The Appearance of Texts in 5th Grade Turkish Textbooks in the Context of Virtue-Value-Action Model: A Case Study

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 222 - 240, 30.06.2025

Galip Çağlayan

https://doi.org/10.71084/ijlet.1670468

Öz

Values enable individuals to establish healthy and balanced communication by shaping their feelings, thoughts, and behaviors in their interactions with themselves and the society they live in. Virtue, on the other hand, refers to the positive and strong aspects of a person that are considered desirable. Individuals become virtuous through the values they develop both personally and within the society they live in. The concrete expression of virtuous qualities becomes evident through actions. Since different types of texts used in Turkish language education serve as tools for conveying universal and national/cultural values, this study examined how the texts in the 5th Grade Turkish Textbook Volume 1 and Volume 2 reflect these elements within the context of the Virtue–Value–Action Framework. A qualitative research design was adopted, and the data collected during the research process were obtained through document analysis. In this context, listening texts were excluded from the study, while free reading texts were included. A total of 20 texts—10 from Middle School 5th Grade Turkish Textbook Volume 1 and 10 from Volume 2—were examined individually using the Virtue–Value–Action Framework. Content analysis was used to analyze the findings. As a result, the value of love was found to be the most emphasized across the 20 texts, followed by benevolence, patriotism, and family integrity. In contrast, the values of aesthetics, freedom, and patience were the least emphasized.

Anahtar Kelimeler

Education Model, Teaching Programme, Turkish Textbook, Virtue-Value-Action

Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi Açısından 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Görünümü

Öz

Değer; insanın hem kendisi hem de içinde bulunduğu toplumla olan ilişkilerinde duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını şekillendirerek sağlıklı ve dengeli iletişim kurmasını sağlar. Erdem ise kişinin kazanması istenilen olumlu, güçlü tarafıdır. İnsanlar, yaşadığı toplumla birlikte kendilerinde geliştirdikleri değerler aracılığıyla erdemli olurlar. Erdemli olma özelliklerinin somut karşılığı ise eylemlerle mümkündür. Türkçe dersi kapsamında kullanılan farklı türdeki metinler, evrensel veya millî/kültürel değerleri aktarmada araç rolü üstlendiği için bu çalışmada, Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Cilt 1 ve Cilt 2’deki metinlerin Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi bağlamında nasıl bir görünüme sahip oldukları incelenmiştir. Çalışmada nitel desen tercih edilerek araştırma sürecinde ortaya koyulan veriler doküman incelemesi tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Bu doğrultuda çalışmada dinleme metinleri kullanılmazken serbest okuma metinleri de çalışma kapsamına dâhil edilerek Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Cilt 1’de 10 metin, Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Cilt 2’de de 10 metin kullanılarak toplam 20 metin, Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi bağlamında tek tek incelenerek bulgular elde edilmiştir. Bulguların analiz edilme sürecinde ise içerik çözümlemesi yöntemi tercih edilmiştir. Sonuç olarak 20 metin içerisinde en fazla sevgi değerine yer verilirken onu sırasıyla yardımseverlik, vatanseverlik, aile bütünlüğü takip etmiştir. Diğer yandan metinlerde en az vurgusu yapılan değerlerin tespitinde ise estetik, özgürlük ve sabır karşımıza çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maarif Modeli, Öğretim Programı, Türkçe Ders Kitabı, Erdem-Değer-Eylem

Kaynakça

• Akpınar, B. (2013). Eğitimde program geliştirme. Data Yayınları.
• Akyurt, G., Angın, L., Arslan, Ü., Cin, A., Dalioğlu, S., Dönmez, A., Ersal, P., Han, C., Hülür Taşin, N., İlhan, E., Kavas, M., Sayılır, S., Sayılır, T., & Şener, F. (2024). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı 1. MEB Yayıncılık.
• Akyurt, G., Angın, L., Arslan, Ü., Cin, A., Dalioğlu, S., Dönmez, A., Ersal, P., Han, C., Hülür Taşin, N., İlhan, E., Kavas, M., Sayılır, S., Sayılır, T., & Şener, F. (2024). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı 2. MEB Yayıncılık.
• Alamdar, S. G., & Ceylan, M. (2024). Çocuk edebiyatı yapıtlarının erdem-değer-eylem çerçevesi açısından incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), (15)1, 223-260.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Bölük, E. (2018). Çizgi filmlerde yer alan değerlerin ilkokul hayat bilgisi öğretim programında yer alan değerler çerçevesinde incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Coşkun, E., & Taş, S. (2008). Ders kitaplarına metin seçimi açısından Türkçe öğretim programlarının değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 60-74.
• Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Deniz, K., & Karagöl, E. (2018). Değerler eğitimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 6(2), 244-255.
• Doğan, B., & Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Geçimli, M., & Kayahan Yüksel, D. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli erdem- değer- eylem çerçevesi: Güz dönemi 5. sınıf Türkçe ders kitabı bağlamında bir inceleme. International Journal of Social Sciences, 8(4), 160-174.
• Kapkın, B., Çalışkan, Z., & Sağlam M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 185-209.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Yayınları.
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 273-294. Doi: 10.18037/ausbd.1227356.
• Miçooğulları, M. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabında (2019) yansıtılan kök değerler. Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi (UTÖAD), 1(2), 104-127. Doi: 10.47834/utoad.10.
• Miles, M.B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1995). Ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Tebliğler Dergisi, 2434.
• Özdaş, F. (2019). Öğretim programlarında yer alan yeterliliklere ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(3), 771-790.
• Özdemir, S. M. (2009). Eğitimde program değerlendirme ve Türkiye’de eğitim programlarını değerlendirme çalışmalarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(11), 126-149.
• Ulusoy, K., & Arslan A. (2014). Farklı yönleriyle değerler eğitimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Pilav, S., & Erdoğan Ş. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 45(210), 351-371.
• Şen Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763-779.
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınevi.
• TDK. (2023). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu.
• TÜBA. (2013). Türkçe bilim terimleri sözlüğü. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 508-526. Doi: 10.16916/aded.541659.
• Yerli, F. S., & Gündüz, G. F. (2022). Türkiye’de değerler eğitimi araştırmalarına genel bakış: Meta sentez çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-38. Doi: 10.47140/kusbder.1219907.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.