitabı. E Kare Eğitim Yayıncılık.
• Akdağ, Ş. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi “Yeryüzünde Yaşam” ünitesindeki kavram yanılgıları. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Akengin, H. & Süer, S. (2011). Coğrafi kavramlar bakımından öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ve bu kavramların geliştirilmesi üzerine deneysel bir araştırma. Marmara Coğrafya Dergisi, (24), 26-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/471/3830
• Al-Nofli, M. (2010). Students' perceptions about geography: a study of basic education school students in Oman. European Journal of Social Sciences, 16(1), 11-20.
• Avcı, G. (2015). Altıncı sınıflarda sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgılarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramina ilişkin sahip olduklari metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1293-1322. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2454/31254
• Aydın, S. (2021). Nitel araştirmada geçerlik ve güvenilirlik. M. Çelebi (Ed.). Nitel araştırma yöntemleri içinde. Pegem Akademi
• Azer, H. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ekoyay Yayınclık.
• Bahar, M. & Özatlı, N. S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1. sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 75-85. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunfbed/issue/24783/261831
• Beldağ, A. & Geçit, Y. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin “coğrafya” kavramına ilişkin algıları: bir olgubilim araştırması. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 99-112. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/259221
• Bozyiğit, R. & Kaya, B. (2017). Coğrafya öğretmen adaylarının doğal afetlerle ilgili bazı kavramlar hakkındaki bilişsel yapılarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 55-67.
• Burnett, A. & Crowe, L. (2016). An evaluation of secondary school students’ perceptions of geography at key stages 3 and 4. The Sheffield Hallam University Natural Environment Research Transactions, 2(1), 53-79.
• Çepni, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kavramlarına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Demirkaya, H. & Karacan, H. (2016). Ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki bazı coğrafi kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. International Journal of Field Education, 2(2), 38-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijofe/issue/28468/303424
• Durmuş, E. & Baş, K. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya kavramına ilişkin metaforik algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 75-92. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inesj/issue/40032/476025
• Fatıma, M. (2016). Perceptions of geography as a discipline among students of different academic levels in Pakistan. Review of International Geographical Education Online, 6(1), 67-85.
• Gökçe, N. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya kavramına ilişkin metaforları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(9), 121-134. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inesj/issue/40032/476025
• Kaçar, T. & Bulut, B. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve 4-7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarının coğrafya kavramları bağlamında değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 652-679.
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöver (Ed.). Bilimsel araştırma yöntemleri içinde. (ss.73-75). Anı.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırma Dergisi, 1(1), 62-80. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/kokdener/123091/13f.pdf
• Kaya, B. & Akış, A. (2015). Coğrafya öğrencilerinin “hava” kavramıyla ilgili bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ile belirlenmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(7), 557-574. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12452/2151/
• Keskin, Y. (2019). Sosyal Bilgiler Programı tarihi ve güncel gelişmeler. T. Çelikkaya, Ç.Ö.Demirbaş, T. Yıldırım ve H. Yakar (Yay. Haz.). Sosyal bilgiler öğretimi I içinde (ss. 1-23). Pegem akademi.
• Opoku, F. (2019). Perceptions of geography among Ghanaian senior high school students: A phenomenological study. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 1-9.
• Öztürk, C. (2012). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde. (ss.1-28). Pegem Akademi.
• Sağlam, İ. (2019). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin coğrafi kavramlara yetişi düzeyi (Demirci ilçesi örneği). Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Sever, R. (2015). Sosyal bilgilerde mekansal öğrenme ortamları ile ilgili temel kavramlar. R. Sever ve E. Koçoğlu (Ed.). Sosyal bilgiler eğitiminde mekansal öğrenme ortamları içinde. (ss.1-11). Pegem Akademi.
• Sosyal Bilgiler 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı. Milli Eğitim Bakanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Şahin, E. (2022). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 6. sınıf ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
• Taşlı, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde coğrafya eğitimi. S. Şimşek (Ed.). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri için sosyal bilgiler öğretimi içinde. (ss.222-2444). Anı.
• Tokcan, H. (2015). Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. Pegem Akademi.
• Tüysüz, S. (2022). İlkokul sosyal bilgiler 4. sınıf ders kitabı. Tuna Yayıncılık.
• Uslu, S. & Yalçınkaya, E. (2015). Sosyal bilgilerin tarihçesi ve temel eğitimdeki yeri. R. Sever (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde. Nobel.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, K. & Arık, R. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. Pegem Akademi
• Zhao, Y. & Hoge, J. (2005). What elementary students and teachers say about social studies. The Social Studies, 96(5), 216-221.