Research Article
BibTex RIS Cite

UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ

Year 2023, Volume: 20 Issue: 78, 499 - 511, 19.07.2023
https://doi.org/10.56694/karadearas.1329931

Abstract

Türk halk edebiyatının anonim ürünleri Türk kültürünün ve Türk halkının hayata dair meseleler karşısında takındığı ortak tavrı tespit etmek açısından kıymetli bir kaynaktır. Bu bilgi kaynağının derlenmesi kadar farklı teorilerle ince-lenmesi de önem taşımaktadır. Gerçekleştirilen her bir inceleme halk edebiyatı ürünlerinde saklı bulunan hususiyetle-rin ortaya çıkarılması için önemli bir adımdır. Bu çalışma ile Türk tarihi ve kültürü için önemli birer vesika olan Oğuz Kağan Destanı ve Dede Korkut Hikayeleri İbn Haldun’un umrân teorisi ekseninde ele alınacaktır. Umran teorisi, bir insan topluluğun nasıl millete dönüştüğü ve devlet yapısı içerisinde egemenlik unsurlarının nasıl gelişip zayıfladığına dair görüşler içermektedir. Söz konusu çalışmada metinler, bir toplumun devletleşme ve medenileşme sürecinde İbn Haldun’a göre geçtiği merhaleler açısından ele alınmış ve metinlerden örneklerle açıklamalar yapılmıştır. Çalışma sonucunda İbn Haldun’a ait kuramların, Türk kütür ve devlet yapısı için de geçerli olduğu, destan devrinden halk hikâyesi devrine geçen toplumun medenî şartlarının da bu teori ekseninde gözlemlenebilecek değişimlerle metinlere yansıdığı görülmüştür.

References

  • ARSLAN, A. (2009). İbni Haldun. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • BAYAT, F. (2013). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • BİNYAZAR, A. (2004). Dede Korkut. İstanbul: YKY.
  • ÇOBANOĞLU, Ö. (2010). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.
  • HALDÛN (1977). Mukaddime I, Turan Dursun (Çev.). Onur Yayınları.
  • ÖNCÜL, K. (2010). “Mitolojiden Romana Yönetim Erkinin Anlatım Türlerine Yansıması”, Turkish Studies. 5/1
  • ÖZARSLAN, B. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar”, Kara-deniz Araştırmaları.35. 101-109.
  • ÖZCAN, A. (2007). “Pencik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 34, 226-228). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • ÖZÇELİK, S. (2005). Dede Kokut, araştırmalar, notlar, dizin, metin. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • ÖZSOY, B. Sami. (2017). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
  • SAMÎ, Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • ULUDAĞ S. (1999). “İbn Haldûn” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 20, 8-12). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ÜLKEN H. Ziya- Fındıkoğlu Z. Fahri. (1940). Türk İslam Feylesofları VI: İbn Haldun. İstanbul: Kanaat Kitapevi. YILDIZ, M. (2018). “Siyaset Felsefesi Açısından Dede Korkut Hikâyeleri” Bilig, 86. 65-88

THE LEGENDS OF OGUZ KAGAN AND DEDE KORKUT IN THE CONTEXT OF THE UMRAN (CIVILISATION) THEORY

Year 2023, Volume: 20 Issue: 78, 499 - 511, 19.07.2023
https://doi.org/10.56694/karadearas.1329931

Abstract

Anonymous products of Turkish folk literature are a valuable resource in terms of determining the common attitude of Turkish culture and Turkish people towards life-related issues. It is also important to examine this information source with different theories as well as compiling it. Each examination carried out is an important step to reveal the hidden features in folk literature products. In this study, Oguz Kagan Epic and Dede Korkut Stories, which are impor-tant documents for Turkish history and culture, will be discussed in the axis of Ibn Khaldun's theory of umran. The theory of Umran includes views on how a human community turns into a nation and how the elements of sovereignty develop and weaken within the state structure. In the aforementioned study, the texts were discussed in terms of the stages a society went through in the process of statehood and civilization according to Ibn Khaldun, and explanations were made with examples from the texts. As a result of the study, it has been seen that the theories of Ibn Khaldun are also valid for Turkish culture and state structure, and the marital conditions of the society that passed from the epic era to the folk tale era are reflected in the texts with the changes that can be observed in the axis of this theory.

References

  • ARSLAN, A. (2009). İbni Haldun. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • BAYAT, F. (2013). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • BİNYAZAR, A. (2004). Dede Korkut. İstanbul: YKY.
  • ÇOBANOĞLU, Ö. (2010). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.
  • HALDÛN (1977). Mukaddime I, Turan Dursun (Çev.). Onur Yayınları.
  • ÖNCÜL, K. (2010). “Mitolojiden Romana Yönetim Erkinin Anlatım Türlerine Yansıması”, Turkish Studies. 5/1
  • ÖZARSLAN, B. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar”, Kara-deniz Araştırmaları.35. 101-109.
  • ÖZCAN, A. (2007). “Pencik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 34, 226-228). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • ÖZÇELİK, S. (2005). Dede Kokut, araştırmalar, notlar, dizin, metin. Ankara: Gazi Kitabevi.
  • ÖZSOY, B. Sami. (2017). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
  • SAMÎ, Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • ULUDAĞ S. (1999). “İbn Haldûn” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 20, 8-12). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ÜLKEN H. Ziya- Fındıkoğlu Z. Fahri. (1940). Türk İslam Feylesofları VI: İbn Haldun. İstanbul: Kanaat Kitapevi. YILDIZ, M. (2018). “Siyaset Felsefesi Açısından Dede Korkut Hikâyeleri” Bilig, 86. 65-88
There are 12 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Linguistics (Other), Pre-Islamic Turkish History
Journal Section Research Articles
Authors

Alirıza Koçak 0000-0002-3017-5034

Publication Date July 19, 2023
Published in Issue Year 2023 Volume: 20 Issue: 78

Cite

APA Koçak, A. (2023). UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ. Karadeniz Araştırmaları, 20(78), 499-511. https://doi.org/10.56694/karadearas.1329931
AMA Koçak A. UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ. Karadeniz Araştırmaları. July 2023;20(78):499-511. doi:10.56694/karadearas.1329931
Chicago Koçak, Alirıza. “UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ”. Karadeniz Araştırmaları 20, no. 78 (July 2023): 499-511. https://doi.org/10.56694/karadearas.1329931.
EndNote Koçak A (July 1, 2023) UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ. Karadeniz Araştırmaları 20 78 499–511.
IEEE A. Koçak, “UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ”, Karadeniz Araştırmaları, vol. 20, no. 78, pp. 499–511, 2023, doi: 10.56694/karadearas.1329931.
ISNAD Koçak, Alirıza. “UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ”. Karadeniz Araştırmaları 20/78 (July 2023), 499-511. https://doi.org/10.56694/karadearas.1329931.
JAMA Koçak A. UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ. Karadeniz Araştırmaları. 2023;20:499–511.
MLA Koçak, Alirıza. “UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ”. Karadeniz Araştırmaları, vol. 20, no. 78, 2023, pp. 499-11, doi:10.56694/karadearas.1329931.
Vancouver Koçak A. UMRÂN TEORİSİ BAĞLAMINDA OĞUZ KAĞAN DESTANI VE DEDE KORKUT HİKÂYELERİ. Karadeniz Araştırmaları. 2023;20(78):499-511.