Sinema ve Fotoğraf: Türk Sinemasında Fotoğrafın Tematik Kullanımları

Yıl 2025, Sayı: 25, 41 - 57, 25.03.2025

Murat Şahin

Öz

Bu çalışmada, Türk sinemasında fotoğrafın tematik kullanımının ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Literatür kısmında ilk olarak, sinema ve fotoğraf arasındaki ilişki açıklanmıştır. Ardından, kuramcıların fotoğrafın anlamı üzerine yaptıkları tartışmalara değinilmiştir. Literatür kısmında son olarak, dünya sinemasında filmlerde fotoğrafın nasıl kullanıldığı örneklendirilmiş ve buna dair çalışmalara yer verilmiştir. Çalışmada nitel yöntem ve tematik içerik analizi kullanılmış, amaçlı örnekleme yoluyla üç film seçilmiştir. Analizde, Nekane Parejo’nun, Pedro Almodóvar’ın filmlerinde fotoğrafın nasıl kullanıldığını araştırdığı çalışmasında oluşturmuş olduğu temalardan yararlanılmıştır. Parejo çalışmasında; “tanımlama; geçmişi göstermek, karakterleri izleyiciye sunmak ve anlatıyla ilgili keşifler yapmak”, “fotoğrafın metaforik kullanımı”, “anlatının tetikleyicisi ya da ilham kaynağı” ve “dondurulmuş görüntü ve yeniden yaratılmış fotoğraf” olmak üzere dört tematik kategori belirlemiştir. Çalışmada, örnekleme dâhil olan filmlerde fotoğrafın fiziksel olarak yer aldığı sahneler analiz birimi olarak belirlenmiş ve bu sahneler ilgili kategoriler ışığında analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; Parejo’nun çalışmasında kullandığı kategorilerin örnekleme dâhil edilen filmlerde de fotoğrafın kullanımı açısından benzer sonuçlar doğurduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

fotoğraf, sinema, film çalışmaları, Türk sineması

Kaynakça

• Antonioni, M. (Yönetmen). (1966). Cinayeti Gördüm (Blow-up) [Film]. Premiere Productions.
• Akbulut, H. (2006). Biyografya 6 Türk Sinemasında Yönetmenler. Bağlam Yayınları.
• Barthes, R. (1996). Camera lucida: Fotoğraf üzerine düşünceler (R. Akçakaya, Çev.). Altıkırkbeş Yayınları. Bazin, A. (2011). Sinema Nedir? (İ. Şener, Çev.). Doruk Yayınları.
• Bellour, R. (2007). The pensive spectator. D. Campany (Ed.), The Cinematic içinde (s. 119-123). Cambridge.
• Bellour, R. (2009). Entre imágenes: Foto cine vídeo. Ediciones Colihue.
• Berger, J. (2015). Bir fotoğrafı anlamak (B. Eyüboğlu, Çev.). Metis Yayınları.
• Bonitzer, P. (2011). Kör alan ve dekadrajlar (İ. Yaşar, Çev.). Metis Yayınları.
• Bonitzer, P. (2013). Bakış ve ses (İ. Yaşar, Çev.). Metis Yayınları.
• Campany, D. (2008). Photography and cinema. Reaktion Books.
• Catherine, D. (2007). Photography and cinema. D. Campany (Ed.), The Cinematic içinde (s. 144-152). Cambridge.
• Creswell, J. ve Poth, C. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. SAGE Publications.
• Çetin, S. (Yönetmen). (1986). Prenses [Film]. Ömür Film.
• Dubois, P. (2000). De una imagen, Del otro o de La influencia del cine en la fotografía creativa contemporánea. Exit: imagen y cultura, 3, 130-145.
• Dubois, P. (2001). Fotografía ve cine (Photography ve cinema). Ediciones and S.A.
• Erksan, M. (Yönetmen). (1965). Sevmek Zamanı [Film]. Troya Film.
• Godard, J.-L. (Yönetmen). (1972). Letter to Jane: An Investigation about a Still [Film]. Criterion Collection.
• Hepdinçler, T. (2013). Devinim ve durağanlık: Sinemada fotoğrafik temsil. G. Yaşartürk (Ed.), Ve Sinema içinde (s. 137-168). Doruk Yayınevi.
• Kavur, Ö. (Yönetmen). (1991). Gizli Yüz [Film]. Alfa Film.
• Kracauer, S. (2015). Film teorisi: Fiziksel gerçekliğin kurtuluşu (Ö. Çelik, Çev.). Metis Yayınları.
• Marker, C. (Yönetmen). (1962). La Jetée [Film]. Argos Films.
• Metz, C. (2007). Photography and fetish. D. Campany (Ed.), The Cinematic içinde (s. 124-133). Cambridge.
• Mulvey, L. (2006). Death 24x a second: Stillness and the moving image. Reaktion Books.
• Neuman, W. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri 1: Nitel ve nicel yaklaşımlar (S. Özge, Çev.). Yayın Odası.
• Nolan, C. (Yönetmen). (2000). Akıl Defteri (Memento) [Film]. Summit Entertainment.
• Onaran, A. Ş. (1994). Türk Sineması Cilt 1. Kitle Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (1995). Türk Sineması Cilt 2. Kitle Yayınları.
• Özgüç, A. (2012). Ansiklopedik Türk filmleri sözlüğü. Horizon International Yayınevi.
• Parejo, N. (2020). La fotografía en el cine de Pedro Almodóvar (Photography in Pedro Almodóvar’s cinema). Discursos Fotográficos, 16(29), 45-75. https://doi.org/10.5433/1984-7939.2020v16n29p44
• Penley, C. (2007). The Imaginary of the photograph in film theory. D. Campany (Ed.), The Cinematic içinde (s. 114-118). Cambridge.
• Roeg, N. (Yönetmen). (1973). Karanlığın Gölgesi (Don’t Look Now) [Film]. Warner Bros.
• Romanek, M. (Yönetmen). (2002). Bir Saatlik Fotoğraf (One Hour Photo) [Film]. Catch 23 Entertainment.
• Rosen, P. (2001). Change mummified: Cinema, historicity, theory. University of Minnesota Press.
• Rossellini, R. (Yönetmen). (1952). The Machine to Kill Bad People (La macchina ammazzacattivi) [Film]. Tevere Film.
• Sayıcı, F. (2020). Sinemada Yol ve Yolculuk. Platanus Publıshıng.
• Schneider, A. (Yönetmen). (1965). Film [Film]. Grove Press.
• Scott, R. (Yönetmen). (1982). Bıçak Sırtı (Blade Runner) [Film]. Warner Bros.
• Sontag, S. (2011). Fotoğraf üzerine (O. Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Ustaoğlu, Y. (Yönetmen). (1995). İz [Film]. Ustaoğlu Film.
• Uygun, S. (2007). Sinemada Fotoğraf. Fotoğraf Dergisi. Sayı 74.
• Wenders, W. (Yönetmen). (1987). Arzunun Kanatları (Wings of Desire) [Film]. The Criterion Collection.
• Wollen, P. (2007). Fire and ice. D. Campany (Ed.), The Cinematic içinde (s. 108-113). Cambridge.
• Zaim, D. (Yönetmen). (2010). Gölgeler ve Suretler [Film]. M3 Film.