Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Kabine Üyelerinin Seçkinlerin Dolaşımı Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi (58. ve 67. Dönemler Arası)

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 110 - 146, 04.06.2025

Ahmet Çırakoğlu , Kerem Yıldırak

Abstract

Bir yönetim mekanizmasının önemli parçalarından olan seçkinler, toplum içerisindeki yerleri açısından karar alma süreçlerini etkilemelerinin yanında bu süreçleri yönlendirmekte ve biçimsel sınırlar çizmektedirler. Karar verme davranışını süreklilik içerisinde şekillendiren siyasal seçkinler veya seçkin gruplar zamansal/dönemsel olarak birbirlerinin yerlerini doldurarak gelişim göstermektedirler. Vilfredo Pareto’nun “seçkinlerin dolaşımı” şeklinde adlandırdığı bu döngü her ulusun, toplumun veya evrenin, çağın ve dönemin kendi konjonktüründeki seçkin profilini ifade etmektedir. Nitekim Türk siyasal yaşamının öncüllerinden olan siyasal seçkinler arasındaki dolaşımın tespiti bireysel ve toplumsal özellikler temelinde Türk toplumunun yönetim niteliklerini daha kapsamlı değerlendirebilmemizi sağlarken, aynı zamanda ekonomik, askeri, sosyolojik, psikolojik, kültürel ve politik tüm yönlerin nesnel bir perspektifle ele alınmasının önünü açmaktadır. Çalışma, Pareto’nun seçkinlerin dolaşımı kuramının Türk siyasetinde ne kadar görünür olduğunu tespit edebilmeyi amaçlamıştır. Çalışmada örneklem olarak seçilen 58. ve 67. dönemler arasında görev yapmış olan kabine üyeleri (siyasal seçkinler) seçkinlerin dolaşımı kuramı çerçevesinde incelenmiştir.

Keywords

Siyasal Seçkin, Seçkinlerin Dolaşımı, Vilfredo Pareto, Kabine Üyeleri, Bakanlar

An Analysis of the Republic of Türkiye’s Cabinet Members Between 2002 and the Present Within the Framework of the Theory of Elites Circulation

Abstract

Being an important part of a governance mechanism, elites not only influence decision-making processes in terms of their place in society but also direct these processes and draw formal boundaries. Political elites or elite groups, which shape decision-making behaviour in continuity, develop by replacing each other temporally/periodically. This cycle, which Vilfredo Pareto calls “the circulation of elites”, expresses the elite profile of each nation, society or universe, era, and period in its own conjuncture. Indeed, determining the circulation among the political elites, who are the pioneers of Turkish political life, is important in terms of both their personal backgrounds and their social positions. While such a determination allows us to evaluate the administrative qualities of Turkish society more comprehensively based on individual and social characteristics, it also paves the way for an objective perspective on all economic, military, sociological, psychological, cultural, and political aspects. This study aims to determine the extent to which Pareto’s theory of elite circulation is visible in Turkish politics. In the study, the members of the cabinet (political elites) who served between the 58th and 67th terms were selected as a sample and these individuals were examined within the framework of circulation of elites.

Keywords

Political Elite, Circulation of Elites, Vilfredo Pareto, Cabinet Members, Ministers

References

• Akyol, E., Arı, M. & Göz, M. M. (2023). Tarihsel süreçte Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekillerinin demografik profilleri. Journal of History School, 16(LXII), 530-559. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.64123.
• Altan, C. (2008). Türkiye’de 1950-1960 dönemi milletvekillerin sosyolojik özellikleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 23-36. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4764/65456.
• Altunok, M., Altınok, H., Bakırcı, F., Gedikkaya, F. G. & Aydın, A. (Ed.). (2019). Türkiye Cumhuriyeti bakanlıklar tarihi. Ankara: TİAV.
• Arslan, A. (1995). Turkish political elites: Top political leadership in Turkey and social construction of Turkish political elites. [Unpublished MSc. Thesis]. University of Surrey: Guildford.
• Arslan, D. A. (2005). Tek partili dönem ve çok partili dönem Türk siyasi elitlerinin toplumsal profillerinin karşılaştırmalı incelemesi. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(1), 160-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/isguc/issue/25508/268947.
• Arslan, D. A. (2007). 1995’ten günümüze Türk siyasi elitlerinin sosyolojik analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-17. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/209.
• Arslan, A. (2022). İslam, demokrasi ve Türkiye. Ankara: Serbest.
• Aydın, A, H. (2010). Yerel siyaset yazıları, Ankara: Seçkin.
• Aydın, A. & Kahraman, Ö. F. (2015). Türkiye’de kadın temsili sorunsalına kadın bakanlar bağlamında bir bakış. Yasama Dergisi, (31), 46-64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasamadergisi/issue/54469/741407.
• Bayrak, M. O. (1984). Türkiye’yi Kimler Yönetti?. İstanbul: Milliyet.
• Bilgin, V. (2007). Türkiye’de değişimin dinamikleri: Köylülükten çıkış yolları. Ankara: Lotus.
• Bildirici, Z. D. (2019). Türkiye’de çok partili dönemde bürokrasinin TBMM’de temsili ekseninde siyasete etkisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi: Ankara.
• Coştu, Y. (2011). Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat fakültesinde uygulanan zorunlu İngilizce hazırlık programı üzerine boylamsal bir araştırma. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(20), 61-80. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititilahiyat/issue/7685/100678.
• Çağlar, A. & Arslan, A. (2000). Cumhuriyet'ten günümüze Türk siyasi liderleri: Atatürk'ten Demirel'e üst siyasi elitler. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 499-514. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/30302/327834.
• Çay, A. M. (2009). Başlangıçtan bugüne Türkiye Cumhuriyetleri hükümetleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi. https://www.kulturportali.gov.tr/medya/dokuman/dokumandetay/1117.
• Çolak, Ç. (2021). Türkiye’de İçişleri Bakanlığının tarihsel gelişimi ve içişleri bakanlarının profili (1920-2020). Türk İdare Dergisi, (492), 141-174. http://www.tid.gov.tr/kurumlar/tid.gov.tr/tum- sayilar(2)/2001-2025/2021/Haziran/5-TURKIYE%E2%80%99DE-ICISLERI-BAKANLIGININ-TARIHSEL-GELISIMI-VE-ICISLERI-BAKANLARININ-PROFILI-_1920_2020_.pdf.
• Demiral, C. (1973). Türkiye’nin 42 hükümeti. Ankara: Başbakanlık.
• Demirkol, F. (2023). Türkiye siyasetinde muhafazakârlık kavramı ve etkisi: Ak Parti iktidarının felsefi kimliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 479-508. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1228337.
• Ertan, S. & Aykaç, H. R. (2019). Elit teori çerçevesinde Türkiye’de kadın milletvekilleri üzerine bir inceleme. Memleket Siyaset Yönetim, 14(32), 75-102. https://dergipark.org.tr/tr/pub/msydergi/issue/60942/905367.
• Frey, W. F. (1965). The Turkish political elite. Cambridge: MIT.
• Gökçe, O. (1995). İçerik çözümlemesi: Sosyal bilimlerde bir araştırma yöntemi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Kurtbaş, İ. (2017). Türkiye’de politik değişim ve siyasi elitler merkez-çevre kuramının gözden geçirilmesi ve Türkiye’de bir “elit koalisyonu olarak yeni elitler”. International Journal of Social Science, 54, 179-204. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3495.
• Michels, R. (2021). Siyasi partiler: Modern demokrasideki oligarşik eğilimlerin sosyolojik incelemesi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Mills, C. W. (1956). The power elites. London: Oxford University.
• Mills, C. W. (1963). Power, politics and people. New York: Oxford University.
• Mutlu, H. (2014). Turkey: Cabinet dynamics and ministerial careers, 1950-2011. K. Dowding & P. Dumont (Ed.). The selection of ministers around the world içinde (ss. 156-177). New York: Routledge.
• Neziroğlu, İ. & Yılmaz, T. (2013). Hükümetler-programları ve genel kurul görüşmeleri. Ankara: TBMM.
• Neziroğlu, İ. & Yılmaz, T. (2015). Koalisyon hükümetleri, hükümet programları ve genel kurul görüşmeleri. Ankara: TBMM.
• Ormankıran, Y., Bayram, A. T. & Karaçar, E. (2014). Turizm bakanları üzerine bir inceleme. Turizm Akademik Dergisi, 2(2), 1-14. https://dergipark.org.tr/tr/pub/touraj/issue/24723/261467.
• Özalp, Ş., Bir, A. A. & Yeles, S. (1988). IX. dönem (14 Mayıs 1950) ve XVIII. dönem (29 Kasım 1987) milletvekillerinin ve bakanlar kurulu üyelerinin karşılaştırmalı özellikleri. Anadolu Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 44-458. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluibfd/issue/55077/756117.
• Pareto, V. (1935). The mind and society (Vol. III). London: Jonathan Cape.
• Pareto, V. (2013). Seçkinlerin yükselişi ve düşüşü: kuramsal bir sosyoloji uygulaması (3. baskı). M. Z. Doğan (Çev.). İstanbul: Doğu-Batı.
• Parry, G. (1969). Political elites. London: George Allen & Unwin.
• Saunders, E. N. (2022). Elites in the making and breaking of foreign policy. Annual Review of Political Science, 25(1), 219-240.
• Sayarı, S. & Dikici-Bilgin, H. (2011). Paths to power: The making of cabinet ministers in Turkey. Parliamentary Affairs, 64(4), 737-762. https://doi.org/10.1093/pa/gsr017.
• Sayarı, S. & Dikici-Bilgin, H. (2018). Technocratic ministers and political leadership in European democracies. A. C. Pinto, M. Cotta ve P. T. d. Almeida (Eds.). Technocratic ministers and political leadership in European democracies içinde (ss. 235-265). Cham: Palgrave Macmillan.
• Sencer, M. (1985). Cumhuriyet hükümetleri. Amme İdaresi Dergisi, 18(4), 13-25. https://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/documents/article/1/18/4/2_sencer.pdf.
• Tunçkaşık, H. & Bingöl, Y. (2021). Türkiye’de muhafazakâr siyasetin siyasi uzlaşma kültürü: Milli Görüş hareketi üzerine nitel bir araştırma. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 17(60), 86-110.
• Turhan, M. (2000). Siyasal elitler. İstanbul: Gündogan.
• Turan, İ. (1986). The recruitment of cabinet ministers as a political process: Turkey, 1946-1979. International Journal of Middle East Studies, 18(4), 455-472. https://doi.org/10.1017/S0020743800030786.
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703.
• Vergin, N. (2003). Siyasetin sosyolojisi: Kavramlar, tanımlar, yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam.
• Zannoni, P. (1978). The concept of elite. European Journal of Political Research, 6(1), 1-30. https://doi.org/10.1111/j.1475-6765.1978.tb00547.x.
• Weber, M. (1968). Economy and society (vol. 1 & 2). New York: Bedminster.
• Woldendorp, J. J., Keman, H. & Budge, I. (2000). Party government in 48 democracies (1945-1998): Composition-duration-personnel. Dordrecht: Springer.