The Mediating Role of The Work Alienation on The Relationship Between Perceived Overqualification and Intention to Leave

Year 2024, Volume: 39 Issue: 1, 139 - 160, 02.03.2024

Zeki Uçar

https://doi.org/10.24988/ije.1310026

Abstract

In this study, it was aimed to examine the mediating effect of job alienation on the relationship between overqualification perceived by the employees and their intention to leave. For the quantitatively designed research, the sample was selected from public and private bank employees and independent accounting and financial advisory employees affiliated with the Turkish Association of Chambers of Certified Public Accountants and Certified Public Accountants (TÜRMOB) operating in the Bitlis province. Convenience and snowball sampling methods were used to reach employees and provide data for the research. While the questionnaire was sent online to some of the participants, the forms were handed out to some of them to fill out. In order to determine the reliability and validity of the research scales, tests of reliability, convergent and discriminant validity, and confirmatory factor analyses were performed on the scale items. Then, the analysis model created on the structural equation modeling was tested. As a result of the analysis, the mediating effect of work alienation was found in the effect of simplicity perception, which is one of the sub-dimensions of perceived overqualification, on intention to leave. On the other hand, mediation effects were not observed in the dimensions of not appeal and perceived qualification, which are in the other sub-dimensions of Perceived Owerqualification. Based on the literature review, no study has been found that examines these three variables together and also investigates the mediation effect revealed in the research model. This creates a gap in the literature, and therefore, this study aims to fill this gap.

Keywords

Perceived Overqualification, Intention to Leave, Work Alienation

Algılanan Aşırı Vasıflılık ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde İşe Yabancılaşmanın Aracılık Rolü

Abstract

Bu araştırmada işgörenler tarafından algılanan aşırı vasıflılığın işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Niceliksel olarak tasarlanan bu araştırma için örneklem Bitlis ilinde faaliyette bulunan kamu ve özel banka çalışanları ve Türkiye Serbest Muhasebeci ve Mali müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği’ne (TÜRMOB) bağlı serbest muhasebe ve mali müşavirlik çalışanlarından seçilmiştir. İlgili örnekleme ulaşmak ve araştırmaya veri sağlamak amacıyla kolayda ve kartopu örnekleme yöntemleri kullanılmıştır. Hazırlanan anket formları katılımcıların bir kısmına online olarak diğer kısmına ise elden dağıtılmıştır. Araştırma ölçeklerinin güvenilirlik ve geçerliliklerinin tespiti amacıyla ölçek maddeleri üzerinde güvenilirlik, birleşim ve ayrışım geçerliliğine ilişkin testler ve faktör analizleri gerçekleştirilmiştir. Son olarak yapısal eşitlik modellemesi üzerinden araştırma modeli test edilmiştir. Analizler sonucunda algılanan aşırı vasıflılığın alt boyutlarından olan basitlik algısının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık etkisi bulgulanırken, diğer alt boyutlar olan yakıştırmama ve vasıflılık algısı boyutları üzerinde aracılık etkisi gözlenememiştir. Literatür incelemelerine dayalı olarak bu üç değişkeni bir arada inceleyen ve yine araştırma modelinde ortaya konan aracılık etkisini araştıran herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu literatürde bir boşluk yaratmaktadır ve dolayısıyla da bu çalışma ile bu boşluğun doldurulması amaçlanmaktadır.

Keywords

Algılanan Aşırı Vasıflılık, İşten Ayrılma Niyeti, İşe Yabancılaşma

References

• Aaker, D. A., Kumar,V. & Day, G. S., (2007). Marketing research, 9. Edition, John Wiley & Sons, Danvers.
• Abaslı, K. (2018). Örgütsel dışlanma, işe yabancılaşma ve örgütsel sinizm ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ajzen, I. and Fishbein, M. (1980) Understanding attitudes and predicting social behaviour. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Akın, A. ve Ulukök, E. (2016). Fazla nitelikliliğin bireysel ve örgütsel sonuçlarının güncellenmesine yönelik kavramsal bir değerlendirme. Journal of Business Research Turk, 8(4), 71-86
• Altunişik, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yildirim, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, Sakarya Yayıncılık: Sakarya.
• Ayaydın, Ç. İ. (2012). İşyerinde psikolojik şiddetin iş tatmini, işe yabancılaşma ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 143-176.
• Aydoğan, E., ve Olgunçelik, Z. (2020) Algılanan aşırı niteliklilik iş performansı ilişkisinde psikolojik sahiplenmenin aracılık rolü. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(2), 761-781
• Baş, C., ve Karaca, Ş. (2021). sağlık turizmi işletmelerinde hizmet telafi stratejilerinin olumlu ağızdan ağıza iletişim ve tekrar satın alma niyetine etkisi. Güncel Pazarlama Yaklaşımları ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 110-122.
• Bayrakci, E. (2022). Hemşirelerde işten ayrılma niyeti ve performans ilişkisi: covid-19 tükenmişliğinin düzenleyici rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(1), 835-845.
• Bayrakci, E. (2022). Hemşirelerde işten ayrılma niyeti ve performans ilişkisi: Covid-19 tükenmişliğinin düzenleyici rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(1), 835-845.
• Burris, B. H. (1983). The human effects of underemployment. Social Problems, 31, 96–110.
• Deniz Günaydin, H. (2021). Impacts of personality on job performance through Covid-19 fear and intention to quit. Psychological Reports, 124(6) 2739–2760
• Emiroğlu, B. D., Akova, O. ve Tanrıverdi, H. (2015). The relationship between turnover intention and demographic factors in hotel businesses: A study at five star hotels in İstanbul. ProcediaSocial and Behavioral Sciences, (207), 385-397.
• Erdogan, B., Bauer, T.N., Peiro, J.M. ve Truxillo, D.M. (2011). Overqualified employees: Making the best of a bad situation for individuals and organizations. Industrial and Organizational Psychology, 4(2), 215-232.
• Feldman, D. C., Leana, C. R., ve Bolino, M. C. (2002). Underemployment and relative deprivation among re-employed executives. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75, 453–471.
• Fine, S., ve Nevo, B. (2008). Too smart for their own good? a study of perceived cognitive overqualification in the workforce, The International Journal of Human Resource Management, 19(2), 346-355.
• Fischer, C. S. (1976). Alienation: Trying to bridge the chasm. British Journal of Sociology, 27(1), 35-49.
• Freeman, R. (1976). The overeducated american. Academic Press.
• Gizlier, Ö. (2021). Algılanan aşırı nitelikliliğin çalışan sesliliği üzerindeki etkisi. Beykoz Akademi Dergisi, 9(1), 57-67.
• Görg, H., & Strobl, E. (2003). The incidence of visible underemployment: Evidence for Trinidad and Tobago. Journal of development studies, 39(3), 81-100.
• Hair Jr, J. F., Sarstedt, M., Ringle, C. M., & Gudergan, S. P. (2017). Advanced issues in partial least squares structural equation modeling. Sage Publications.
• Harari, M. B., Manapragada, A., ve Viswesvaran, C. (2017). Who thinks they’re a big fish in a small pond and why does it matter? A meta-analysis of perceived overqualification. Journal of Vocational Behavior, 102, 28-47.
• Hu, J., Erdogan, B., Bauer, T.N., Jiang, K., Liu, S., Li, Y. (2015). There are lots of big fish in this pond: the role of peer overqualification on task significance, perceived fit, and performance for overqualified employees. Journal of Applied Psychology, 100 (4),1228-1238.
• Işık, M. 2019. Algılanan Aşırı Vasıflılık ve Bireysel Kariyer Planlaması İlişkisinde Algılanan Örgütsel Desteğin Düzenleyicilik Etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 1015- 1041.
• Johnson, G. J., ve Johnson, W. R. (1996). Perceived Overqualification and psychological well-being, The Journal of Social Psychology, 136(4), 435-445.
• Johnson, G. J., ve Johnson, W. R. (1996). Perceived overqualification and psychological well-being. Journal of Social Psychology, 136, 435– 445
• Johnson, W. R., Morrow, P. C., ve Johnson, G. J. (2002). An Evaluation of a Perceived Overqualification Scale Across Work Settings. The Journal Of Psychology, 136(4), 425-441.
• Johnston, R., Khattab, N. ve Manley, D. (2014). East versus west? Overqualification and earnings among the UK’s European migrants, Journal of Ethnic and Migration Studies, 41 (2), 196-218.
• Karacaoğlu, K., ve Arslan, M. (2019). Algılanan aşırı niteliklilik ve iş tatmini ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: istifa eden veya erken emekli olan subaylar üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 107-136.
• Kartal, N. (2017). Sağlık çalışanlarında işe cezbolma, işe yabancılaşma ve performans arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kasap, N. (2019). Liderlik tarzı ve işe yabancılaşmanın işten ayrılma niyeti üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü: İstanbul.
• Kaya, U., ve Serçeoğlu, N. (2013). Duygu işçilerinde işe yabancılaşma: hizmet sektöründe bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 36(1).
• Kaynak, İ., ve Çiçek, B. (2021). İşe yabancılaşmanın işte var olamama ve işten ayrılma niyetine etkisinde babacan liderliğin rolü. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 568-593.
• Khan, L. J. ve Morrow, P. C. (1991). Objective and subjective underemployment relationships to job satisfaction, Journal of Business Research, 22(3), 211-218.
• Kılınç, M., ve Yiğit, V. (2022). Üstün niteliklilik algısı ile ilgili sistematik derleme çalışması ve sağlık çalışanlarına yönelik genel değerlendirmeler. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 6(1), 83-104
• Kurtulmuş, M., ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Kurtulmuş, M., ve Yiğit, B. (2016). İşe yabancılaşmanın öğretmenlerin işten ayrılma niyetine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 860-871.
• Lee, A., Erdogan, B., Tian, A., Willis, S., ve Cao, J. (2021). Perceived overqualification and task performance: Reconciling two opposing pathways. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 94(1), 80-106.
• Lee, C. H. (2005). A study of underemployment among self-initiated expatriates. Journal of world business, 40(2), 172-187.
• Lee, H. M., Chou, M. J. ve Wu, H. T. (2016). The measurement of perceived overqualification and the relationships among perceived overqualification, psychological empowerment, job satisfaction of private kindergarten teachers, European Journal of Research in Social Sciences, 4(8), 1-15.
• Lin, Y. C., Yu, C., & Yi, C. C. (2014). The effects of positive affect, person-job fit, and well-being on job performance. Social Behavior and Personality: an international journal, 42(9), 1537-1547.
• Liu, S. Q., Luksyte, A., Zhou, L., Shi, J. Q., ve Wang, M. (2015). Overqualification and counterproductive work behaviors: Examining a moderated mediation model. Journal of Organizational Behavior, 36, 250–271.
• Liu, S., ve Wang, M. (2012). Perceived overqualification: A review and recommendations for research and practice. Occupational Stress and Well Being, 10, 1-42.
• Luksyte, A., Spitzmueller, C., ve Maynard, D. C. (2011). Why do overqualified incumbents deviate? Examining multiple mediators. Journal of occupational health psychology, 16(3), 279.
• Maynard, D. C., Joseph, T. A. ve Maynard, A. M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions, Journal of Organizational Behavior, 27(4), 509-536.
• McKee-Ryan, F. M., & Harvey, J. (2011). “I have a job, but...”: A review of underemployment. Journal of Management, 37(4), 962-996.
• Mobley, W. H. 1982. “Yönetici ve Çalışan Irk Ve Cinsiyetin Performans Değerlendirmeleri Üzerindeki Etkileri: Olumsuz Etki Ve Genellenebilirlik Üzerine Bir Saha Çalışması.” Yönetim Akademisi Dergisi, 25 (3), 598-606.
• Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
• Nair, N., ve Vohra, N. (2009). Developing a new measure of work alienation. Journal of Workplace Rights, 14(3), 293-309.
• Navarro, M. L. A., Mas, M. B., ve Jimenez, A. M. L. (2010). Working conditions, burnout and stress symptoms in university professors: Validating a structural model of mediating effect of perceived personal competence. The Spanish Journal of Psychology, 13, 284– 296.
• Ozankaya, Ö. (1975). Toplumbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Özkanan, A. (2018). Algılanan Aşırı Nitelikliliğe İki Yönlü Bakış: Çalışan–Amir Değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 664-672.
• Özkanan, A. (2019). Algılanan aşırı niteliklilik: Üretkenliğe karşı durgunluk. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 42-57.
• Shantz, A., Alfes, K., Bailey, C., ve Soane, E. (2015). Drivers and outcomes of work alienation: Reviving a concept. Journal of Management Inquiry, 24(4), 382-393.
• Söylemez, M., ve Uslu, F. (2022). Perceived Overqualification and Work Alienation: Examining The Roles of Relative Deprivation and Mastery Experiences. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 1018-1026.
• Şahin, F. (2011). Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi. Ege Akademik Bakış, 11(2), 277-288.
• Şendoğdu, A., ve Kocyigit, N. (2021). Aşırı Vasıflılık Algısına İş Dünyasının Yanıtı. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 45-60.
• Şirin, E. F. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 164-177.
• Tınaztepe, C., ve İrge, N. T. (2021). Çalışanın aşırı niteliklilik özelliği ile örgütsel sinizm ilişkisinde iyi oluşunun aracı etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi/International Journal of Society Researches, 17(33), 303-331.
• Tokmak, İ. (2014). Duygusal emek ile işe yabancılaşma ilişkisinde psikolojik sermayenin düzenleyici etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(3), 134-156.
• Tuna, M., ve Yeşiltaş, M. (2014). Etik iklim, işe yabancılaşma ve örgütsel özdeşleşmenin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 105-117.
• Turgut, T., ve Kalafatoğlu, A. G. Y. (2016). İşe yabancılaşma ve örgütsel adalet. İŞGÜÇ The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 18(1), 23-46.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü (2016). (Erişim: 02/03/2023), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.59abcacec15159.06151705
• Uçar Z., ve Sezgin, O. B., (2021). Algılanan Aşırı Vasıflılık: Ölçek Geliştirme, Güvenilirlik Ve Geçerlilik Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 196-208.
• Üstün, Ö., Kılınç, M., Kılınç, S., ve Öztürk, H. (2021). Sağlık Çalışanlarında Üstün Niteliklilik Algısı Ve Örgütsel Muhalefet Davranışları İlişkisi: Konya İlinde Bir Uygulama. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(3), 600-613.
• Vinayak, R., Bhatnagar, J., ve Agarwal, M. N. (2021, April). When and how does perceived overqualification lead to turnover intention? A moderated mediation model. In Evidence-based HRM: a Global Forum for Empirical Scholarship. Emerald Publishing Limited.
• Wang, Z., Lu, H., ve Wang, X. (2019). Psychological resilience and work alienation affect perceived overqualification and job crafting. Social Behavior and Personality: an international journal, 47(2), 1-10.
• Wassermann, M., Fujishiro, K., ve Hoppe, A. (2017). The effect of perceived overqualification on job satisfaction and career satisfaction among immigrants: Does host national identity matter? International Journal of Intercultural Relations, 61, 77-87
• Wu, C. H., Luksyte, A., ve Parker, S. K. (2015). Overqualification and subjective well-being at work: The moderating role of job autonomy and culture. Social Indicators Research, 121, 917-937.
• Wynen, J., Van Dooren, W., Mattijs, J., ve Deschamps, C. (2019). Linking turnover to organizational performance: The role of process conformance. Public Management Review, 21(5), 669-685.
• Yıldız B. ve Arda, Ö.A. (2018). Aşırı nitelikliliğin yenilikçi iş yeri davranışları üzerindeki etkisinde kolektif şükran modeli. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi,16(2), 145.
• Yıldız, B., Gizlier, Ö., ve Bekmezci, M. (2021). İş zanaatkârlılığının bağlamsal performans üzerindeki etkisinde algılanan aşırı nitelikliliğin düzenleyici etkisi. İş ve İnsan Dergisi, 8(2), 225-237.
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E. ve Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın moderatör etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2, 40-61.
• Yorulmaz, M., ve Sevinç, F. (2020). Yat kaptanlarının işe yabancılaşmaları ve işten ayrılma niyetlerinde kontrol odağının düzenleyici etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1524-1539.
• Yu, H., Yang, F., Wang, T., Sun, J., ve Hu, W. (2021). How perceived overqualification relates to work alienation and emotional exhaustion: The moderating role of LMX. Current Psychology, 40(12), 6067-6075.
• Zhao, L., Zhao, S., Zeng, H., ve Bai, J. (2021). To share or not to share? A moderated mediation model of the relationship between perceived overqualification and knowledge sharing. Baltic Journal of Management, 16(5), 681-698.