Öz
Türk halk edebiyatının anonim ürünleri Türk kültürünün ve Türk halkının hayata dair meseleler karşısında takındığı ortak tavrı tespit etmek açısından kıymetli bir kaynaktır. Bu bilgi kaynağının derlenmesi kadar farklı teorilerle ince-lenmesi de önem taşımaktadır. Gerçekleştirilen her bir inceleme halk edebiyatı ürünlerinde saklı bulunan hususiyetle-rin ortaya çıkarılması için önemli bir adımdır. Bu çalışma ile Türk tarihi ve kültürü için önemli birer vesika olan Oğuz Kağan Destanı ve Dede Korkut Hikayeleri İbn Haldun’un umrân teorisi ekseninde ele alınacaktır. Umran teorisi, bir insan topluluğun nasıl millete dönüştüğü ve devlet yapısı içerisinde egemenlik unsurlarının nasıl gelişip zayıfladığına dair görüşler içermektedir. Söz konusu çalışmada metinler, bir toplumun devletleşme ve medenileşme sürecinde İbn Haldun’a göre geçtiği merhaleler açısından ele alınmış ve metinlerden örneklerle açıklamalar yapılmıştır. Çalışma sonucunda İbn Haldun’a ait kuramların, Türk kütür ve devlet yapısı için de geçerli olduğu, destan devrinden halk hikâyesi devrine geçen toplumun medenî şartlarının da bu teori ekseninde gözlemlenebilecek değişimlerle metinlere yansıdığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARSLAN, A. (2009). İbni Haldun. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- BAYAT, F. (2013). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- BİNYAZAR, A. (2004). Dede Korkut. İstanbul: YKY.
- ÇOBANOĞLU, Ö. (2010). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.
- HALDÛN (1977). Mukaddime I, Turan Dursun (Çev.). Onur Yayınları.
- ÖNCÜL, K. (2010). “Mitolojiden Romana Yönetim Erkinin Anlatım Türlerine Yansıması”, Turkish Studies. 5/1
- ÖZARSLAN, B. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar”, Kara-deniz Araştırmaları.35. 101-109.
- ÖZCAN, A. (2007). “Pencik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 34, 226-228). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- ÖZÇELİK, S. (2005). Dede Kokut, araştırmalar, notlar, dizin, metin. Ankara: Gazi Kitabevi.
- ÖZSOY, B. Sami. (2017). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
- SAMÎ, Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- ULUDAĞ S. (1999). “İbn Haldûn” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 20, 8-12). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ÜLKEN H. Ziya- Fındıkoğlu Z. Fahri. (1940). Türk İslam Feylesofları VI: İbn Haldun. İstanbul: Kanaat Kitapevi. YILDIZ, M. (2018). “Siyaset Felsefesi Açısından Dede Korkut Hikâyeleri” Bilig, 86. 65-88
Öz
Anonymous products of Turkish folk literature are a valuable resource in terms of determining the common attitude of Turkish culture and Turkish people towards life-related issues. It is also important to examine this information source with different theories as well as compiling it. Each examination carried out is an important step to reveal the hidden features in folk literature products. In this study, Oguz Kagan Epic and Dede Korkut Stories, which are impor-tant documents for Turkish history and culture, will be discussed in the axis of Ibn Khaldun's theory of umran. The theory of Umran includes views on how a human community turns into a nation and how the elements of sovereignty develop and weaken within the state structure. In the aforementioned study, the texts were discussed in terms of the stages a society went through in the process of statehood and civilization according to Ibn Khaldun, and explanations were made with examples from the texts. As a result of the study, it has been seen that the theories of Ibn Khaldun are also valid for Turkish culture and state structure, and the marital conditions of the society that passed from the epic era to the folk tale era are reflected in the texts with the changes that can be observed in the axis of this theory.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARSLAN, A. (2009). İbni Haldun. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- BAYAT, F. (2013). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- BİNYAZAR, A. (2004). Dede Korkut. İstanbul: YKY.
- ÇOBANOĞLU, Ö. (2010). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.
- HALDÛN (1977). Mukaddime I, Turan Dursun (Çev.). Onur Yayınları.
- ÖNCÜL, K. (2010). “Mitolojiden Romana Yönetim Erkinin Anlatım Türlerine Yansıması”, Turkish Studies. 5/1
- ÖZARSLAN, B. (2012). “Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar”, Kara-deniz Araştırmaları.35. 101-109.
- ÖZCAN, A. (2007). “Pencik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 34, 226-228). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- ÖZÇELİK, S. (2005). Dede Kokut, araştırmalar, notlar, dizin, metin. Ankara: Gazi Kitabevi.
- ÖZSOY, B. Sami. (2017). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
- SAMÎ, Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- ULUDAĞ S. (1999). “İbn Haldûn” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) (C 20, 8-12). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ÜLKEN H. Ziya- Fındıkoğlu Z. Fahri. (1940). Türk İslam Feylesofları VI: İbn Haldun. İstanbul: Kanaat Kitapevi. YILDIZ, M. (2018). “Siyaset Felsefesi Açısından Dede Korkut Hikâyeleri” Bilig, 86. 65-88
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer), İslam Öncesi Türk Tarihi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Temmuz 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 20 Sayı: 78 |
