Türkiye’de Değerler Eğitimi Araştırmalarına Genel Bakış: Metasentez Çalışması

Year 2023, Volume: 7 Issue: 1, 1 - 38, 30.06.2023

Fatma Serpil Yerli Gülten Feryal Gündüz

https://doi.org/10.47140/kusbder.1219907

Abstract

Bu çalışmada Türkiye’de 2018-2022 yılları arasında eğitimde değerler eğitimi konusunda yapılmış çalışmaların metasentez yoluyla incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma nitel araştırma yaklaşımına dayalı olarak desenlenmiştir. Yapılan analizler sonucunda ele alınan çalışmaların çoğunlukla ilkokul ve ortaokul kademesinde gerçekleştirildiği gözlemlenmiştir. Çalışmalarda araştırma yöntemi olarak %85 oranında nitel; %15 oranında ise karma modelin kullanıldığı sonucu ortaya çıkmıştır. Araştırmanın çalışma gruplarına yönelik bulgularında; araştırmaya dâhil edilen çalışmaların %50’sinin çalışma grubunda birey odaklı çalışmalar yer alırken, %50’si gibi eşit bir oranda ise doküman odaklı çalışmalar yer almaktadır. Çalışmaların konu alanları analiz edildiğinde “Değer Öğretim Yaklaşımları”, “Bir Değere Özgü İnceleme”, “Değer Sınıflamaları”, “Değer Öncelikleri”, “Program İncelemesi”, “Farklı Materyal Türleri İncelemesi”, “Değer Eğitimini Etkileyen Faktörler”, “Karşılaşılan Sorunlar/Güçlükler”, “Okul ve Sınıf İçi Yapılan Uygulamalar” ile ilgili konulara sıklıkla yer verildiği görülmektedir. İncelenen araştırmalarda en fazla bulgunun ortaya konulduğu alan “Değer Eğitimini Etkileyen Faktörler” alanıdır. Bu tema altında ise çoğunlukla aile, çevre, medya ve okul-aile iş birliğinin etkisi konuları vurgulanmaktadır.

Keywords

Değer, Değer Eğitimi, Metasentez

References

• Adıgüzel, O. C. ve Ergünay, O. (2012). Türkiye’de Değerler Üzerine Gerçekleştirilen Lisansüstü Tezlerin Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştirme Perspektifinden İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (41), 18-33.
• *Altan S. ve Tarhan A.S. (2018). Büyükanneden Toruna: Yaşam boyu Öğrenme Sürecinde Değer ve Beceri Aktarımı. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 26-42.
• Arslan, A. ve Ulusoy, K. (2014). Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi. (Ed. R. Turan & K. Ulusoy), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• *Aydoğan, R. (2018). Öz Düzenleyici Öğrenmeye Yönelik Değerler Eğitimi Programının Öğrencilerin Akademik Başarı, Demokratik Tutum ve Yaşam Boyu Öğrenme Kazanım Algıları Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Bacanlı, H. (2017). Değer Bilinçlendirme Yaklaşımı. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• *Baltacı, N.B. (2018). Ortaokul Yöneticilerinin Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Baş, G. ve Beyhan. Ö. (2012). Türkiye’de Değerler Eğitimi Konusunda Yapılmış Lisansüstü Tezlerin Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 10 (24), 55-77.
• *Bartan, S. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler ve Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri ile Sınıf İçi Uygulamalarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Bölük, E. (2018). Çizgi Filmlerde Yer Alan Değerlerin İlkokul Hayat Bilgisi Öğretim Programında Yer Alan Değerler Çerçevesinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Cihan, N. (2014). Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014, p. 429-436.
• *Cihangir Tabak, Ü. (2019). Türkiye ve İngiltere’de İlkokullarda Değerler Eğitimi Uygulamalarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Creswell, J. W. (2014). Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri/Parameters of Content Analysis. Eğitim ve Bilim, 39 (174), 33-38. DOI: 10.15390/EB.2014.3412.
• Çarboğa, K. (2019). Değerler Eğitimine Karşılaştırmalı Bakış (Almanya, İsveç, Güney Kore, Malezya, Suudi Arabistan ve Türkiye Örneklemi). Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• *Çelik, B. (2019). Animasyon Destekli Değerler Eğitimi Programının Akademik Başarıya, Derse ve Bilişim Değerlerine Yönelik Tutuma ve Kalıcılığa Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• *Çelik, Ç. (2020). İlkokul Kademesinde Uygulanan Değerler Eğitimi Programının Sınıf Öğretmenleri, Okul Psikolojik Danışmanları ve Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi: Tek Durumlu Bir Örnek Olay Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• *Çoban, A. (2020). Değerler Eğitimi Bağlamında Türk Destan Örneklerinde Kök Değerler. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Muğla.
• *Demir F. (2018). Değer Öğretimi Yaklaşımlarına Göre Hayat Bilgisi Dersinde Değerler Eğitimi. Doktora Tezi, T.C İnönü Üniversitesi, Malatya.
• *Demiryürek, G. (2022). COVID-19 Pandemisinde Değerler Eğitimi: Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı “Arkadaş” kitapları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 287-298.
• *Deniz, K., Karagöl, E. (2018). Değerler Eğitimi Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitapları. KaraelmasJournal of Educational Sciences, 6(244-255).
• *Dinçer, B. ve Gözel, Ü. (2019). İlkokul Programlarında (1-4) Yer Alan ve Kazandırılması Hedeflenen Değerlere İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin ve Öğrenci Velilerinin Görüşlerinin İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi,17 (38), 207-234.
• *Doğan, M. (2021). Beden Eğitimi ve Oyun Dersinde Çocuk Oyunları ile Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Dönmez, Ö. Ve Uyanık, G. (2022). Farklı Ülkelerde Değerler Eğitimi ve Değer Eğitimi Programlarından Örnekler. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2022; 2 (1): 74-88.
• Dündar, H. ve Hareket, E. (2016). Değerler Eğitimi Araştırmalarında Yönelimler: Değerler Eğitimi Dergisi Örneği. Akademik Bakış Dergisi, Sayı:55.
• Elbir, B.ve Bağcı, C. (2013). Değerler Eğitimi Üzerine Yapılmış Lisansüstü Düzeyindeki Çalışmaların Değerlendirilmesi/Evaluation Of Post-Graduate Theses On Values Education. Turkish Studies--International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(1), 1321-1333.
• *Erbaş A. A. (2020). Hayat Bilgisi Dersi Kapsamında Değerler Eğitimi Üzerine Bir Araştırma: Beklentiler, Uygulamalar ve Öneriler. Doktora Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• *Erdönmez, A. (2019). İlkokul 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Fidan, N. ve Öner, Ö (2018). Değerler Eğitimine Yönelik Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. Internatıonal Journal Of Fıeld Educatıon, 4 (1), 1-17.
• Gözler, A., Haskuş, A., Ayhan, B., Karslı, E. ve Akın, Z. (2020). Değerler Eğitimi Kapsamında Hazırlanan Bilimsel Çalışmaların Farklı Değişkenler Göre İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 224-241.
• Güçlü, H. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Gündüz, M., Başpınar, Z. ve Büyükkarcı, A. (2017). 2000-2015 Yılları Arasında Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Doktora Tezlerinin İçerik Analizi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, 705-718.
• *Haskuş, A. (2021). Karakter ve Değerler Eğitimi Sürecinde Velilerin Değer Algıları ve Okullardan Beklentileri. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Jones, M.L. (2007). Overview of Methods. Reviewing Research Evidence for Nursing Practise: Systematic Reviews (Editors: Webb, C., Roe, B.). London: Oxford Blackwell Publishing
• *Kaçmaz, G. (2018). Cahit Zarifoğlu'nun Masallarının Değerler Eğitimi Ve Söz Varlığı Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• *Kaçmaz, M. Y. (2020). Hababam Sınıfı Filmlerinin Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• *Kafadar, T. (2019). Türkiye, ABD ve Fransa’nın Sosyal Bilgiler Öğretim Programları ve Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Boyutunda Karşılaştırılması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kale, N. (2007). Nasıl Bir Değerler Eğitimi? Eğitim ve Değerler. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• *Kanak M., Önder M., Subaşı Ç. (2018). Türk Ninnilerinin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:17 Sayı:66 (594-602).
• Kapkın, B., Çalışkan, Z., Sağlam M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 Yılları Arasında Değerler Eğitimi Alanında Yapılmış Lisansüstü Çalışmaların İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi Cilt 16, No. 35, s. 185-209.
• *Karabulut, N. (2022). Değerler Eğitimi Kapsamında TRT Çocuk Kanalında Yayınlanan Çizgi Filmlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• *Karakuş, N. ve Çoksever, P. (2019). Değerler Eğitiminde Rol Model Olarak Kadın Kahramanlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 20.
• *Karasu-Avcı, E., Faiz, M., Turan, S. (2020). Etkili Vatandaşlık Eğitiminde Değerler Eğitimi: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Düşünceleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 18 (39), s.263-296
• *Karasu H. (2018). İlkokula Uyarlanmış Dede Korkut Hikâyelerinde Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kazu, İ. Y. ve Yıldırım, D. (2020). Değerler Eğitimi Üzerine Yapılmış Lisansüstü Çalışmaların İncelenmesi: Bir İçerik Analizi Çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi Mediterranean Journal of Educational Research 2020, 14 (34), s.421-449.
• Kart. M. & Şimşek, H. (2020). Türk Eğitim Sisteminde Değer Arayışı: Yenilenen (2017) İlköğretim Programları Hangi Değerleri Kazandırıyor? Değerler Eğitimi Dergisi,18 (40), s.9-44. https://doi.org/10.34234/ded.623787
• *Kolay Çepni B. (2021). Okul Aile İş Birliği ile Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• *Koltaş, E. (2020). Lise Biyoloji, Fizik ve Kimya Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• *Kozikoğlu, İ. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine İlişkin Tutum ve Görüşlerinin İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2698-2720.
• Köksal Süleymanoğlu, S. (2021). Değerler Eğitimi ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Leming JS. (1997). Whither goes character education? Objectives, pedagogy, and research in education programs. Journal of Education, 179, 11-35.
• MEB. (2018). Güçlü Yarınlar İçin 2023 Eğitim Vizyonu. Erişim Adresi: https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5, 6, 7, 8. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2019571639225302-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%2020 19.pdf.
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Mızıkacı, F. (2015). Değerler Eğitimi ve Eğitim Programları (Values Education and Curriculum). Eleştirel Pedagoji Dergisi (Journal of Critical Pedagogy), 40. (published in Turkish).
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• *Özcivanoğlu S. (2021). Sait Faik Abasıyanık Öykülerinin Değerler Eğitimi Bağlamında İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Poggenpoel, M. ve Myburgh, C. P. H. (2008). A Meta-Synthesis of Completed Qualitative Research on Learners‘ Experience of Aggression in Secondary Schools in South Africa. International Journal of Violence and School, (8), 60-84.
• *Polater C. (2019). İlkokul Dördüncü Sınıfta Dijital Öykü Yöntemiyle Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, T.C İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Sandelowski, M., Docherty, S. ve Emden, C. (1997). Focus on Quaitative Methods. Qualitative Meta-synthesis: Issues and Techniques. Reseach in Nursing and Health, 20(4), 365-371.
• *Şen, M. (2020). Temel Eğitimde Değerler Eğitimi Kapsamında Türk Ve Yabancı Animasyon Filmlerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• *Taner (Duman), M. (2019). Değerler Eğitimi ve Söz Varlığı Açısından Bektaşi Fıkraları. Yüksek Lisans Tezi, T.C İnönü Üniversitesi, Malatya.
• *Değirmenci Toraman, K. ve Memişoğlu, H. (2022). Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki edebi ürün ve görsellerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 8 (2), 198-217.
• *Tosun, Y. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimini Zorlaştıran Faktörlere İlişkin Görüşleri ve Değerler Eğitimine Yönelik Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• *Ulun, E. B. (2022). Cahit Uçuk’un Çocuk Romanlarında Değerler Eğitimi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 7 (2).
• Yazıcı, K. (2014). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19 (19), 499-522. *Yıldırım, S. G. (2019). Değerler Eğitimine Yönelik Bir Model Önerisi: Değer İçselleştirme. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi. Bursa.
• *Yıldırım, Y. (2019). Okul Dışı Etkinlik Temelli Değerler Eğitimi Programının Öğrencilerin Etkin Vatandaşlık Değerlerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Yıldırm, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştirma Yontemleri. Ankara: Seckin Yayinlari. *Yılmaz M. (2019) Türk, Alman, Balkan ve Rus Masallarının Değerler Eğitimi Açısından Mukayesesi. Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun.