ATATÜRK DÖNEMİ İKTİSAT POLİTİKALARI

Year 2018, Volume: 4 Issue: 9, 264 - 276, 01.03.2018

Muharrem Bakkal

Abstract

19.cu yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Avrupa’daki devletler için açık bir Pazar olma niteliğini daha da ileri boyutlara taşımıştır. Aynı yüzyıl içinde kaybettiğimiz savaşlar yüzünden ekonomik çöküş başlamış, kapitülasyonların etkisi ve sanayi devriminin getirdiği yeniliklere ayak uyduramama durumu imparatorluğun yıkımını kaçınılmaz hale getirmiştir. Kapitülasyonlar nedeniyle dünyadaki ve Avrupa’daki yabancı sermaye Osmanlı topraklarına gelerek imparatorluk içindeki lonca sistemine dayanan mevcut ekonomik yapıyı sarsmıştır. Arkasından gelen birinci dünya savaşı ve kurtuluş savaşı dönemlerinde ekonomik yapı tamamen çökmüştür.1923 yılında T.C. Devletinin kuruluşunda devir alınan ekonomik yapı bu şekildedir. Osmanlı İmparatorluğunun batıdan farklı bir Sosyoekonomik yapısı vardır. Ayrıca İmparatorluk gelişme ve değişme hareketine başladığında batı, sömürgecilik faaliyetlerine başlamıştır. Buna paralel olarak imparatorluk ekonomisi dış ticaret ilişkilerinde batı Avrupa’nın istek ve ihtiyaçları doğrultusunda şekil almaya başlamıştı. Batı Avrupa’nın işlenmiş son tüketim mamulleri Osmanlı İmparatorluğunun iç pazarında yayılmaya başladı. Bunun yanı sıra imparatorluğun ham madde kaynakları batıya akmaya başlamıştı. Oysaki bu kaynakların yurt içinde işlenmesi gerekiyordu. Batılılaşma hareketinin bir devamı olarak imparatorluğun askeri ve idari kurumları Avrupa’ya benzetilmeye çalışıldı. Dışarı ile bütünleşmenin bir sonucu olarak yeni hukuki mali ve iktisadi kurum ve mekanizmalar da ülkeye yerleşerek, geleneksel yerel yapıların yanında yer almıştır. Mali Sarsıntılarda ülkenin ayakta durma gücünü azaltmıştır. Ülke böylece yabancı ülkelerden borçlanma sürecine girmiştir. Bu borçlanma ile ülkedeki mali kaynaklar dışarıya doğru akar hale gelmiştir. Sanayileşmeyi teşvik etmek adına bir çaba ortaya çıkmamıştır. Askerlerin dini liderlerin ve tarıma dayalı bir yapının bir gereği olarak toprak sahiplerinin hâkimiyetleri, ticaret ve sanayi kesiminde de azınlıkların hâkimiyetleri söz konusudur. Üzerinde Türk denetimi bulunmayan yabancı bankaların varlığı ekonomik büyüme ve gelişme üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmiştir. Yatırım fonları harekete geçirilememiş, sermaye piyasası gelişememiştir. Bu çalışmanı amacı 1923 öncesi ile 1938’e kadar olan dönemi karşılaştırarak; analiz etmektir.

Keywords

İktisat Politikası, Cumhuriyet Dönemi Ekonomi Politikaları, Denk Bütçe, Türkiye Ekonomisi

ECONOMICS OF ATATÜRK PERIOD

Abstract

Nineteen.in the CU century, the Ottoman Empire carried the quality of being an open market for European states to the further dimensions.Because of the wars we lost in the same century, the economic collapse began, the capitulations and the industrial revolution brought about the failure to adapt to the new situation made the Empire inevitable.Due to capitulations, foreign capital in the world and Europe came to the Ottoman lands and shaken the existing economic structure based on the Guild system within the Empire. During the First World War and the war of independence, the economic structure was completely collapsed.Republic of Turkey in 1923C. This is the economic structure taken over in the establishment of the state. The Ottoman Empire has a different socio-economic structure from the West.In addition, when the Empire began the movement for development and change, the West began its colonial activities.In parallel with this, the Imperial economy began to shape foreign trade relations in line with Western Europe's wishes and needs. .Processed consumer goods in Western Europe began to spread in the Ottoman Empire's internal market.Besides, the raw material sources of the Empire began to flow westward.However, these resources had to be processed domestically. As a continuation of the westernization movement, military and administrative institutions of the Empire were tried to be likened to Europe.As a result of integration with the outside, new legal financial and economic institutions and mechanisms have also settled in the country and took place next to traditional local structures.Fiscal shocks have reduced the country's standing power.Thus, the country has entered into borrowing process from foreign countries.With this borrowing, the financial resources in the country flow outwards.No effort has been made to promote industrialization.As a requirement of the religious leaders of the soldiers and a structure based on agriculture, there is the sovereignty of the landowners, and the dominance of the minorities in the trade and industrial sectors.The presence of foreign banks without Turkish supervision has had negative effects on economic growth and development. Investment funds could not be mobilized and the capital market could not be developed. The aim of this study is to analyze the period before 1923 and until 1938.

Keywords

Economic Policy, Economic Policies Of The Republic Period, Budget Balances, Economy Of Turkey

References

• Aksu,L.,(2006),Atatürk Dönemi Para ve Kambiyo Politikası, Türk Dünyası Araştırmaları,Sayı:160 Ocak-Şubat s.111-132
• Armaoğlu, H.F. (1964),Siyasi Tarih, Ayyıldız Matbaası, Ankara, s.345-351.
• Avcıoğlu, D. , (1969), Türkiye’nin Düzeni Ankara, s.30
• Bakkal, Süreyya (2018) Gümrük Birliği Sürecinde Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesi, Journal Of Socıal And Humanıtıes Scıences Research, Kahramanmaraş Vol:5 / Issue:18 pp.486-492
• Başar A. H.(1981), Atatürk ile Üç Ay, İkinci Baskı, Ankara, s.83-88.
• Beyarslan,A.,(1982),Atatürk Döneminde Planlı Ekonomi, Atatürk Döneminin Sosyo Ekonomik Sorunları, Kayseri Üniversitesi Atatürk Araştırmaları Enstitüsü Yayınları,No:1,Ankara,s.35-42
• Bilgişin Şevket, Türk İnkılabında Devletçilik ve Ticaret Serbestisi, C.H.P. Kongreleri Serisi(1939), Kitap 8, Ankara, s.4.
• Boratav,K.,(1998),Tütkiye İktisat Tarihi,1908-1985 ,Gerçek Yayınevi,6.Baskı,İstanbul,s.32
• Bulutoğlu K.(1978), Türk Vergi Sistemi İstanbul, s.51.
• Cillov, Haluk,(1972),Türkiye Ekonomisi, İstanbul, s.324
• Çavdar Tevfik,1913-15 Sanayi Sayımı, s.162-163
• Çoşkun A., (2003), Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye Ekonomisi, Atatürkçü Düşünce Dergisi, Sayı 4 s.72-77.
• Die, Türkiye’de toplumsal ve ekonomik gelişmenin 50 yılı, Ankara, 1973, s.148.
• Earle, E. M. (1972),Bağdat Demiryolu savaşı, İstanbul, s.115).
• Egesoy M.(1962), Cumhuriyet Devrinde Vasıtasız Vergiler, Ankara, s.6.
• Eldem Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, İsa Matbaası, Ankara,1970,s.18.
• Elden Vedat,(1975) Cihan Harbinin ve İstiklal Savaşının Ekonomik Sorunları, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayını, s.373.
• Ergin O, (1942)Türkiye Maarif Tarihi, c.4,meşrutiyet devri mektepleri, İstanbul, s.1118-1119
• Erikan Celal,(1974) Atatürkçülük, Türkiye İş Bankası Kültür Yayını no:151 Ankara s.12).
• Eroğlu, H.(1982),Türk İnkılap Tarihi İstanbul M. E. Basımevi, s,49
• Evren A. C.(1978), Tanzimat, İslam Ansiklopedisi c.2 s.708).
• Hamitoğulları Beşir,(1982) Atatürk Devletçiliği ve Ekonomik Bağımsızlığı, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, A.Ü. SBF. Yay.No:513,Ankara,s.112-113.
• Hiç,M.,(1998),Atatürk ve Ekonomik Rejim, Devletçilikten Günümüzde Piyasa Ekonomisine, Yeni Türkiye Dergisi,1998,Sayı:23-24, Cumhuriyet Özel Sayısı V,s.3285-3292
• İ.İ.T.İ.A. Türk Ekonomisinin 50 Yılı, İstanbul 1974,s.277-280.
• İncekara Ahmet, Türkiye’de Sanayileşme Politikaları Ve İhracata Yönelik Stratejiye Geçiş, İ.Ü. iktisat fakültesi yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul, 1985.,s.246.
• İncekara Ahmet” Türkiye Ekonomisi 1990 Bekleyişler Öneriler” , Giresun Aylık İnceleme, Araştırma, Ekonomi, Tanıtım, Kültür ve Sanat Dergisi, 28 Mayıs 1990,İstanbul, Sayı 4,s.9.
• Kantar, Gökmen (2016) TBMM Açılış Konuşmalarında Politik Dil Kullanımı: Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül’ün Siyasal Söylemlerinin İçerik Analizi, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi ArşivCilt 4, Sayı 1, İstanbul
• Kantar, Gökmen (2008) Yabancı sermayenin serbest dolaşımı ve AB Türkiye ilişkileri Free movemenet of foreign invesment capital and relations between Turkey and European Union, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Kazgan H., (1981) , Cumhuriyet Dönemin de Türk İmalat Sanayi İ.T.Ü. Cumhuriyet Dönemin de
• Türk Sanayinin Gelişmesi sempozyumu 23 26 Kasım s.3 Kepenek Yılmaz, Gelişimi Üretim Yapısı ve sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi, 3.Baskı, Teori Yay., Ankara, 1987, s.92.
• Kepenek Yılmaz, Türkiye Ekonomisi, Ankara 1983, Sevinç Matbaası s.17.
• Kruger A.O. ,(1974), Foreing Tarde Regimes and Economic Development: Turkey, National Bureao OF Economic Research , New York, s.5
• Kütükoğlu M(1974), Osmanlı İngiliz İktisadi Münasebetleri,(1530-1538),Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayını,Ankara 1974 s.75).
• Kütükoğlu M,(1976), Osmanlı İngiliz İktisadi Münasebetleri, c.II,1838-1850,İstanbul ,İstanbul
• Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını No:1997,s.3).
• Kütükoğlu M. ,(1974), Osmanlı İngiliz İktisadi Münasebetleri, 2. Cilt , Ankara , s.65
• Ökçün A.G., (1981), Türkiye İktisat Kongresi A.Ü. , SBF. Yayını: 471,Ankara, s.389-435.
• Ökçün G. (1968) Türkiye iktisat kongresi, İzmir 1923 Haberler, Belgeler, Yorumlar, Ankara
• Üniversitesi Yay. Ankara, 1968 s 36-38. Ökçün A.Ü.S.B.F.Yay.,Ankara,s.24. Osmanlı Sanayi 1915 Yılları Sanayi İstatistiki
• Önder İ.(1974), Türkiye’de Kamu harcamalarının Seyri, 1927-1967,İstanbul, 1974, s.85-86.
• Paçacı C. (1998), Cumhuriyet Döneminde Türk Bankacılık Sektörü, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 23
• Cumhuriyet Özel Sayısı V, s.3398-3406.
• Pamuk, Şevket, Osmanlı imparatorluğunda Yabancı sermaye, sektörlere ve sermayeyi ihraç eden ülkelere göre dağılım, 1854-1914, ODTÜ gelişme dergisi, Türkiye iktisat tarihi üzerine araştırmalar, Özel sayı, s.136
• Parasız,İ.,1998 Türkiye Ekonomisi,1923’den Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Ezgi Kitapevi Yayınları,Bursa,s.3
• Sarç Ö.C. ,(1983) , Atatürk Döneminde Türkiye ekonomisi ve İktisat Politikaları, Çağdaş Düşünce Işığında Atatürk, Nejat Ezzacıbaşı Vakfı, İstanbul s.345
• Sarç Ö. C.,(1940) Tanzimat ve Sanayimiz, Tanzimat Cilt 1 Ankara 1940 s.433).
• Semiz Y.(1988), Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, c.4,sayı 12 eylül 1988,s.738.”Atatürk’ün
• İktisadi politikası”. Serin Nejdet,(1963) Türkiye’nin Sanayileşmesi, A.Ü.S.B.F.Yay. Ankara,s.103.
• Sungu İhsan, (1940)Tanzimat ve Yeni Osmanlılar Ankara 1940 s:287).
• Tezel,s.Yahya, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950) Yurt Yayınları, Ankara,1986,s.91
• Tezel.S.Y.,(1986), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi,1923-1950 Ankara s.64).
• Toprak Zafer,(1982), Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Yurt Yay.Ankara, 1982, s.189-192
• Türkiye de tahsilin bugünkü durumu ve ana meseleleri hakkında rapor, birinci maarif şurası yay.Ankara,1939, s.22
• Türkkan E,(1982) Atatürk Devrimleri ve Yeni Türkiye’de ,İktisadi Gelişmenin Sosyo-Kültürel Sorunları, Atatürk ve Kültür Ankara, s:59-68).
• Uras T.G.,(1979) , Türkiye’de Yabancı sermaye yatırımları , İktisadi Yay. LTD. İstanbul s.99
• Uzunçarşılı, İ.H. ,(1951), Osmanlı Tarihi c.3, Ankara, s.81
• Yaşa M.(1966), Devletin Sermaye Terakümünü Tanzimi Ve Sanayide Direkt Devlet yatırımları, İktisadi Meselelerimiz, İstanbul 1966,s.20-26
• Yaşa M.,(1980),Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978 Akbank Yay., İstanbul s. 600
• Yavi,E.,(2001),Batırılan Bir Ülke Nasıl Kurtarılır? Günümüz Türkiye’sine Kıssadan Hisseler, Yazıcı Yayınevi, İzmir, s.282-283
• Yinanç, Abdullah ve Sönmez, Kamil (2016) Türkiye’de Kentsel Altyapı Sistemlerinin Planlanması, Yönetilmesi ve İşletilmesinde Karşılaşılan Sorunlar Ve Bu Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri, NKÜ Sosyal Bilimler Metinleri, Tekirdağ
• Zorakol A. (1982)1929-1930 dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri, Atatürk Dönemi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, A.Ü.SBF.Yay.No:513,Ankara,s.91.